meer NPO start

Hoe de provincie Utrecht probeert stikstofuitstoot te verminderen en boeren als Jan te helpen, ondanks gebrek aan hulp vanuit Den Haag

Hoe de provincie Utrecht probeert stikstofuitstoot te verminderen en boeren als Jan te helpen, ondanks gebrek aan hulp vanuit Den Haag
Melkveehouder Jan Dorrestijn
Bron: EenVandaag

Ondanks het uitblijven van concretere stikstofplannen van minister Femke Wiersma, wil de provincie Utrecht boeren blijven helpen. Maar de prijs is letterlijk hoog. "De doelen zijn gebleven, maar de middelen zijn weg."

"Hier kunnen we opnieuw beginnen", vertelt Jan Dorrestijn. Hij staat bij een vrijwel verlaten boerderij in de buurt van Amerongen. "Hier ligt onze toekomst."

'Onze uitstoot bedreigt de natuur'

Binnenkort verhuizen de koeien van de familie Dorrestijn naar deze locatie. Wie van de vier kinderen op de nieuwe locatie het melkveebedrijf gaat runnen, is nog niet duidelijk. "Maar ik denk Gijs", lacht Jan. "Dat is de meest bijdehante."

De verhuizing is nodig omdat de huidige boerderij van de familie, slechts een kilometer verderop, te dichtbij een Natura 2000-gebied ligt. "Daar doen we ook akkerbouw, maar met de koeien kunnen we op die plek niet verder", vertelt Gerrit, een van Jans zoons. "We zitten daar allemaal op een kluitje. De stikstofuitstoot van onze koeien bedreigt daar de natuur."

'Een échte kans'

De provincie Utrecht kwam met een oplossing: het verplaatsen van het melkveebedrijf naar een andere locatie door middel van ruilverkaveling. "We vonden het aanbod heel mooi", zegt Gerrit. "Want op de oude locatie is onze grond versnipperd. Op de nieuwe locatie hebben we alle grond bij elkaar, op één huiskavel."

"Als we dit alleen hadden moeten doen, was het niet gelukt", zegt Jan. "Maar dankzij de steun van de provincie krijgt de jeugd nu een échte kans." Zoon Gijs knikt: "Zo hebben we weer een toekomst."

Bekijk ook

Geldkraan dichtgedraaid

De kavelruil - het uitwisselen van landbouwgrond - die ervoor zorgt dat de familie Dorrestijn het bedrijf kan voortzetten, wordt gefinancierd door de provincie en met geld uit het transitiefonds van het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG). Voor dat transitiefonds had het vorige kabinet 24 miljard euro gereserveerd. Maar het huidige kabinet zette het programma stop en draaide de geldkraan zo goed als dicht. Het budget is verminderd naar 5 miljard euro.

De provincie Utrecht springt nu in dat gat voor Utrechtse boeren, vertelt gedeputeerde Mirjam Sterk. "We vinden het heel belangrijk om ons aan de afspraken te houden. Ook al is de geldkraan door het huidige kabinet dichtgedraaid en het NPLG gestopt."

'Het blijft bij woorden'

Sterk noemt het besluit van het kabinet 'heel zuur'. "We hebben keihard gewerkt aan ons eigen Utrechts Programma Landelijk Gebied om natuur te herstellen, boeren perspectief te bieden en tegelijkertijd de woningbouw en infrastructuur vlot te trekken. Nu zijn de middelen weg, maar de doelen gebleven. Dat is frustrerend. Zonder duidelijke steun en regie vanuit Den Haag is dit een enorme puzzel."

