Elk jaar wordt er op de stoep van verslaggever Caroline van den Heuvel een vaasje neergezet voor twee zussen die in 1943 werden vermoord in Auschwitz.

Het is voor Caroline en haar buren al jaren een groot raadsel: wie zet rond 4 mei toch altijd dat bloemetje op de stoep? En wat is er bekend over de twee zussen die er hebben gewoond?

Mysterie

Elk jaar op 4 mei zet iemand ongezien een vaasje bloemen neer bij de struikelstenen voor Clara en Bertha de Metz. Midden op de stoep. Het vaasje staat daar dan ongeveer een week. Mensen lopen eromheen, staan er bij stil, lezen de namen en gaan weer door. Lang heeft Caroline gedacht dat de huidige bewoner van het pand het vaasje daar neerzet, maar dat bleek niet zo te zijn.

Caroline ontdekte dat haar buurvrouw Heather Kurzbauer het net zo'n mysterie vindt als zijzelf. "Samen met buurtbewoners hebben we weleens zitten fantaseren om een camera op te hangen om de bloemenzetter 'te betrappen'. Maar waarom zou je zo'n mooi raadsel op willen lossen? Dus we hebben het er maar bij gelaten."

Struikelen om te herdenken

Het huis op de Plantage Muidergracht staat in het hart van de Amsterdamse Plantagebuurt, wat tot de Tweede Wereldoorlog een Joodse buurt was. Van de 140.000 Joden die in Nederland woonden, zijn er zo'n 107.000 gedeporteerd. Slechts 5200 van hen kwamen levend terug. De zussen Clara en Bertha niet.

Voor hun voormalige woonhuis liggen twee struikelstenen, met hun naam, geboorte- en sterfdatum erop gegraveerd. In heel Nederland liggen duizenden van die 'stolpersteine', als onderdeel van een project van de Duitse beeldend kunstenaar Gunter Demnig. Met de stenen worden Joden die tijdens de oorlog werden weggevoerd naar de vernietigingskampen herdacht op de plek waar ze woonden. Alleen al in Amsterdam liggen er in totaal zo'n 650.

Bron: EenVandaag

Eigen initiatief

De kleine gedenkstenen liggen in de straat van Caroline door een initiatief van Heather zelf. Zij diende ongeveer 8 jaar geleden een aanvraag in bij de gemeente voor de struikelstenen, omdat ze door een toevallige ontmoeting ontdekte dat het pand onlosmakelijk verbonden is met de Tweede Wereldoorlog.

"Het huis was onbewoonbaar toen wij het kochten", vertelt Heather. Ze stond een paar weken na de aankoop samen met haar man voor het huis te overleggen hoe zij het enorme project aan zouden pakken toen er een man in een Jaguar stopte. "Er stapte een goed geklede man uit. Het leek net of hij naar binnen wilde lopen." Heather vertelde de man dat ze hem graag een kop koffie aan had willen bieden, maar dat het huis onder water stond.

Verraders in de straat

De man stelde zich voor als meneer Van Beek. "Hij had een heel chique accent en vertelde dat hij in 1942 in dit huis was geboren. "Ik dacht deze man is volslagen mesjogge," zegt Heather. Maar hij ging verder met praten en wist veel meer van de geschiedenis van de straat. De man vertelde zich niet verbonden te voelen met de Joodse geschiedenis en dat hij ver weg woonde, maar toevallig in de buurt moest zijn. "Mijn tweelingdochters zijn net begonnen met een studie aan de Universiteit van Amsterdam. Hun poes was ziek en die moest naar de dierenarts hier om de hoek. Daarom ben ik hier", vertelde hij haar.

"Mijn vader was Joods", vertelde van Beek. "En mijn moeder was dat niet. Mijn vader is in de oorlog verraden door mensen die daar woonden. Daar aan de overkant. Maar dat gebouw is nu afgebroken. Na het verraad is mijn vader opgehaald en doorgestuurd naar verschillende werkkampen in Duitsland. Hij is niet meer teruggekomen. We hebben nooit meer iets van hem gehoord." Omdat zijn moeder niet Joods was, kwam meneer Van Beek veilig de oorlog door.

Zussen Clara en Bertha

Ook vertelde hij aan Heather over de twee zussen. "Op de eerste etage van ons huis, dit huis, woonden heel leuke, lieve oude mensen. Twee zusters. Elke week bakten ze iets lekkers voor ons gezin op de begane grond."

Volgens meneer Van Beek waren het hele vrome orthodoxe Joden. "Op de wekelijkse rustdag mag je volgens de traditie geen licht aandoen", maar de zussen hadden hier een list op bedacht. "Clara en Bertha betaalden dan een niet-Joods jochie om het licht aan te doen, maar soms hadden ze geen geld om dat jongetje te betalen. Hij had zijn hondje zo getraind dat hij opsprong om aan het touwtje van de lamp te trekken, zodat het licht toch aan ging."

Oorlogsgeschiedenis

Heather wilde aanvankelijk niets over de oorlogsgeschiedenis van haar huis weten. "Het idee dat twee oude vrouwen midden in de nacht hier uit hun huis zijn weggehaald, vind ik eng en creepy." Toch heeft ze na de levendige verhalen van meneer Van Beek een beeld van Clara en Bertha gekregen.

"Het zijn mensen voor mij geworden en niet alleen maar slachtoffers. Sinds de struikelstenen er liggen, zeg ik altijd hallo en goedendag als ik thuiskom. En als het regent zeg ik: 'Sorry, het regent op jullie.' Ik doe alsof zij mogen doorleven."

Bron: EenVandaag

Geen vaasje?

