Op het Tata Steel-terrein in Wijk aan Zee staan twee kooksfabrieken. Omwonenden maken zich grote zorgen om schadelijke uitstoot. Amerikaanse wetenschappers hebben nu onderzocht wat de sluiting van zo'n fabriek voor de omgeving betekent: "Het redt levens."

Wetenschappers van de New York University School of Medicine hebben onderzoek gedaan naar een soortgelijke kooksfabriek als die van Tata Steel in de Amerikaanse stad Pittsburgh. Die fabriek sloot in 2016. Uit de studie blijkt dat de sluiting direct een positieve impact had op de volksgezondheid in de regio.

Bijna helft minder opnames

Zo daalde het aantal mensen dat op de spoedeisende hulp belandde of in het ziekenhuis moest worden opgenomen vanwege hartproblemen en luchtwegaandoeningen vrijwel meteen.

Al binnen 2 weken na sluiting van de Shenango-kooksfabriek in Pittsburgh nam het aantal ziekenhuisopnames met 42 procent af. En ook in de drie jaren daarna was een verdere daling te zien in het aantal mensen dat naar het ziekenhuis moest. Sterker nog: de zorgvraag in de regio lag tussen 2016 en 2019 maar liefst 61 procent lager dan verwacht werd door de overheid.

90 procent minder zwaveldioxide

Hoogleraar volksgezondheid aan de New York University School of Medicine George Thurston leidde het onderzoek. Daarin is gekeken naar het ziekenhuisbezoek in de regio rond de Shenango-kooksfabriek, in de 3 jaar voor en in de 3 jaar na de sluiting.

Ook zijn gegevens over de luchtkwaliteit onder de loep genomen. De onderzoekers van de New Yorkse universiteit stellen vast dat de uitstoot van het zeer schadelijke zwaveldioxide na de sluiting met 90 procent afnam bij meetpunten in de directe omgeving van de kooksfabriek.

'Daling komt door sluiting'

Thurston is verrast door de onderzoeksresultaten, maar is 'er zo zeker van als maar kan' dat de daling van het aantal ziekenhuisbezoeken en -opnames komt door de sluiting van de kookfabriek. "Het is hoogst onwaarschijnlijk dat het iets anders zou kunnen zijn, omdat die daling zo uniek was voor de periode waarin de fabriek werd gesloten."

De Shenango-fabriek ligt ten noorden van Pittsburgh. Ten zuiden van de stad staat nog een andere kooksfabriek, die nog wel in gebruik is. De wetenschappers hebben ook in die regio de ziekenhuiscijfers bekeken. Wat bleek: tussen 2016 en 2019 was er in dat gebied géén verandering te zien in het aantal opnames ten opzichte van de periode 2013 tot 2016.

Andere oorzaken onderzocht

Daarnaast hebben ze nog andere mogelijke oorzaken van de daling onderzocht, die geen verband houden met luchtvervuiling, bijvoorbeeld verkeersongelukken. "Maar die daalden niet in die periode", benadrukt de hoogleraar.

In de periode voor en na de sluiting van Shenango-kooksfabriek hebben er verder geen significante veranderingen plaatsgevonden in de staat Pennsylvia, waar Pittsburgh ligt, zegt Thurston. "Niets dat deze abrupte daling anders had kunnen verklaren."

'Relevant voor andere plaatsen'

Hij denkt dat de opvallende gezondheidsresultaten in Pittsburgh dan ook haalbaar zijn bij andere kookfabrieken. "Het onderzoek heeft universele relevantie voor andere plaatsen waar mensen fossiele brandstoffen verbranden en dan vooral steenkool", legt hij uit.

In de uitstoot van kooksfabrieken zitten hoge concentraties van onder andere zwaveldioxide en het zware metaal arsenicum. Dat maakt luchtvervuiling bij steenkool veel giftiger dan een gemiddeld fijnstofdeeltje in de lucht, zegt de hoogleraar. "Op de langere termijn is dat twee maal zo giftig, maar we hebben nu ook de acute effecten vastgesteld."

Kooksfabrieken bij Tata Steel

In Wijk aan Zee heeft Tata Steel ook twee kooksfabrieken staan, die momenteel nog in gebruik zijn. De provincie Noord-Holland eist als vergunningverlener van Tata Steel dat een van de twee kooksfabrieken uiterlijk eind 2029 sluit. Het gaat om de Kooksfabriek 2, de grootste en meest vervuilende fabriek op het terrein.

Volgens Thurston laat het onderzoek naar de Shenango-kooksfabriek in Pittsburgh zien hoe groot het gezondheidswinst voor de omgeving is als zo'n fabriek gesloten wordt. "Ik ben er zeker van, gezien de grote voordelen als je kijkt naar ziekenhuisbezoeken en -opnames, dat er levens zijn gered door de sluiting van deze fabriek."

