Een geboorte waarbij een kind komt te overlijden, het wordt een stilgeboorte genoemd. Een enorm zwaar moment voor de ouders en familie. Fotografe Gwendolyn legt de families met hun kindje vast. "Helpt ze terug te gaan naar het moment van liefde."

"Het perspectief van een voetje ten opzichte van een grote mensenhand, kleine vingertjes die worden aangeraakt of een kusje dat wordt gegeven." Als afscheidsfotograaf Gwendolyn Pieters een stilgeboorte of vroeggeboorte vastlegt, let ze op de details.

Makkelijker te behappen

Zo'n stilgeboortereportage kan erg waardevol zijn. Bij een verlies gaan dingen in een roes voorbij, weet de fotografe. Veel heb je niet door in het moment zelf. "Wie waren er? Wat gebeurde er? Hoe keek ik? Maar ook: wat voelde ik toen?"

Door foto's te maken van het moment, helpt het mensen later in het proces. "Op die manier is het voor mensen achteraf makkelijker te behappen wat er precies is gebeurd."

Van geboorte- naar afscheidsfotograaf

Waar Gwendolyn nu gespecialiseerd is in afscheidsfotografie, en met name uitvaarten en familiereportage in de laatste levensfase fotografeert, begon ze ooit als geboortefotograaf. Het klinkt misschien als een wereld van verschil, maar de twee liggen niet zo ver uit elkaar, volgens de fotografe.

"Het ene gaat over het leven, het andere gaat over dood. Maar het gaat allemaal over liefde, dat is de gemene deler", vertelt ze. "Op het moment dat iemand overlijdt, is er heel veel liefde. En ook tijdens een bevalling, die vaak ook pijnlijk is, is heel veel liefde: namelijk de partner die steunt, of de liefde voor je kindje dat geboren wordt."

Bekijk ook

Vastleggen maar niet verstoren

Daardoor is ook de manier waarop zij aanwezig is vergelijkbaar. "Er is een proces gaande. Er is iets bezig wat ik niet wil verstoren als fotograaf, wat ik op een integere, respectvolle manier wil vastleggen voor mensen. De manier van bewegen, de emoties die erbij komen kijken, zijn heel erg overeenkomstig zelfs al is het een totaal ander moment."

Toen ze als afscheidsfotografe begon, kwam Gwendolyn ook al snel in aanraking met uitvaarten van stilgeboren kinderen. "En op een gegeven moment begon ik na te denken over vrijwilligerswerk." Via een stichting begon ze met het fotograferen van stilgeboren kinderen, maar kort daarna ging ze zelfstandig als vrijwilliger verder. "Zo kan ik het volledig op mijn eigen manier doen."

Intieme situatie

Door haar ervaring in geboortefotografie had ze al contacten in ziekenhuizen in Zeeland, waar ze woont. "Ik heb kenbaar gemaakt aan verloskundigen en uitvaartondernemers: 'Op het moment dat je te maken krijgt met een stilgeboorte, bel me dan. Dan kom ik zo snel mogelijk om de eerste foto's te maken van het kindje.'" Zo weten stellen ook dat dit een optie is. "En dan kunnen ze zelf beslissen wat ze prettig vinden."

Vooraf overlegt ze met de ouders wat ze wel en niet willen tijdens de reportage "En dan kom je in een heel intieme situatie, of het nou thuis is of in een ziekenhuis. Vaak zijn het de ouders, ik en een verpleegkundige of kraamzorg." Ze drinken een kop thee, praten met elkaar. "En langzaam werk ik toe naar de vraag: 'Mag ik de kleine zien?'"

Bekijk ook

'Bewonder maar hoe mooi ze is'

Op zo'n moment beweegt Gwendolyn mee met wat de ouders aangeven. "Het is heel veel aanvoelen. Willen de ouders zelf meedenken over hoe ik hen en hun kindje op de foto zet? Moet ik of de kraamzorg helpen met het neerleggen van de baby? Soms laat ik de eerste foto's alvast zien, als ik merk dat ze het spannend vinden."

