Deze week werd er weer bekend dat een gynaecoloog met zijn eigen sperma donorkinderen verwekte bij vrouwen die hij behandelde. Geen verrassing voor Donor Detective Ester de Lau. Zij spoorde haar eigen donorvader op en helpt nu anderen met hun zoektocht.

"Ik wist het natuurlijk al", zegt Ester over het moment waarop het nieuws haar bereikte. Ze helpt volwassen donorkinderen bij het vinden van biologische familie en maakt daar ook een podcast over om het taboe te doorbreken.

'Dit zal niet de laatste zijn'

Zijn naam was bij haar nog niet bekend, maar dat er vrijdag opnieuw een arts in opspraak is geraakt omdat hij zelf zaad doneerde, verbaast haar niet. "We weten gewoon van behoorlijk wat artsen dat ze een duit in het zakje hebben gedaan. Dit is onze ervaring. Het is elke keer schrikken, maar geen verrassing."

De verhalen komen volgens Ester vaak niet meteen naar buiten. "Alleen in Nederland weten we het al van tien artsen. Maar als die man nog leeft en je probeert een relatie op te bouwen of je moet nog contact zoeken, dan brengen mensen het vaak nog niet naar buiten. Donorkinderen hebben daar zelf de regie over. Maar dit zal niet de laatste zijn."

'Iemand was boos op mijn ouders'

Ester is zelf ook donorkind en kwam daar op 28-jarige leeftijd achter. "Iemand was boos op mijn ouders", vertelt ze. "De arts had geadviseerd om er niet over te praten. Dat was bij mijn ouders niet gelukt." Vervolgens dreigde hij haar te vertellen dat ze een donorkind was. "Toen hebben mijn ouders het mij verteld."

Uiteindelijk besloot ze op zoek te gaan naar haar biologische vader. Ze meldde zich aan bij een geheime groep van Stichting Donorkind. "Daar ontmoette ik mensen die ook heel graag op zoek wilden."

Stambomen en DNA-onderzoek

Met zes lotgenoten begon ze aan haar speurtocht. "We hoorden van de mogelijkheden die internationale DNA-databanken boden samen met genetische genealogie, dus DNA-onderzoek en het bouwen van stambomen. Dat waaide over uit Amerika."

Voor die tijd waren donorkinderen afhankelijk van Fiom. "Daar moet de donorvader zich melden. Maar nu kun je hem vinden zonder dat hij zich meldt."

Donor Detectives

Alle zes de donorkinderen vonden uiteindelijk hun biologische vader, maar dat ging niet altijd zonder slag of stoot. "Ik was met mijn eigen zoektocht bezig en die schoot helemaal niet op. Maar ik kreeg wel in de gaten hoe het werkte en ik vond het heel leuk om anderen daarbij te helpen."

In 2017 richtten de donorkinderen samen de stichting Donor Detectives NL/BE op om kennis te verspreiden over de zoektocht naar biologische vaders. "Het idee was dat we mensen helpen om zelf hun donorvader te vinden met behulp van genetische genealogie. We wijzen ze de weg om het zelf te gaan doen."

Op zoek naar familie

Via Stichting Donorkind kunnen mensen bij de geheime Facebook-groepen voor lotgenotencontact komen, waar ze kunnen aangeven dat ze hulp zoeken.

"Dan proberen we te achterhalen wat ze willen. Wil je broers of zussen vinden of wil je je donorvader? Want de routes daarvoor zijn anders. Broers en zussen vindt je alleen als zij zich ook testen, maar naar je donorvader kun je zoeken," legt Ester uit.

'Het is een puzzel'

Ester legt uit dat mensen zich vervolgens aan moeten melden bij de internationale DNA-databank. Met de DNA-matches die daaruit rollen, kun je vervolgens gaan zoeken.