De stappen die het kabinet wel zet, zijn volgens Sterk te klein. "Er wordt gesproken over een visie op landbouw en natuur, en op innovatie. Maar het blijft bij woorden. We hebben concrete plannen nodig, nu. Nederland staat letterlijk en figuurlijk stil. Zonder een duidelijke koers blijft iedereen in onzekerheid. De 5 miljard euro die is vrijgemaakt voor deze kabinetsperiode en de 500 miljoen per jaar voor natuurverbetering zijn niet genoeg voor de enorme transitie die nodig is. "

Bekijk ook

Stilstand door onzekerheid

Ook hoogleraar Milieu en Duurzaamheid aan de Universiteit Leiden Jan Willem Erisman maakt zich zorgen over het gebrek aan regie vanuit de regering. "Als je boeren geen zekerheid geeft, dwing je ze tot stilstand. Dat leidt tot faillissementen en uiteindelijk tot verlies van de voedselproductie die we juist zo hard nodig hebben."

De 5 miljard euro die nu beschikbaar is, noemt hij 'een druppel op een gloeiende plaat'. "Het is veel geld maar niet genoeg. Het grootste deel van de stikstofreductie wordt verwacht van dure maatregelen, zoals de uitkoop van boerenbedrijven. Er was al 7 miljard euro beschikbaar voor uitkoop, maar dat alleen is niet genoeg. Innovaties, zoals emissiereducerende stalsystemen, verplaatsing van bedrijven en extensivering kosten ook geld en tijd."

'Duidelijkheid ontbreekt'

Een ander groot knelpunt is volgens Erisman de vrijblijvendheid van de huidige aanpak. "De uitkoopregeling is vrijwillig. Als een boer niet hoeft, waarom zou hij dan aan de slag gaan? Zonder duidelijke normen per gebied en bedrijf blijft het onzeker voor boeren."

"Boeren willen wel investeren in innovaties, maar dan moeten ze weten waar ze aan toe zijn. Als je investeert in een techniek die 100.000 euro kost, wil je zeker weten dat het genoeg is om aan de regels te voldoen. Die duidelijkheid ontbreekt."

Provincie Utrecht wil belofte aan boeren niet breken: "Boeren hebben zekerheid nodig, anders dwing je ze tot stilstand."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Nederlandse hulpverleners staan klaar voor Myanmar na aardbeving: 'Alle politieke lijntjes vervallen'

Nederlandse hulpverleners staan klaar voor Myanmar na aardbeving: 'Alle politieke lijntjes vervallen'

Hulpverleners zijn hard bezig overlevenden te redden in Myanmar na de aardbeving. Ook een Nederlands team met reddingshonden staat klaar om het land, dat midden in een burgeroorlog zit, te helpen. "Ter plaatsen zullen we zien met wie we gaan samenwerken."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Waarom de testlancering van Duitse start-up Isar Aerospace belangrijk is voor Europa

Waarom de testlancering van Duitse start-up Isar Aerospace belangrijk is voor Europa
Ter illustratie: testlancering van een raket in Noorwegen (2023)
Bron: AFP

De eerste raket van de Duitse start-up Isar Aerospace wordt morgen in het noorden van Noorwegen gelanceerd. Als deze slaagt, is het de eerste keer dat een raket vanuit West-Europa in een baan om de aarde wordt geschoten. "Dit is belangrijk voor Europa."

Isar Aerospace is een van de eerste Europese commerciële bedrijven die zich bezighoudt met het bouwen van raketten, vertelt deputy director van het Netherlands Space Office (NSO), Joost Carpay. Europa loopt, vergeleken met Amerika, achter op dit gebied. "Maar nu lijkt er een gat in de markt te zijn waarin een paar commerciële bedrijven springen."

'Mooie ontwikkeling'

"Dit zijn mooie ontwikkelingen voor Europa", benadrukt Carpay. Volgens hem is het belangrijk dat we vanaf ons eigen grondgebied kunnen lanceren. Hij vindt het daarom goed dat het commerciële bedrijf Isar Aerospace, dat de intentie heeft om de Europese concurrent van het Amerikaanse SpaceX te worden, een risico neemt.

"Je ziet dat er op het moment minstens vier bedrijven bezig zijn met het ontwikkelen van raketten", vertelt hij. "En daar wordt dus ook in geïnvesteerd, soms door overheden maar dan zonder de ontwikkeling te sturen. Dus alleen met financiering." Ook zijn er private investeerders die steeds meer interesse tonen. En als de testlancering morgen succesvol blijkt, zal die belangstelling alleen maar groter worden, voorspelt Carpay.

