Het conflict tussen Israel en Hamas is over de hele wereld voelbaar. Ook hier. Vlak na 7 oktober vorig jaar starten vier jongeren van joodse en islamitische afkomst de campagne Deel de Duif. Om polarisatie te voorkomen, vertelt Oumaima Al Abdellaoui.

Volgens Al Abdellaoui is vandaag voor iedereen een dag vol emoties. "Vandaag moet er ruimte zijn om de vele slachtoffers van 7 oktober te herdenken. En tegelijkertijd moet er ruimte zijn voor de Palestijnen en de inmiddels ruim honderdduizend indirecte doden die zijn gevallen. Het een hoeft het ander niet uit te sluiten. Je kan best pijn voelen voor allebei, vanuit het principe dat elk mensenleven evenveel waard is. Maar dat zijn we helaas along the way kwijtgeraakt."

Dezelfde pijn, maar andere bron

Oumaima Al Abdellaoui werd een jaar geleden - vlak na de aanslag - samen met drie andere jongeren door burgemeester Femke Halsema uitgenodigd in de ambtswoning, vlak na de aanval van Hamas. "Ik ontmoette daar Selma, die net als ik islamistisch is en Boaz en Noa, die joods zijn. We hadden een mooi verbindend gesprek. We hebben dezelfde pijn, maar de bron komt ergens anders vandaan. Daar wilden we iets mee doen."

Na de eerste ontmoeting ontstaat het idee voor de online campagne 'Deel de Duif', bedoeld om jongeren in de Nederlandse samenleving bij elkaar te houden. "We moeten naast elkaar blijven staan, en niet tegenover elkaar." Het logo wordt een vredesduif met olijftakje met daarboven de woorden 'Salaam, Shalom, Vrede'.

Op zoek naar overeenkomsten

Oumaima is dan al jaren bezig met het thema van verbinding. "Mijn ouders zijn van Marokkaanse komaf en daardoor ben ik opgegroeid met veel nieuwsverhalen over het leed en de onderdrukking van de Palestijnen", vertelt ze.

Samen met rabbijn Lody van de Kamp schrijft ze in 2019 het boek: 'Over muren heen', waarin ze op zoek gaan naar de overeenkomsten tussen islam en jodendom. Ze zit dan nog op het VWO. "Met dit boek hebben we geprobeerd de wereld een beetje beter te maken."

Viral

'Deel de Duif' wordt een groot succes en wint zelfs de Nettie van Zwanenbergprijs 2024, die wordt uitgereikt aan projecten die de joodse identiteit en cultuur versterken in relatie tot de Nederlandse samenleving. "Het ging helemaal viral", vertelt Al Abdellaoui. "Voor we het wisten werden we uitgenodigd op scholen en bedrijven, voor gastcolleges, workshops en om gesprekken te begeleiden."

"Managers van bedrijven belden ons op omdat ze met conflicten op de werkvloer zaten, met werknemers die elkaar niet meer in de ogen konden kijken en echt in shock waren over de mening van de ander. Het gesprek werd dan vaak 'platgeslagen' en het onderwerp vermeden. Maar wat er dan gebeurt is dat er stiekem in de pauze over wordt gepraat of dat werknemers zich uiten op social media."

Vorm van beschaving kwijtgeraakt

Tijdens het begeleiden van dit soort gesprekken over de Israël-Palestijnse kwestie valt het Al Abdellaoui op hoe slecht mensen soms naar elkaar luisteren. "Wat zegt de ander nu precies? Wat bedoelt hij? Waarom vindt hij dit? Veel mensen zeggen dat deze oorlog op 7 oktober is ontstaan. Maar je kunt niet over die dag spreken zonder het te hebben over de Palestijnse geschiedenis die eraan vooraf ging. Belangrijk is dat we naar elkaar luisteren. En elkaar laten uitpraten."

Het uitpraten en luisteren is een vorm van beschaving die we een beetje zijn kwijtgeraakt, zegt Al Abdellaoui. "We zijn in een politiek klimaat beland waar we draaien op 'verdeel en heers'. We willen niet dat iemand woorden gebruikt die we niet chill vinden en snoeren ze dan snel de mond. Daar waar politiek eigenlijk leiderschap zou moeten tonen en het volk bijeen zou moeten houden, halen zij gewin uit het drijven van wiggen tussen mensen. Dat vind ik echt gevaarlijk."