"Stel je voor, je hebt een match van Jan en Piet en die delen ook DNA met elkaar, dan delen zij een voorouder. Met behulp van stambomen kun je op zoek naar die voorouder. Je gaat bij zo'n kruispunt de stamboom naar beneden uitbreiden. En uiteindelijk ga je in de generatie van je donorvader op zoek naar iemand die op de juiste plek was op het juiste moment. Het is een puzzel."

'Je hebt het recht om te weten wie je ouders zijn'

Er is volgens Ester in het verleden veel fout gegaan bij donorconceptie. "Je hebt een recht om te weten wie je ouders zijn en dat geldt ook voor donorkinderen. We kijken niet meer op van donerende artsen, maar dat maakt het niet oké."

Ze vertelt dat mensen er via de Donor Detectives regelmatig achterkomen dat hun donorvader niets op de man lijkt zoals hij omschreven is aan de ouders. "Er is in het verleden zoveel misgegaan en dat komt nu allemaal op tafel, doordat we het heft in eigen handen hebben kunnen nemen. We zijn rotzooi aan het opruimen die we niet zelf gemaakt hebben."

Donorkinderen staan er alleen voor

Maar de overheid, betrokkenen en klinieken staan niet te springen om te helpen in de nasleep van de misstanden. "We worden niet gefinancierd. We draaien volledig op vrijwilligers en op giften."

"Mensen kunnen zich inschrijven bij Fiom. Maar als het gaat om lotgenotencontact, zoekhulp en belangenbehartiging zijn wij degenen die dat organiseren. Zeker gezien alle misstanden, zou ik het niet gek vinden als er financiering voor zou komen."

Om het overvolle stroomnetwerk te ontlasten, wordt gezocht naar creatieve oplossingen. Minister Sophie Hermans en staatssecretaris Chris Jansen sluiten vandaag een 'netcongestiedeal' met de ov-sector om netcongestie tegen te gaan.

Elektrische auto's, zonnepanelen, warmtepompen: ons stroomnetwerk is overvol. Netcongestie wordt dat genoemd.

File op het net

"We kunnen spreken van file op het elektriciteitsnet", zegt energieanalist Sanne de Boer van de Rabobank. "Vergelijk het met de de snelweg. Als iedereen tegelijk wil invoegen, dan kan dat niet."

"Hetzelfde gebeurt op het stroomnet. De afgelopen jaren heeft iedereen meer elektriciteit verbruikt, en vaker op hetzelfde moment. Dat past niet."

Deal met de ov-sector

Om deze zogenoemde netcongestie te bestrijden, is de komende 15 jaar een investering van 195 miljard euro nodig, volgens het Rijk. In de tussentijd wordt er gezocht naar creatieve oplossingen.

Minister Sophie Hermans van Klimaat en Groene Groei en staatssecretaris Chris Jansen van Openbaar Vervoer en Milieu sluiten daarom vandaag een 'netcongestiedeal' met de openbaar vervoerssector. Het idee is dat het openbaar vervoer gaat helpen om de druk op het elektriciteitsnet te verminderen.

Efficiënter gebruikmaken van infrastructuur

"Op deze manier kunnen we efficiënter gebruikmaken van de infrastructuur die er al is", legt De Boer uit. "Openbare vervoersbedrijven maken gebruik van hun eigen elektriciteitsnetten. Op sommige momenten zijn die kabels hard nodig, bijvoorbeeld in de ochtend- en avondspits", legt ze uit.

"Maar wanneer er minder openbaar vervoer rijdt, kunnen de kabels gebruikt worden om auto's of elektrische bussen op te laden. Hier hoef je dus geen extra kabels voor in de grond te leggen."

Idee op een bierviltje

Het Rotterdamse ov-bedrijf RET is al volop bezig met duurzaam gebruik van energie. "Naast het delen van ons stroomnet, hebben we nu ook een batterij in de buurt van de Erasmusbrug geplaatst", vertelt technicus Leo Vliegenthart van de RET.

"5 jaar geleden heb ik het idee op een bierviltje geschreven. Het woord 'netcongestie' bestond toen nog niet eens."