Is het misschien meneer Van Beek, die elk jaar het vaasje neerzet bij de struikelsteen? Toen de twee buurvrouwen vanmorgen keken, stond er voor het eerst in 8 jaar géén vaasje. "Wat is hier gebeurd met onze bloemenlegger? In quarantaine vanwege corona? Of erger?", vroegen de buurvrouwen zich af.

Ze besloten zelf een bloemetje neer te zetten bij het kleine monumentje op de stoep, zodat de de buurt weer even stil kan staan bij de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog. Maar toen ze later weer gingen kijken, stond er tóch weer een vaasje bij. Niemand zag het gebeuren, maar het vertrouwde vaasje staat er weer. En het blijft dus nog altijd een raadsel wie het neerzet.

Olie- en gasbedrijven Shell en Total trekken zich voorlopig terug uit een project voor CO2-opslag onder de Noordzee. Ze vinden de aanleg van de pijpleidingen die dit mogelijk moeten maken nog te risicovol.

Op basis van een tip van de AIVD werd in april de advocaat van Ridouan Taghi, Vito Shukrula, gearresteerd. AIVD-baas Erik Akerboom vertelt dat de dienst wil voorkomen 'dat criminele netwerken worden aangestuurd vanuit de gevangenis via een advocaat'.

Shukrula's arrestatie op donderdag 10 april leidde tot geschokte reacties in de advocatuur. Hij werd aangehouden na een bezoek aan zijn cliënt Ridouan Taghi in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught. Volgens het Openbaar Ministerie (OM) zou Shukrula zich schuldig hebben gemaakt aan 'deelname aan een criminele organisatie'.

Strafrechtelijk onderzoek

Wat deze zaak zo bijzonder maakt, is de doorslaggevende rol die veiligheidsdienst AIVD in Shukrula's arrestatie heeft gespeeld. Het strafrechtelijk onderzoek naar de advocaat begon namelijk in december na een tip van de inlichtingendienst.

In een zogenoemd ambtsbericht aan het OM meldde de AIVD dat Shukrula berichten van zijn cliënt Taghi zou doorspelen aan personen in het criminele netwerk van Taghi.

Zorgen over communicatie

Hoewel AIVD-baas Erik Akerboom niet op individuele zaken kan ingaan, zegt hij tegen EenVandaag dat de AIVD zich zorgen maakt over de mogelijkheden tot communicatie, die criminelen vanuit de gevangenis nog kunnen hebben met hun netwerk.

"Een van de belangrijkste dingen die wij willen voorkomen is dat criminelen - ook als ze zitten opgesloten in de gevangenis - kunnen blijven spreken met hun criminele netwerk. Want hiermee kunnen ze nog altijd een dreiging uitoefenen op de samenleving."

Niet meer aansturen vanuit gevangenis

Het feit dat de AIVD deze tip doorgaf aan het OM, doet vermoeden dat de dienst zich vaker bezighoudt met verdachten in het Marengo-proces. De criminele organisatie van Taghi in het bijzonder.

Akerboom: "Dat we standaard meeluisteren met de telefoongesprekken tussen advocaten en deze personen, dat kan niet de conclusie zijn. Het gaat ons erom dat de communicatie vanuit de gevangenis stopt en dat niet langer de criminele netwerken kunnen worden aangestuurd. Bijvoorbeeld via een advocaat."

Kritische brief

Bovendien is het vanzelfsprekend dat de AIVD in actie komt, als er sprake is van 'bedreiging van de rechtstaat', vervolgt Akerboom. "Als deze criminele netwerken zich bezighouden met het bedreigen en zelfs liquideren van personen die onze rechtstaat vertegenwoordigen, dan kunnen ze erop rekenen dat ze in het vizier van van de AIVD komen. Dat is evident."

Een maand voor de arrestatie van Shukrula was er nog forse kritiek op de werkwijze van de AIVD. Twee toezichthouders van de geheime dienst concludeerde in een kritische brief dat de AIVD zich niet altijd aan de regels houdt.

Vaker onderzoek naar criminelen

De wet schrijft namelijk voor dat dat inlichtingendienst criminelen alleen mag onderzoeken als ze de nationale veiligheid in het gevaar brengen. Daar blijkt de AIVD zich volgens de eigen toezichthouders niet altijd aan te houden.

De dienst doet te vaak onderzoek naar criminelen waarbij de nationale veiligheid helemaal niet in het geding is.

'Beter onderbouwen'

Akerboom: "Als er een directe geweldsdreiging is van een politicus, een advocaat of een journalist, dan melden wij dat direct bij de politie, zodat die kan ingrijpen. Maar er zijn ook strafbare feiten die niet direct raken aan de nationale veiligheid, maar waar soms wel een crimineel netwerk achter ligt."

De AIVD-baas zegt dat de dienst zich wel degelijk aan de regels houdt. "Dit is de reden dat wij toezichthouders hebben. Die kijken altijd met ons mee, en fluiten ons ook terug als we te ver gaan. Dus als de toezichthouder dit zegt, zullen we nog beter onderbouwen dat er directe link is met de nationale veiligheid."

Nog 60 dagen in hechtenis

De 36-jarige Shukrula is de derde advocaat van Taghi die is opgepakt. In oktober 2021 werd Taghi's neef Youssef Taghi opgepakt en in april 2023 werd Inez Weski gearresteerd.

Shukrula was sinds november vorig jaar advocaat van Taghi. Samen met raadsheren Carlo Crince le Roy en Sultan Kat stonden zij Taghi bij. Na de arrestatie van Shukrula legden ook de overgebleven twee advocaten de verdediging van Ridiouan Taghi neer. Afgelopen vrijdag werd het voorarrest verlengd van de voormalig advocaat van Taghi. De raadkamer van de rechtbank in Amsterdam besloot dat Shukrula nog 60 dagen in hechtenis moet blijven.