Wel of geen genocide?

Zelf hebben Oumaima, Noa, Selma en Boaz ook wel eens problemen om elkaar te begrijpen, vertelt ze. "Bijvoorbeeld over woordgebruik, dus terminologie. Het kan zijn dat de een iets zegt waarvan je denkt wow, ik had niet verwacht dat jij dat zou zeggen. Zoals het woord 'genocide'. Als er wordt gezegd dat er genocide wordt gepleegd op de Palestijnse bevolking."

Binnen Deel de Duif kan niet iedereen zich vinden in dat specifieke woord. "Wij hebben gaandeweg geleerd om dan door te vragen van: oké wat maakt dat je dat woord specifiek gebruikt? En tegelijkertijd hebben we het ook gehad over waarom dat woord zo gevoelig ligt. En dan is het aan de gebruiker zelf om te beslissen of ze dat woord wel of niet gebruiken. Ik denk dat het succes van ons initiatief getuigt dat we daar dus samen overheen komen."

Asielzoekers die in een ander Europees land zijn aangekomen, mogen hier worden geweigerd door de IND. Als ze na anderhalf jaar niet zijn teruggestuurd, mogen ze blijven. "Er zijn in ons land heel veel mensen die deze mensen helpen onderduiken."

Mohammad uit Iran is opgelucht. Hij heeft van zijn advocaat te horen gekregen dat de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) zijn asielprocedure in behandeling heeft genomen. Hij is een politieke vluchteling en loopt gevaar in zijn geboorteland. Hij moest volgens de Dublinverordening een asielaanvraag eigenlijk in Kroatië afwachten.

'Ik wilde niet terug naar Kroatië'

Daar werd hij, voordat hij bijna twee jaar geleden in Nederland aankwam, door de Kroatische politie opgepakt en voor het eerst geïdentificeerd. Toen hij vervolgens naar Nederland doorreisde en bij de IND asiel aanvroeg, kreeg hij daar te horen dat ze zijn aanvraag niet in behandeling zouden nemen.

"Ik moest terug naar Kroatië", vertelt Mohammad. "Daar zouden ze mijn asielaanvraag in behandeling nemen. Maar ik wilde niet terug naar Kroatië. Ik heb hier in Nederland familie wonen en ben nierpatiënt. Hier heb ik mensen die mij kunnen helpen, in Kroatië niet."

Dublinverordening

De Dublinverordening bepaalt dat het land waar een vreemdeling Europa binnenkomt, verantwoordelijk is voor de behandeling van zijn of haar asielverzoek. Deze regels werden in 2003 ingevoerd om te voorkomen dat asielzoekers Europa rondreizen om in verschillende lidstaten een procedure te beginnen, maar ook om te zorgen dat niet ieder land zijn handen van een zaak af kan trekken.

Zodra iemand in Nederland asiel aanvraagt, wordt in verschillende databases gecontroleerd of diegene eerder in een andere EU-lidstaat is geweest. Als dat zo is gaat de IND niet verder met de asielprocedure. Nederland verzoekt de andere lidstaat dan om de asielzoeker terug te nemen: dat is een Dublinclaim.

Lastig in de praktijk

Vervolgens heeft de andere lidstaat twee maanden om op dat verzoek in te gaan. Is er na die periode nog geen reactie, dan geldt: wie zwijgt, stemt toe. De asielzoeker kan dan worden overgedragen.

Dat is de bedoeling, zegt universitair docent migratierecht Mark Klaassen, maar de praktijk is vaak anders. "De Dublinverordening werkt tussen lidstaten, en de effectiviteit hangt dus af van de bereidwilligheid van de verschillende landen. In de praktijk komt er van de Dublinregels niet veel terecht, omdat het andere land niet meewerkt, of omdat de asielzoeker niet meewerkt."