De eerste raket van de Duitse start-up Isar Aerospace wordt morgen in het noorden van Noorwegen gelanceerd. Als deze slaagt, is het de eerste keer dat een raket vanuit West-Europa in een baan om de aarde wordt geschoten. "Dit is belangrijk voor Europa."

Isar Aerospace is een van de eerste Europese commerciële bedrijven die zich bezighoudt met het bouwen van raketten, vertelt deputy director van het Netherlands Space Office (NSO), Joost Carpay. Europa loopt, vergeleken met Amerika, achter op dit gebied. "Maar nu lijkt er een gat in de markt te zijn waarin een paar commerciële bedrijven springen."

'Mooie ontwikkeling'

"Dit zijn mooie ontwikkelingen voor Europa", benadrukt Carpay. Volgens hem is het belangrijk dat we vanaf ons eigen grondgebied kunnen lanceren. Hij vindt het daarom goed dat het commerciële bedrijf Isar Aerospace, dat de intentie heeft om de Europese concurrent van het Amerikaanse SpaceX te worden, een risico neemt.

"Je ziet dat er op het moment minstens vier bedrijven bezig zijn met het ontwikkelen van raketten", vertelt hij. "En daar wordt dus ook in geïnvesteerd, soms door overheden maar dan zonder de ontwikkeling te sturen. Dus alleen met financiering." Ook zijn er private investeerders die steeds meer interesse tonen. En als de testlancering morgen succesvol blijkt, zal die belangstelling alleen maar groter worden, voorspelt Carpay.

Onafhankelijkheid voor Europa

Deze nieuwe ontwikkelingen zijn van groot belang voor Europa. Het is volgens de deputy director belangrijk om onafhankelijk te zijn, van wie dan ook: "Ruimtevaart is strategisch van groot belang. We willen zelf kunnen bepalen welke satellieten we wanneer waarnaartoe lanceren en dat moeten we in eigen hand hebben."

"Dit bedrijf ziet dus een markt naast SpaceX, ook omdat zij een kleine raket hebben. Die heeft SpaceX niet. Dus het is ook een kwestie van marktkansen zien."

Meer raketten en lanceerbases

Maar wat moet er eigenlijk nog gebeuren voordat we op grote schaal dit soort raketten kunnen lanceren, zodat we écht kunnen concurreren met SpaceX van Elon Musk? "Het belangrijkste is het ontwikkelen van de raketten en een lanceerbasis", antwoordt Carpay.

Hij vertelt dat in het ontwikkelen van zulke bases al grote stappen worden gezet. "Er zijn al een aantal in Europa die voor de wat kleinere raketten geschikt zijn. En onze Spaceport in Frans Guiana wordt ook voor die kleinere raketten klaargemaakt." Het is op dit moment een kwestie van de ontwikkelingen blijven stimuleren, stelt hij.

'Het blijft een uitdaging'

Maar wat als het morgen dan toch misgaat? "Het blijft een uitdaging", antwoordt Carpay. "Maar ik denk ook dat het bedrijf daar zelf rekening mee houdt. Het blijft altijd een risico, zeker omdat de raket nog nooit gevlogen heeft."

Wel is hij ervan overtuigd dat Isar Aerospace het proces grondig heeft aangepakt. En mocht het toch fout gaan, dan is het een goede les. "Dat betekent alleen maar dat de kans dat het de volgende keer goed gaat, groter is."

Lancering over 1 à 2 jaar

Gaat de testlancering morgen wel goed, dan komt een echte lancering sneller dan gedacht om de hoek kijken, denkt Carpay. "Ik zag dat ze hun eerste lanceringen in 2028 verkocht hebben. Maar als het morgen goed blijkt te gaan dan weet ik zeker dat we al eerder kunnen zeggen dat hij klaar is voor ontwikkeling."

"Dus laten we zeggen, dan verwacht ik dat binnen 1 of 2 jaar echt ook de markt het vertrouwen heeft in de raket om lanceringen in te kopen."

Sneller en wendbaarder dan ESA

Ook de European Space Agency (ESA), de Europese variant van de NASA, is al 10 jaar bezig met de bouw van raketten. Waarom duurt het daar veel langer dan wanneer een commercieel bedrijf een poging waagt?

"Die bedrijven zijn vaak wat sneller en wendbaarder dan de ESA", weet de deputy director. "Bij de ESA moeten 23 lidstaten beslissingen nemen."

Kleine raket

Maar ook het gewicht dat de raket van Isar Aerospace heeft, maakt het makkelijker voor het bedrijf om snel een raket te bouwen. "Het is een kleine die precies onder de gewichtsklasse zit van de raketten die ESA heeft ontwikkeld. Dus hij is speciaal voor de wat kleinere satellieten", legt Carpay uit.

"Normaal lanceren we met één raket een heleboel tegelijk. Maar met een kleinere raket gaat het met één of twee tegelijk." Ook hoeven de kleinere satellieten van de Duitse start-up niet te wachten tot ze met een grotere raket mee kunnen, vertelt de expert. "En dat maakt het heel interessant."

