Ilse is economisch dakloos en moest 4 jaar lang noodgedwongen in haar auto slapen. Maar sinds een paar maanden heeft ze een tijdelijke oplossing. In het weekend verblijft ze in een stacaravan en doordeweeks bij een gezin dat hulp aanbood. "Zo ontroerend."

Een paar maanden geleden vertelde Ilse Bonthuis haar verhaal in de uitzending van EenVandaag, nadat ze zich in de chat had gemeld. Ze woonde jarenlang in Groningen, maar moest wegens persoonlijke omstandigheden verhuizen naar Eindhoven. Een huis vinden lukte alleen niet. Ze woonde als 'economisch dakloze' in haar auto.

'Zo ontzettend ontroerend'

Haar verhaal maakte veel indruk, en al snel meldden verschillende mensen zich bij ons in de chat omdat ze iets voor Ilse wilden doen. Ilse nam met iedereen contact op. "Zo ontzettend ontroerend was het", vertelt Ilse. "Ik had daardoor zoiets van: ja, er zijn er toch heel veel mensen die wel goed doen of meedenken met de medemens."

"Ik vond het ook wel heel mooi om te zien dat zoveel mensen ook echt iets aanboden, ik kon zelfs gratis een boot ophalen", laat ze weten.

Om de beurt koken

Uiteindelijk vond Ilse op deze manier zelfs het adres waar ze nu doordeweeks verblijft. "We hebben eerst kennisgemaakt en ik heb nog een paar weken rustig contact opgebouwd, want het moet wel klikken." Maar die klik is er, en ondertussen kan Ilse al een paar maanden in haar eigen slaapkamer verblijven bij het gezin.

"Het is een gezin met twee kinderen, een van 9 en een van 6. En die vinden het ook heel leuk, ze zitten te wachten als ik thuiskom." Met het avondeten, eet Ilse gewoon gezellig mee. "Of ik kook, bijvoorbeeld stampot met suddervlees. En als zij een keer 's avonds moeten werken, breng ik het naar ze toe. Het gaat allemaal heel spontaan."

Eigen plek erg waardevol

Bij het gezin is ze van maandag- tot donderdagavond, maar in het weekend en in de vakanties heeft Ilse een plekje voor zichzelf: een stacaravan op een camping. "Ik heb geld bij elkaar gesprokkeld, gespaard en van mijn moeder geleend om die te kopen."

En al is het gezellig bij haar logeeradres, een plek voor haarzelf is erg waardevol. "Ik ga vrijdag gewoon lekker na mijn werk naar de caravan en in het weekend heb ik mijn eigen plekje. En dat is ook even rust voor het gezin waar ik zit, dan kunnen zij ook hun eigen dingen doen."

Geen woonbestemming

Een echte oplossing is het niet, want Ilse mag er dus alleen in weekenden en tijdens vakanties verblijven. Haar stacaravan heeft namelijk geen 'woonbestemming', maar een 'recreatiebestemming'. Daardoor is het alleen toegestaan om erin te verblijven in je vrije tijd.

Zelf is Ilse een voorstander van uitzonderingen op deze regels. "Ze moeten daar in Den Haag gewoon gaan opschieten om het te gedogen. Dat je er bijvoorbeeld kan wonen als je kan aantonen: ik ben actief woningzoekende. Ik reageer elke dag op huisjes, ook al ben ik nog lang niet aan de beurt, ik reageer wel. Ik ben er alle dagen mee bezig. Als je dat kan laten zien, dan vind ik dat dat moet kunnen."

'Even echt genieten'

Maar in de auto hoeft ze in ieder geval niet meer te slapen. Een van de dingen die ze daar het lastigst aan vond, was dat haar kinderen niet een nachtje bij haar konden logeren. Maar met de komst van de caravan, kan dat nu dus soms wel. "Ze zijn in augustus 3 weken geweest. Dat vonden ze heerlijk, gewoon ook even uit hun omgeving weg en even tijd met mama."

Normaal gesproken moesten ze afspreken bij Ilses moeder in Groningen als ze elkaar wilden zien, of spraken ze elkaar aan de telefoon. "Dat is toch anders. Maar nu was het voor het eerst in een paar jaar echt genieten."