Bekijk ook

Onafhankelijkheid voor Europa

Deze nieuwe ontwikkelingen zijn van groot belang voor Europa. Het is volgens de deputy director belangrijk om onafhankelijk te zijn, van wie dan ook: "Ruimtevaart is strategisch van groot belang. We willen zelf kunnen bepalen welke satellieten we wanneer waarnaartoe lanceren en dat moeten we in eigen hand hebben."

"Dit bedrijf ziet dus een markt naast SpaceX, ook omdat zij een kleine raket hebben. Die heeft SpaceX niet. Dus het is ook een kwestie van marktkansen zien."

Meer raketten en lanceerbases

Maar wat moet er eigenlijk nog gebeuren voordat we op grote schaal dit soort raketten kunnen lanceren, zodat we écht kunnen concurreren met SpaceX van Elon Musk? "Het belangrijkste is het ontwikkelen van de raketten en een lanceerbasis", antwoordt Carpay.

Hij vertelt dat in het ontwikkelen van zulke bases al grote stappen worden gezet. "Er zijn al een aantal in Europa die voor de wat kleinere raketten geschikt zijn. En onze Spaceport in Frans Guiana wordt ook voor die kleinere raketten klaargemaakt." Het is op dit moment een kwestie van de ontwikkelingen blijven stimuleren, stelt hij.

Bekijk ook

'Het blijft een uitdaging'

Maar wat als het morgen dan toch misgaat? "Het blijft een uitdaging", antwoordt Carpay. "Maar ik denk ook dat het bedrijf daar zelf rekening mee houdt. Het blijft altijd een risico, zeker omdat de raket nog nooit gevlogen heeft."

Wel is hij ervan overtuigd dat Isar Aerospace het proces grondig heeft aangepakt. En mocht het toch fout gaan, dan is het een goede les. "Dat betekent alleen maar dat de kans dat het de volgende keer goed gaat, groter is."

Lancering over 1 à 2 jaar

Gaat de testlancering morgen wel goed, dan komt een echte lancering sneller dan gedacht om de hoek kijken, denkt Carpay. "Ik zag dat ze hun eerste lanceringen in 2028 verkocht hebben. Maar als het morgen goed blijkt te gaan dan weet ik zeker dat we al eerder kunnen zeggen dat hij klaar is voor ontwikkeling."

"Dus laten we zeggen, dan verwacht ik dat binnen 1 of 2 jaar echt ook de markt het vertrouwen heeft in de raket om lanceringen in te kopen."

Bekijk ook

Sneller en wendbaarder dan ESA

Ook de European Space Agency (ESA), de Europese variant van de NASA, is al 10 jaar bezig met de bouw van raketten. Waarom duurt het daar veel langer dan wanneer een commercieel bedrijf een poging waagt?

"Die bedrijven zijn vaak wat sneller en wendbaarder dan de ESA", weet de deputy director. "Bij de ESA moeten 23 lidstaten beslissingen nemen."

Kleine raket

Maar ook het gewicht dat de raket van Isar Aerospace heeft, maakt het makkelijker voor het bedrijf om snel een raket te bouwen. "Het is een kleine die precies onder de gewichtsklasse zit van de raketten die ESA heeft ontwikkeld. Dus hij is speciaal voor de wat kleinere satellieten", legt Carpay uit.

"Normaal lanceren we met één raket een heleboel tegelijk. Maar met een kleinere raket gaat het met één of twee tegelijk." Ook hoeven de kleinere satellieten van de Duitse start-up niet te wachten tot ze met een grotere raket mee kunnen, vertelt de expert. "En dat maakt het heel interessant."

Waarom de testlancering van Duitse start-up Isar Aerospace belangrijk is voor Europa
Waarom de testlancering van Duitse start-up Isar Aerospace belangrijk is voor Europa

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.

Ook interessant