1 op 6 Dublinclaims ingewilligd

Dat blijkt ook uit cijfers die EenVandaag bij de IND heeft opgevraagd. Slechts 1 op de 6 Dublinclaims die Nederland in de afgelopen vijf jaar heeft gedaan, heeft geleid tot overdracht van een asielzoeker naar een ander land.

Het valt op dat er tussen de verschillende lidstaten grote verschillen zijn in bereidwilligheid. Zo neemt Duitsland asielzoekers bij bijna de helft van de claims daadwerkelijk terug, terwijl Italië nauwelijks op dit soort verzoeken reageert. In de afgelopen drie jaar is geen enkele asielzoeker vanuit Nederland teruggestuurd naar Italië, ondanks de ruim 4.000 verzoeken die er zijn gedaan.

Termijn van anderhalf jaar

Daar kunnen asielzoekers gebruik van maken. 'Dublin' houdt een land namelijk niet voor eeuwig verantwoordelijk voor de opvang: als iemand na achttien maanden niet is overgedragen aan de verantwoordelijke lidstaat, verloopt de claim en kan een hij of zij alsnog ergens anders een asielprocedure beginnen.

Klaassen: "Je ziet in de cijfers vaak staan: 'met onbekende bestemming vertrokken.' Dat zijn mensen die uit de asielzoekerscentra zijn vertrokken en uit het zicht van de overheid zijn geraakt. In de Dublinverordening staat dat na 18 maanden de Dublinclaim vervalt. Als iemand dan nog niet naar het land van aankomst is teruggestuurd, kan Nederland niet langer iemand weigeren, en wordt dan alsnog verantwoordelijk voor de asielprocedure."

Asielzoekers duiken onder

Volgens asieladvocaat Sonya Taheri weten veel asielzoekers precies hoe dat werkt, en anticiperen ze er ook op. "Ze hebben een paar maanden om een netwerk op te bouwen. Dan vertel ik ze op een zeker moment: het is nu het moment om uit het centrum te vertrekken. Dan duiken ze onder."

"Er zijn veel mensen in Nederland die deze groep willen helpen, omdat ze begrijpen dat ze hier willen blijven", ziet Taheri. "Omdat ze hier familie hebben, of omdat de landen waar ze naar terug moeten veel slechtere omstandigheden hebben."

Organisaties helpen 'Dubliners'

EenVandaag sprak meerdere kerkelijke organisaties die deze 'Dubliners' helpen. Geen van de organisaties wil hiermee in de publiciteit treden. Ze geven aan kwetsbare asielzoekers te helpen om die achttien maanden door te komen, en zo te voorkomen dat ze op straat moeten zwerven.

Ook de gemeente Amsterdam helpt deze groep in hun opvang voor ongedocumenteerden. "We willen voorkomen dat kwetsbare mensen op straat moeten slapen, want dat is het alternatief", zegt verantwoordelijk wethouder Rutger Groot Wassink. "Dat vinden wij voor die mensen onwenselijk, en het zorgt uiteindelijk voor meer overlast voor de stad."

Drie jaar ook overbruggen

Groot Wassink maakt zich zorgen over de nieuwe regels die volgend jaar zomer van kracht gaan. Dan wordt de termijn voordat een Dublinclaim vervalt drie jaar in plaats van achttien maanden. "Dat zal betekenen dat mensen nog langer in de illegaliteit moeten leven, met alle gevolgen van dien. Wij zien als gemeente in de praktijk wat het gevolg is van regels die niet goed werken."

Asieladvocaat Taheri maakt zich er geen zorgen om dat asielzoekers die hier willen blijven met een Dublinclaim die drie jaar niet zullen weten te overbruggen. "Er zijn hele Facebookgroepen waarin mensen in het geheim mensen tijdelijk opvangen. Het zal misschien net wat lastiger worden, maar mensen laten zich niet zo gemakkelijk afschrikken als ze duidelijk hun toekomst in Nederland voor zich zien."

De teelt van lelies op landbouwgrond in het Gelderse Lochem veroorzaakt grote onrust. Bewoners zijn bang dat de bestrijdingsmiddelen die daarbij gebruikt worden, schadelijk zijn voor hun gezondheid. Omwonenden hopen dat de teelt verboden wordt.