Het conflict tussen Israel en Hamas is over de hele wereld voelbaar. Ook hier. Vlak na 7 oktober vorig jaar starten vier jongeren van joodse en islamitische afkomst de campagne Deel de Duif. Om polarisatie te voorkomen, vertelt Oumaima Al Abdellaoui.

Volgens Al Abdellaoui is vandaag voor iedereen een dag vol emoties. "Vandaag moet er ruimte zijn om de vele slachtoffers van 7 oktober te herdenken. En tegelijkertijd moet er ruimte zijn voor de Palestijnen en de inmiddels ruim honderdduizend indirecte doden die zijn gevallen. Het een hoeft het ander niet uit te sluiten. Je kan best pijn voelen voor allebei, vanuit het principe dat elk mensenleven evenveel waard is. Maar dat zijn we helaas along the way kwijtgeraakt."

Dezelfde pijn, maar andere bron

Oumaima Al Abdellaoui werd een jaar geleden - vlak na de aanslag - samen met drie andere jongeren door burgemeester Femke Halsema uitgenodigd in de ambtswoning, vlak na de aanval van Hamas. "Ik ontmoette daar Selma, die net als ik islamistisch is en Boaz en Noa, die joods zijn. We hadden een mooi verbindend gesprek. We hebben dezelfde pijn, maar de bron komt ergens anders vandaan. Daar wilden we iets mee doen."

Na de eerste ontmoeting ontstaat het idee voor de online campagne 'Deel de Duif', bedoeld om jongeren in de Nederlandse samenleving bij elkaar te houden. "We moeten naast elkaar blijven staan, en niet tegenover elkaar." Het logo wordt een vredesduif met olijftakje met daarboven de woorden 'Salaam, Shalom, Vrede'.

Op zoek naar overeenkomsten

Oumaima is dan al jaren bezig met het thema van verbinding. "Mijn ouders zijn van Marokkaanse komaf en daardoor ben ik opgegroeid met veel nieuwsverhalen over het leed en de onderdrukking van de Palestijnen", vertelt ze.

Samen met rabbijn Lody van de Kamp schrijft ze in 2019 het boek: 'Over muren heen', waarin ze op zoek gaan naar de overeenkomsten tussen islam en jodendom. Ze zit dan nog op het VWO. "Met dit boek hebben we geprobeerd de wereld een beetje beter te maken."

Viral

'Deel de Duif' wordt een groot succes en wint zelfs de Nettie van Zwanenbergprijs 2024, die wordt uitgereikt aan projecten die de joodse identiteit en cultuur versterken in relatie tot de Nederlandse samenleving. "Het ging helemaal viral", vertelt Al Abdellaoui. "Voor we het wisten werden we uitgenodigd op scholen en bedrijven, voor gastcolleges, workshops en om gesprekken te begeleiden."

"Managers van bedrijven belden ons op omdat ze met conflicten op de werkvloer zaten, met werknemers die elkaar niet meer in de ogen konden kijken en echt in shock waren over de mening van de ander. Het gesprek werd dan vaak 'platgeslagen' en het onderwerp vermeden. Maar wat er dan gebeurt is dat er stiekem in de pauze over wordt gepraat of dat werknemers zich uiten op social media."

Vorm van beschaving kwijtgeraakt

Tijdens het begeleiden van dit soort gesprekken over de Israël-Palestijnse kwestie valt het Al Abdellaoui op hoe slecht mensen soms naar elkaar luisteren. "Wat zegt de ander nu precies? Wat bedoelt hij? Waarom vindt hij dit? Veel mensen zeggen dat deze oorlog op 7 oktober is ontstaan. Maar je kunt niet over die dag spreken zonder het te hebben over de Palestijnse geschiedenis die eraan vooraf ging. Belangrijk is dat we naar elkaar luisteren. En elkaar laten uitpraten."

Het uitpraten en luisteren is een vorm van beschaving die we een beetje zijn kwijtgeraakt, zegt Al Abdellaoui. "We zijn in een politiek klimaat beland waar we draaien op 'verdeel en heers'. We willen niet dat iemand woorden gebruikt die we niet chill vinden en snoeren ze dan snel de mond. Daar waar politiek eigenlijk leiderschap zou moeten tonen en het volk bijeen zou moeten houden, halen zij gewin uit het drijven van wiggen tussen mensen. Dat vind ik echt gevaarlijk."

Wel of geen genocide?

Zelf hebben Oumaima, Noa, Selma en Boaz ook wel eens problemen om elkaar te begrijpen, vertelt ze. "Bijvoorbeeld over woordgebruik, dus terminologie. Het kan zijn dat de een iets zegt waarvan je denkt wow, ik had niet verwacht dat jij dat zou zeggen. Zoals het woord 'genocide'. Als er wordt gezegd dat er genocide wordt gepleegd op de Palestijnse bevolking."

Binnen Deel de Duif kan niet iedereen zich vinden in dat specifieke woord. "Wij hebben gaandeweg geleerd om dan door te vragen van: oké wat maakt dat je dat woord specifiek gebruikt? En tegelijkertijd hebben we het ook gehad over waarom dat woord zo gevoelig ligt. En dan is het aan de gebruiker zelf om te beslissen of ze dat woord wel of niet gebruiken. Ik denk dat het succes van ons initiatief getuigt dat we daar dus samen overheen komen."

Meerdere natuurbranden en een sproeiverbod in Brabant: het is erg droog. En dat terwijl het pas begin april is. Wapenen we ons wel goed genoeg tegen droogte? "Er is in de winter vrij veel regen gevallen, maar dat water is voor een groot deel afgevoerd."

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

'Iedereen een plek geven'

"Wat we nodig hebben is een publieke omroep die beter samenwerkt, waar men met elkaar ervoor zorgt dat er meer geluid vanuit de samenleving terechtkomt in de omroepen en de programma's", zegt Bruins over het doel van zijn plannen. "Wat ik hoop is dat we over een paar jaar nog die mooie programma's zien die we nu ook zien, maar dat we merken dat iedereen een plek krijgt in het bestel."

In het huidige omroepbestel gaat dat nu niet goed, vindt de minister. Om een nieuw geluid te laten horen moet je eerst een compleet nieuwe omroep oprichten, met het daarbij minimaal 50.000 leden en een volledig nieuwe organisatie. Tussen een idee en het eerste programma zit volgens hem te veel tijd.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om dit te veranderen, en om kosten te besparen, moeten de huidige dertien omroepen van Bruins - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij ook daadwerkelijk een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil de minister de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'. Hoe dat er in de praktijk uit moet gaan zien en wie daar toezicht op houdt, moet nog worden uitgewerkt, erkent hij.

Wat merkt de kijker?

Wel is het 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."