"Dit is een niet te negeren signaal." Zo noemt politiek commentator Joost Vullings de enorme verkiezingsoverwinning van de PVV. Met 37 zetels in de laatste prognose is de partij van Geert Wilders de grootste geworden bij de Tweede Kamerverkiezingen.

"Dit is wat je vaker ziet: een partij die de wind mee heeft in de laatste fase. In 24 uur heeft de PVV nog een enorme sprong gemaakt", zegt Vullings. De politiek commentator is in dat opzicht niet verbaasd over de verkiezingsuitslag: "Maar 37 zetels, dat is wel echt een landslide. Voor veel mensen blijkt migratie toch het belangrijkste thema. En die mensen hebben gestemd."

'Wilders moet verbinden'

PVV-leider Wilders noemde de winst in zijn overwinningsspeech 'een enorm compliment, maar ook een enorme verantwoordelijkheid'. "Wij zullen ons best moeten doen om het waar te maken voor de 2 miljoen mensen die op ons gestemd hebben."

Hij deed daarbij een oproep aan andere partijen: "We zullen met elkaar moeten zoeken naar overeenkomsten." Die toon verbaast Vullings niet: "Wilders moet nu verbinden, hij is een ervaren politicus. Hij weet dat je wint door te strijden. Maar als je de grootste wordt, moet je ook het gebaar naar de anderen maken."

PVV niet te negeren

Waar de PVV na eerdere verkiezingen door andere partijen werd uitgesloten, noemde Wilders zijn partij nu 'niet meer te negeren'. Vullings is het daar mee eens: "Als een partij zoveel wint, dan is dat zo'n duidelijk signaal van de kiezer, dat het buitengewoon arrogant zou zijn om hem op de eerste dag van de formatie terzijde te schuiven."

Andere partijen zullen volgens hem dus op z'n minst serieus in gesprek moeten met Wilders: "Hier moet je iets mee, dit is een niet te negeren signaal. Dit zal de druk verhogen."

De uitslag op basis van de laatste prognose

VVD 'door de beer opgegeten'

Een van de grote verliezers van de avond is de VVD. De partij van Dilan Yeşilgöz verliest daarin 10 zetels en houdt er 24 over. "De VVD heeft gegokt en gigantisch verloren", constateert Vullings.

"Ze hebben het kabinet op migratie laten klappen. In feite hebben ze goed aangevoeld dat dat het belangrijkste thema is, maar het is ze uit handen geslagen door Wilders", zegt de politiek commentator. "Ze zijn zelf door de beer opgegeten."

Blunder van Yeşilgöz

Tijdens de campagne zei VVD-leider Yeşilgöz de PVV niet meer sowieso uit te sluiten, zoals haar voorganger Mark Rutte wél jarenlang deed. Volgens Vullings was dat 'een strategische blunder van historische omvang'. "De uitgangspositie van de VVD was aan het begin van de campagne helemaal niet zo slecht. Ze zouden licht verliezen en alsnog de grootste blijven: superknap bij een wisseling van de leider."

"Maar doordat Wilders niet meer werd uitgesloten, kreeg hij de wind mee. Toen lanceerde het SBS-debat hem en dan krijg je zo'n uitslag. De VVD heeft altijd beloofd migratie aan te pakken, maar mensen hebben het gevoel dat ze daarop niet geleverd hebben. En toen kon de PVV die stemmen pakken."

Bekijk ook

Domper voor GroenLinks-PvdA

Om de tweede plek in de laatste prognose strijdt de VVD op dit moment met GroenLinks-PvdA. Die linkse samenwerking staat nu één zetel voor, maar door de foutmarge kunnen beide partijen nog achter de PVV eindigen. In de definitieve uitslag kan dat dus ook nog veranderen. Toch lijkt GroenLinks-PvdA met 8 zetels wel flink te winnen, in tegenstelling tot de VVD.

"Maar vooralsnog hebben ze daar weinig aan, tenzij samenwerking op rechts mislukt", zegt Vullings. "Dat de PVV de grootste is, drukt sowieso een enorme domper op hun avond. Na 10 jaar Rutte zijn ze eindelijk de VVD voorbij en dan haalt de PVV ze in. Dat is natuurlijk heel zuur."

NSC 'in zetels grootste winnaar'

Een andere grote winnaar is NSC, de partij van Pieter Omtzigt. Vullings: "Uitgedrukt in zetels halen zij met 20 de grootste winst. Dat geeft de partij sowieso het recht op een stem in de formatie. Omtzigt heeft voldoende zetels om te kijken of hij zijn agenda van goed bestuur vorm kan geven. Er zal sowieso naar hem gekeken worden."

In de formatie ziet de politiek commentator ook een belangrijke rol weggelegd voor de BBB van Caroline van der Plas. "6 zetels erbij voor die partij is een prachtige winst, maar ten opzichte van de winst bij de Provinciale Statenverkiezingen is het verlies gigantisch. Hun ticket naar de macht zit vooral in hun 16 zetels in de Eerste Kamer: die zijn heel aantrekkelijk. Die wil Geert Wilders er zeker bij hebben."

Bekijk ook

Achterban VVD en NSC wil met PVV

De BBB heeft aangegeven ook open te staan voor samenwerking met de PVV. VVD en NSC doen dat in principe niet. Toch zijn dat wel de partijen waar Wilders naar gaat kijken, denkt Vullings. "Yeşilgöz wil eigenlijk niet en ook Omtzigt heeft Wilders uitgesloten. Maar we weten van beide achterbannen dat zij wel graag willen dat hun partij met de PVV gaat regeren."

"Die druk van hun achterban en het signaal van de kiezer kunnen zij dus niet zomaar wegschuiven. Er zal veel druk komen om uiteindelijk toch met Wilders in zee te gaan."

Wilders bereid tot concessies?

"De hamvraag is of er overeenkomsten in de formatie te vinden zijn", zegt de politiek commentator. Toch denkt hij dat Wilders bereid is om concessies te doen: "In 2010, toen de PVV ging gedogen, voerde de partij hard campagne op het punt dat de AOW-leeftijd 65 jaar moest blijven. Dat gooiden zij de dag erna overboord."

"Als Wilders veel zou krijgen op zijn belangrijkste terrein migratie is hij, denk ik, echt bereid om dingen toe te geven. VVD, NSC en BBB kunnen daar enorm van profiteren. Zij kunnen zeggen: 'We gaan aan jouw migratieagenda werken, maar wij willen ook wat.' Dat geeft ook die partijen een sterk uitgangspunt."

Bekijk ook

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.