Zo'n 4 op de 10 deelnemers aan het EenVandaag Opiniepanel maken zich redelijk tot veel zorgen om hun pensioen. Want, vragen zij zich af, wat betekent het bijvoorbeeld voor hun pensioengeld als de beurskoersen kelderen? "Geen één-op-éénrelatie."

Het overhevelen van pensioenen naar het nieuwe pensioenstelsel is één van de grootste financiële operaties die ooit in Nederland werd uitgevoerd.

Zorgen over de toekomst

Door groeiende onzekerheid en instabiele beurzen nemen de zorgen toe. Leden van het EenVandaag Opiniepanel vragen zich af: 'Behoud ik mijn pensioen straks wel, en hoeveel blijft daarvan over?'

Dat geldt ook voor pensionado Peter van Vliet. Ruim 40 jaar bouwde hij pensioen op bij Radio Holland. Tot nu toe heeft hij geen klagen: afgelopen januari ontving hij nog een verhoging. Maar hij maakt zich ook zorgen over de toekomst. Van Vliet vraagt zich af of de hoogte van zijn pensioen straks nog wel vaststaat. Of dat het kan gaan schommelen.

Geen één-op-éénrelatie

Die zorgen zijn deels terecht, zegt Leontine Treur. Zij is senior-econoom bij RaboResearch en gespecialiseerd in pensioenen. "Pensioenfondsen beleggen. Dus als de beurs beweegt, dan merken pensioenfondsen daar wat van. Maar pensioenfondsen beleggen niet alleen in aandelen, ze hebben een gespreide portefeuille waar ook obligaties inzitten. Vastgoed dus."

Er is volgens Treur dus geen één-op-éénrelatie tussen schokken op de beurs en de hoogte van het pensioen. "Daarnaast heb je buffers en meer mogelijkheden om te zorgen dat een beursklap niet in één keer bij de pensioenuitkeringen terechtkomt."

Eigen pensioenpotje

En hoe zit dat dan straks als het nieuwe pensioenstelsel voor iedereen is ingegaan? In het oude systeem belooft een pensioenfonds hoeveel pensioen je later precies krijgt. Jij en je werkgever betalen hier iedere maand premie voor. Al dit geld gaat samen in één grote pot, het zogenaamde collectieve pensioenvermogen. Dit geld wordt geïnvesteerd, en met de opbrengst hiervan betaalt het pensioenfonds de pensioenen uit.

In het nieuwe systeem heeft iedereen een eigen pensioenpotje. Je pensioen staat niet meer vooraf vast, maar kan veranderen. Hoeveel pensioen je krijgt, hangt dan bijvoorbeeld af van hoe goed de beleggingen gaan, hoe hoog de rente is en hoe oud mensen gemiddeld worden. Daardoor kan je pensioen hoger of lager worden.

Beurs herstelt zich altijd weer

Treur benadrukt dat het nieuwe stelsel bedoeld is om meer rendement te behalen, zodat pensioenen beter mee kunnen groeien met de inflatie. En méér rendement betekent volgens haar soms óók méér risico.

Toch zal een enorme koersval op de beurs volgens Treur de pensioenen niet laten verdampen, omdat de beurs zich ook altijd weer herstelt. "Ook tijdens de covidpandemie en de dotcom-crisis is de beurs flink ingeklapt, maar daarna ook weer hersteld. En die grote schokken hebben gepensioneerden nooit gemerkt."

'Altijd goed rendement'

Ook volgens voorzitter Ger Jaarsma van de Pensioenfederatie hoeven we in het nieuwe systeem niet ineens lagere pensioenuitkeringen te verwachten, als het op de beurs tegenzit. Dit komt vooral door de manier waarop pensioenfondsen hun geld beleggen. "Het zijn langetermijnbeleggers. Wij kijken dus 20, 30, 40 jaar vooruit. Over eventuele schommelingen maken we ons daarom niet zo heel erg druk, omdat die in de tijd wel weer uitvlakken."

"In het nieuwe stelsel blijven wij op dezelfde manier beleggen als in het oude", legt Jaarsma uit. "En dat betekent dat we naast beleggen in aandelen, ook beleggen in obligaties, vastgoed en leningen. Door die risicospreiding maken wij voor de toekomst altijd een goed rendement."

Risico's delen

Toch is niet iedereen er gerust op. In de Tweede Kamer is NSC een van de partijen die zorgen heeft. Agnes Joseph is Kamerlid voor die partij en is bang dat mensen nu al vaste pensioenuitkeringen gewend zijn en dat dit met het nieuwe systeem minder zeker is.

Joseph: "Iedereen krijgt straks, afhankelijk van de leeftijd, een risicovoller of minder risicovol beleggingsbeleid. Er wordt nog wel een klein buffertje aangehouden om risico's te delen, maar dat is veel kleiner. En daarmee kun je natuurlijk veel minder risico's opvangen en delen met elkaar dan nu."