Sociale contacten

Daarnaast lukt het stukken beter om sociale contacten te onderhouden, nu ze in de weekenden haar eigen plek heeft. "Je weet gewoon: in het weekend kan ik in ieder geval lekker mijn eigen ding doen. Kan ik gewoon lekker naar vrienden toe of mensen op de camping uitnodigen."

En ook daar heeft ze al mensen leren kennen die er altijd aanwezig zijn in het weekend. "Er zitten ook meerdere mensen zoals ik, die geen woning kunnen vinden en gewoon uit nood in een stacaravan zitten. Dan begrijp je elkaar ook gelijk, je bouwt een vriendschap op."

Open over situatie

Een permanente oplossing is dus nog niet echt in zicht, maar Ilse blijft positief. "Tuurlijk, het is een probleem, maar ik zie het niet als een probleem. Ik zie het meer als een drempel waar je overheen moet totdat je je plekje hebt. Dus ja, ik sta gewoon aan de ene kant van de deur en ik wil graag naar die andere kant."

In de tussentijd vindt ze het belangrijk om open te zijn over haar situatie, en ze hoopt daarmee ook anderen te inspireren die hetzelfde meemaken. "Als mensen ook in deze situatie zitten: kom er gewoon voor uit. Het is geen schande, het is gewoon iets wat je overkomt. En hoe meer je erover praat, hoe meer je losmaakt bij mensen, hoe meer tips je kan krijgen van mensen, of misschien zelfs hulp of onderdak."

Asielzoekers die in een ander Europees land zijn aangekomen, mogen hier worden geweigerd door de IND. Als ze na anderhalf jaar niet zijn teruggestuurd, mogen ze blijven. "Er zijn in ons land heel veel mensen die deze mensen helpen onderduiken."

Mohammad uit Iran is opgelucht. Hij heeft van zijn advocaat te horen gekregen dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) zijn asielprocedure in behandeling heeft genomen. Hij is een politieke vluchteling en loopt gevaar in zijn geboorteland. Hij moest volgens de Dublinverordening een asielaanvraag eigenlijk in Kroatië afwachten.

'Ik wilde niet terug naar Kroatië'

Daar werd hij, voordat hij bijna twee jaar geleden in Nederland aankwam, door de Kroatische politie opgepakt en voor het eerst geïdentificeerd. Toen hij vervolgens naar Nederland doorreisde en bij de IND asiel aanvroeg, kreeg hij daar te horen dat ze zijn aanvraag niet in behandeling zouden nemen.

"Ik moest terug naar Kroatië", vertelt Mohammad. "Daar zouden ze mijn asielaanvraag in behandeling nemen. Maar ik wilde niet terug naar Kroatië. Ik heb hier in Nederland familie wonen en ben nierpatiënt. Hier heb ik mensen die mij kunnen helpen, in Kroatië niet."

Dublinverordening

De Dublinverordening bepaalt dat het land waar een vreemdeling Europa binnenkomt, verantwoordelijk is voor de behandeling van zijn of haar asielverzoek. Deze regels werden in 2003 ingevoerd om te voorkomen dat asielzoekers Europa rondreizen om in verschillende lidstaten een procedure te beginnen, maar ook om te zorgen dat niet ieder land zijn handen van een zaak af kan trekken.

Zodra iemand in Nederland asiel aanvraagt, wordt in verschillende databases gecontroleerd of diegene eerder in een andere EU-lidstaat is geweest. Als dat zo is gaat de IND niet verder met de asielprocedure. Nederland verzoekt de andere lidstaat dan om de asielzoeker terug te nemen: dat is een Dublinclaim.

Lastig in de praktijk

Vervolgens heeft de andere lidstaat twee maanden om op dat verzoek in te gaan. Is er na die periode nog geen reactie, dan geldt: wie zwijgt, stemt toe. De asielzoeker kan dan worden overgedragen.

Dat is de bedoeling, zegt universitair docent migratierecht Mark Klaassen, maar de praktijk is vaak anders. "De Dublinverordening werkt tussen lidstaten, en de effectiviteit hangt dus af van de bereidwilligheid van de verschillende landen. In de praktijk komt er van de Dublinregels niet veel terecht, omdat het andere land niet meewerkt, of omdat de asielzoeker niet meewerkt."