Echt poseren voor de reportage zit er maar weinig in op zo'n moment. "Natuurlijk stuur je bepaalde dingen aan. Als een kindje in de handen genomen wordt, ga ik natuurlijk wel even kijken: 'ligt het goed?' of 'misschien kan je beter hier staan'. Maar meestal zeg ik: 'Kijk maar gewoon naar je kindje, bewonder maar hoe mooi ze is'. En dan hoef je niet meer zoveel te doen."

Erkenning van het kind

Het bewonderen en erkennen van de baby is op zo'n moment echt van belang, vindt Gwendolyn. Want zeker op onvoldragen zwangerschappen heerst nog best een taboe. "Vroeger werd er niet over gepraat. Stilgeboren kindjes kregen niet eens een naam. Die bestonden eigenlijk niet", vertelt ze. "Dat is gelukkig veranderd."

Maar nog steeds wordt er nog niet altijd over gepraat. "Want ja, het kindje heeft toch niet geleefd? Maar voor die ouders is het natuurlijk gewoon een toekomst die is weggenomen. En een kindje dat echt in de moeders buik heeft geleefd. Dus de erkenning van zo'n kindje is enorm belangrijk."

Bekijk ook

'Op die foto werd ik moeder'

Het vasthouden van de baby is niet voor iedereen vanzelfsprekend, ziet Gwendolyn. "Eén stel was bijvoorbeeld van tevoren heel duidelijk dat ze dat niet wilden bij het fotograferen", herinnert ze zich. "Ik vertelde ze dat dat voor de reportage niet uitmaakt, maar om een 'open mind' te houden. We zouden we zien wat er gebeurde." Tijdens het fotograferen voelden de ouders uiteindelijk toch dat ze het kindje in de handen wilden houden.

"Uiteindelijk heeft de moeder de baby toch op haar handen gelegd, en de vader heeft zijn handen daar weer onder gelegd, dus ze stonden echt met zijn drietjes op de foto", vertelt Gwendolyn. "Later zei ze tegen mij: 'Op deze foto werd ik moeder. Ik was al wel bevallen, maar ik had nog geen connectie gemaakt met het kindje, want dat durfde ik niet. En op dit moment deed ik dat wel en dat zie je op die foto terug.'"

Iets van betekenis doen

Zo gaat Gwendolyns bezoek aan de ouders niet alleen over beelden vastleggen voor de toekomst, maar kan het ze door haar ervaring ook in het moment zelf veel betekenen. En ook de fotografe zelf haalt veel uit haar vrijwilligerswerk.

"Ik geloof dat je voor dingen in de wieg bent gelegd en afscheidsfotografie past gewoon als een jasje. Ik vind het zo mooi om mensen in dat proces te ondersteunen door middel van fotografie. Ik denk niet dat we hier op aarde zijn om alleen voor onszelf te leven. Het is belangrijk om voor andere van betekenis te zijn, en daarin heb ik mijn roeping gevonden."

Waarschuwing: op de foto's hieronder zijn kinderen te zien die te vroeg geboren zijn. Dit kan als heftig beschouwd worden

Focus op de liefde

Met de momenten die ze fotografeert heeft ze het zelf niet meer moeilijk. "Als er bij mij emoties bij komen kijken is het vaak in het moment zelf, wanneer je ziet dat mensen zelf ontroerd raken, dat ze verdrietig zijn, dat ze huilen. Ik ben niet van steen, dan raakt het mij zeker ook."

"Maar", gaat ze verder, "ik focus me vooral op de overweldigende liefde die er is. De connectie tussen de ouders, die ze hebben met hun kind, de connectie van de broertjes en zusjes met hun broertje of zusje." Dat is dan ook wat ze probeert terug te laten komen in het eindresultaat.

Blijdschap om het resultaat

De reactie die Gwendolyn vooral krijgt op haar reportages? "Blijdschap", vertelt ze. "Dat klinkt heel raar, en het blijft me ook verbazen. Maar die pijn waar je doorheen gaat, en de rouw, die blijven heel lang. En dan is het misschien heel moeilijk om terug te gaan naar dat moment dat je overspoeld werd door liefde voor je kindje."

En dat is precies waar de foto's voor bedoeld zijn. "Daar is de liefde zichtbaar. En dan kan zien hoe je elkaar steunde, hoe je als partners elkaar op dat moment droeg, hoe lief je partner voor jou was en hoe jullie naar je kind keken."

Vragen? Stel ze!

Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.