Geschiedenis van de kersttoespraak: 'Beatrix was niet gesteld op camera's'

Morgenavond houdt koning Willem Alexander zijn kersttoespraak. Het is nog helemaal niet zo heel lang geleden dat de eerste koninklijke kersttoespraak te horen én te zien was op nationale televisie.

In het jaar 2000 ruilde koningin Beatrix de radioapparatuur in voor een camera en sprak het volk toe. Nederland was erg laat met het gebruik van de televisie om de kersttoespraak te verspreiden, vindt Justine Marcella, van tijdschrift Vorsten.

Eindelijk op televisie

"We waren heel erg laat. Eigenlijk alle landen om ons heen waren al lang op televisie te zien. Er werd al heel erg lang gevraagd om een kersttoespraak op televisie. We zagen dat dat overal heel goed werkte." De kersttoespraak van de Britse koningin Elizabeth werkte als voorbeeld. "Dat was altijd het best bekeken televisieprogramma in Australië. Wim Kok wilde een modern koningschap en daar past de televisie natuurlijk heel goed bij."

Ondanks dat de kersttoespraak op televisie veel voordelen leek te hebben, waren er ook redenen om dit niet te doen. "Er werd toch ook gezegd: het gaat om de inhoud en beeld zou maar afleiden. Bovendien was koningin Beatrix niet heel erg gesteld op televisiecamera's. Het heeft daarom wat langer geduurd."

'Radio met een plaatje'

Er zijn nog steeds grote verschillen als we de kersttoespraak in Nederland vergelijken met omringende landen. "Feitelijk is het nog steeds radio, maar dan met een plaatje," zegt Marcella. Van het interieur van de koning krijgen we nog weinig te zien. "Nog steeds vergeleken met het buitenland lopen we wat achter. In België hebben ze een crane gehad, zo'n camera die rijdend langs het staatshoofd ging. In Engeland, als de koningin iets benoemt, dan zie je daar ook beelden van. Dat hebben wij allemaal niet. Het blijft nog steeds een beetje radio met een plaatje."

Marcella denkt dat het voor het koningshuis vooral belangrijk is dat we de boodschap goed meekrijgen. "Het is het enig moment van het jaar dat het staatshoofd zelf de woorden kan kiezen die hij uitspreekt."

Kersttoespraak 2018

Veel toespraken zijn nog actueel als je ze terugleest, volgens Marcella. De eerste tv--toespraak destijds van koningin Beatrix, bijvoorbeeld. "Die zou je zo weer uit de kast kunnen trekken."

Koning Willem Alexander, maakt volgens Marcella vaak zijn 'eigen ding' van de kersttoespraak. Marcella blikt vast vooruit. "Als we het dan toch een beetje persoonlijk trekken, dan zou ik me heel goed kunnen voorstellen dat hij aandacht wil besteden aan mensen die depressief zijn en in het duister leven. Kerstmis is natuurlijk het feest van het licht. Zijn schoonzusje Inés, leefde heel erg in het duister en is daardoor afgelopen jaar overleden. Heel verdrietig. Ik kan me voorstellen dat dat nog een keer terugkomt."