1 op 6 Dublinclaims ingewilligd

Dat blijkt ook uit cijfers die EenVandaag bij de IND heeft opgevraagd. Slechts 1 op de 6 Dublinclaims die Nederland in de afgelopen vijf jaar heeft gedaan, heeft geleid tot overdracht van een asielzoeker naar een ander land.

Het valt op dat er tussen de verschillende lidstaten grote verschillen zijn in bereidwilligheid. Zo neemt Duitsland asielzoekers bij bijna de helft van de claims daadwerkelijk terug, terwijl Italië nauwelijks op dit soort verzoeken reageert. In de afgelopen drie jaar is geen enkele asielzoeker vanuit Nederland teruggestuurd naar Italië, ondanks de ruim 4.000 verzoeken die er zijn gedaan.

Termijn van anderhalf jaar

Daar kunnen asielzoekers gebruik van maken. 'Dublin' houdt een land namelijk niet voor eeuwig verantwoordelijk voor de opvang: als iemand na achttien maanden niet is overgedragen aan de verantwoordelijke lidstaat, verloopt de claim en kan een hij of zij alsnog ergens anders een asielprocedure beginnen.

Klaassen: "Je ziet in de cijfers vaak staan: 'met onbekende bestemming vertrokken.' Dat zijn mensen die uit de asielzoekerscentra zijn vertrokken en uit het zicht van de overheid zijn geraakt. In de Dublinverordening staat dat na 18 maanden de Dublinclaim vervalt. Als iemand dan nog niet naar het land van aankomst is teruggestuurd, kan Nederland niet langer iemand weigeren, en wordt dan alsnog verantwoordelijk voor de asielprocedure."

Asielzoekers duiken onder

Volgens asieladvocaat Sonya Taheri weten veel asielzoekers precies hoe dat werkt, en anticiperen ze er ook op. "Ze hebben een paar maanden om een netwerk op te bouwen. Dan vertel ik ze op een zeker moment: het is nu het moment om uit het centrum te vertrekken. Dan duiken ze onder."

"Er zijn veel mensen in Nederland die deze groep willen helpen, omdat ze begrijpen dat ze hier willen blijven", ziet Taheri. "Omdat ze hier familie hebben, of omdat de landen waar ze naar terug moeten veel slechtere omstandigheden hebben."

Organisaties helpen 'Dubliners'

EenVandaag sprak meerdere kerkelijke organisaties die deze 'Dubliners' helpen. Geen van de organisaties wil hiermee in de publiciteit treden. Ze geven aan kwetsbare asielzoekers te helpen om die achttien maanden door te komen, en zo te voorkomen dat ze op straat moeten zwerven.

Ook de gemeente Amsterdam helpt deze groep in hun opvang voor ongedocumenteerden. "We willen voorkomen dat kwetsbare mensen op straat moeten slapen, want dat is het alternatief", zegt verantwoordelijk wethouder Rutger Groot Wassink. "Dat vinden wij voor die mensen onwenselijk, en het zorgt uiteindelijk voor meer overlast voor de stad."

Drie jaar ook overbruggen

Groot Wassink maakt zich zorgen over de nieuwe regels die volgend jaar zomer van kracht gaan. Dan wordt de termijn voordat een Dublinclaim vervalt drie jaar in plaats van achttien maanden. "Dat zal betekenen dat mensen nog langer in de illegaliteit moeten leven, met alle gevolgen van dien. Wij zien als gemeente in de praktijk wat het gevolg is van regels die niet goed werken."

Asieladvocaat Taheri maakt zich er geen zorgen om dat asielzoekers die hier willen blijven met een Dublinclaim die drie jaar niet zullen weten te overbruggen. "Er zijn hele Facebookgroepen waarin mensen in het geheim mensen tijdelijk opvangen. Het zal misschien net wat lastiger worden, maar mensen laten zich niet zo gemakkelijk afschrikken als ze duidelijk hun toekomst in Nederland voor zich zien."

De teelt van lelies op landbouwgrond in het Gelderse Lochem veroorzaakt grote onrust. Bewoners zijn bang dat de bestrijdingsmiddelen die daarbij gebruikt worden, schadelijk zijn voor hun gezondheid. Omwonenden hopen dat de teelt verboden wordt.