Hoe satellieten, karretjes en een drone vanaf vandaag zoeken naar sporen van leven op Mars

Het wordt spitsuur op Mars. Vandaag komt er een sonde in een baan rond de 'rode planeet' terecht. En later deze maand landen er twee karretjes. Het doel: uitzoeken of er ooit, net als op onze planeet, leven is geweest.

Nee, de sonde die vandaag aankomt (van de Verenigde Arabische Emiraten) zal niet landen. Hij komt vandaag in een baan rond Mars en doet vanuit daar zijn onderzoek.

"Er is geen twijfel over mogelijk, op Mars waren tijden geleden zeeën en oceanen", zegt wetenschapsjournalist Govert Schilling. "En nu willen we weten of er toen leven is ontstaan en zo ja, hoelang zich dat heeft kunnen handhaven. Misschien moet je dan in de grond gaan boren, bodemmonsters onderzoeken en kijken of je een soort fossiele Marsbacterie kunt vinden."

Slimmere voertuigen

Schilling wrijft in z'n handen bij de gedachte dat er vandaag een sonde uit de Verenigde Arabische Emiraten op Mars landt. En dat later deze maand nog een Amerikaans en een Chinees karretje afdalen naar de planeet.

Er kwamen al eerder karretjes aan op het stoffige oppervlak van de planeet. Een van die wagens, de Curiosity, rijdt er zelfs nog steeds rond om onderzoek te doen. Maar de nieuwe voertuigen zijn geavanceerder en slimmer, vertelt Schilling. Bovendien hebben de Amerikanen dit keer zelfs een drone aan boord gestopt om verkenningsvluchten te maken.

Sporen van leven

"Wat het Amerikaanse karretje gaat doen, is in speciaal geselecteerd Marsgesteente op zoek naar die fossiele sporen van leven in een ver verleden op Mars", legt Schilling uit.

Hiervoor heeft het voertuig verschillende snufjes aan boord. Een boormachine om door steen te kunnen boren, bijvoorbeeld. Een elektronenmicroscoop om alles in detail in beeld te kunnen krijgen. En een klein laboratorium om chemisch onderzoek te doen.

Bron: NASA

Buisjes neerleggen

Ook gaat het ruimtevoertuig bodemmonsters verzamelen op interessante plekken. "Een robot, met armpjes en hendeltjes, stopt dat allemaal in kleine buisjes en die worden op verschillende plekken op het Marsoppervlak neergelegd."

Waarom? Omdat er dan over een aantal jaren een gezamenlijk Amerikaans-Europees project komt dat een landing op Mars gaat uitvoeren. "Dan worden die monsters verzameld, in een capsule gestopt en vanaf Mars weer terug gelanceerd naar de aarde voor onderzoek in een laboratorium hier."

Afstand tussen planeten

Maar waarom worden er tegelijk drie ruimtemissies uitgevoerd binnen een tijdvak van ongeveer 2 weken? Dat heeft, zo legt Schilling uit, te maken met de afstand tussen de aarde en Mars en het zogenoemde 'lanceervenster'.

"Je kunt niet op elk gewenst moment van de aarde naar Mars reizen. De planeten moeten in een bepaalde stand ten opzichte van elkaar staan om te reis te mogelijk maken. Dat was afgelopen zomer het geval. Dan is het een aantal maanden vliegen en kom je in februari aan."

Spannende dag

De Amerikaanse sonde, de Perseverance, heeft bij z'n aankomst, gepland op 20 februari, bijna een half miljard kilometer afgelegd. Schilling: "Het wordt een spannende dag voor de mensen die jaren van hun leven in de missie hebben geïnvesteerd."

De landing wordt volgens de wetenschapsjournalist spectaculair. "Hij heeft een hitteschild om af te remmen, want de boel mag natuurlijk niet verbranden door de wrijvingswarmte. Uiteindelijk heeft hij een paar grote parachutes, remraketjes en een platform dat blijft zweven als een soort helikopter. Daar wordt het landertje vanaf getakeld."

'Seven Minutes of Terror'

Het duurt 7 minuten voordat het ruimtevoertuig de dampkring binnendringt en de lander op de grond staat. "De Amerikanen noemen dat 'The Seven Minutes of Terror'. Want er gebeurt zo verschrikkelijk veel. Geen enkel onderdeeltje ervan mag fout gaan, want anders gaat het ding crashen. Dus dat is ontzettend spannend", zegt Schilling.

Wat het extra spannend maakt, is dat niemand bij die landing aanwezig is. "De signalen van die ruimtesonde doen er misschien wel twintig minuten over voordat ze op aarde aankomen. Dus je weet op een bepaald moment, hij is daar nu aan het afdalen, nu moet de parachute opengaan." Als het goed is hoor je een klein halfuur later pas het eerste piepgeluidje als bevestiging dat het gelukt is. Dat wordt nagelbijten.

De Arabieren

Maar de Amerikanen hebben nog even, vandaag is het eerst de beurt aan Marssonde Hope, van de Verenigde Arabische Emiraten. Hoewel de Arabieren geen karretje laten landen, wordt hun missie als een opmerkelijke actie gezien van een kleine staat zonder ervaring met de ruimtevaart.

Ze hebben aangegeven dat hun sonde, gebouwd en gelanceerd met behulp van Amerikanen en Japanners, een stimulans moet zijn voor jonge onderzoekers in de Emiraten.

Bron: NASA

Inhaalslag door China

En de Chinezen? Zij proberen ook een sonde in een baan om Mars én een karretje op de planeet te laten landen. Ook zij gaan veel bodemonderzoek doen. Mars is naast de maan, waar ook veel landen hun vizier op hebben gericht, het volgende hemellichaam waar landen een ruimterace uitvechten.

Schilling: "China is bezig met een enorme inhaalslag. Ze proberen echt de grootste speler op het gebied van ruimtevaart en ruimteonderzoek te worden. Het zal nog even duren voordat ze de Amerikaanse NASA en de Europese ESA voorbij kunnen sturen, maar het gaat wel heel erg hard." China wil bijvoorbeeld in het volgende decennium graag de eerste mens laten landen op Mars. Als een commerciële partij, zoals Space X van de schatrijke Elon Musk, hen niet te snel af is.

Uitgestelde lancering

Ook Europa zou afgelopen zomer een karretje naar Mars sturen. Maar door technische problemen en corona is de lancering uitgesteld naar het volgende lanceervenster op Mars, wat eind 2022 plaatsvindt.

Het eerste deel van deze ExoMars missie in 2016 verliep ook niet fijn. De landingsmodule Sciaparelli sloeg met 300 kilometer per uur te pletter op de oppervlakte. Waarschijnlijke oorzaak: een parachute die niet openging.