Batterij die werkt als powerbank

"Op het moment dat er een tram voorbij rijdt, en die remt, dan levert die tram energie terug aan de batterij. De batterij wordt op deze manier continu opgeladen en werkt kostenefficiënt", legt Vliegenthart uit. "De batterij fungeert als powerbank."

De opgeslagen stroom kan weer gebruikt worden om andere voertuigen op te laden. "Op deze manier proberen wij de 'file' op het stroomnet te omzeilen en dragen wij 20 tot 25 procent bij aan de laadsector van Rotterdam."

Alleen geschikt voor kleine hoeveelheden

Maar ondanks de voordelen van zo'n batterij blijft energieanalist De Boer sceptisch. "Batterijen zijn zeker functioneel", zegt ze. "Maar ze nemen ook veel ruimte in."

"Bovendien zijn batterijen alleen geschikt om kleine hoeveelheden energie voor korte tijd op te slaan", vervolgt ze. "Helaas kunnen we de overtollige zonnestroom van de zomer niet bewaren tot aan de winter."

Klein deel van de oplossing

Volgens De Boer is het getekende convenant tussen het Rijk en de ov-sector niet de hele oplossing voor netcongestie. "We moeten niet verwachten dat we hierdoor uit de problemen zijn. Het is ook nodig om de netten te verzwaren, maar dit kost veel tijd en geld."

"Slimmer gebruikmaken van de infrastructuur die we hebben, is een 'no-brainer'. Maar het blijft een klein deel van de oplossing."

Asielminister Faber wil geen handtekening zetten onder koninklijke onderscheidingen voor vijf oud-COA-medewerkers, werd gisteren bekend. Kan dat zomaar? Historicus Kemal Rijken zet de feiten over onderscheidingen voor ons op een rij.

Rijken noemt het 'zeer uitzonderlijk' dat de minister de voordracht voor een koninklijke onderscheiding niet wil ondertekenen. "We hebben dit in de parlementaire geschiedenis in de laatste 80 jaar niet gezien." Hij beantwoordt vier vragen over wat er komt kijken bij het krijgen van een koninklijke onderscheiding en deze situatie.

1. Hoe gaat het toekennen van onderscheidingen in zijn werk?

Voordat de minister een handtekening moet zetten, is daar al een heel proces aan voorafgegaan, weet Rijken. "Een voorbeeld: iemand heeft 40 jaar lang vrijwillig voor de tennisvereniging gewerkt en de mensen op de tennisvereniging vinden dat deze persoon een lintje verdient. Dan gaan die mensen in eerste instantie brieven schrijven over die persoon", vertelt de historicus.

"Die aanbevelingsbrieven worden gestuurd naar de desbetreffende gemeente waar die persoon woont, en die worden allemaal gecontroleerd." Vervolgens maakt de burgemeester de beslissing of iemand in aanmerking komt. "Dan tekent de Commissaris van de Koning en daarna de Kanselarij der Nederlandse Orden." Die beheert de registers van onderscheiden personen en regelt de lintjes.

"En daarna pas gaat het naar het ministerie en de bewindspersoon. Die tekent dan ook. In de meeste gevallen. Vervolgens zet de koning nog zijn handtekening." Nadat de koning de onderscheiding heeft getekend, kan het lintje door de burgemeester worden uitgereikt.

2. Waarom is hier een minister voor nodig?

"In principe is de minister altijd verantwoordelijk en dat heeft te maken met de ministeriële verantwoordelijkheid", vertelt Rijken.

Hij legt uit: "De koning is niet verantwoordelijk voor zijn inhoudelijke daden. Dat zijn de ministers volgens de Grondwet. In dit geval, als de koning tekent, dan betekent dat dat er een minister of een staatssecretaris ook al moet hebben getekend."

"Dus als de koning uiteindelijk een handtekening moet zetten op de koninklijke onderscheiding dan moet dat gedekt zijn, zoals dat heet, door een minister of een staatssecretaris. En daarom is die handtekening nodig."

3. Waarom is het zo uitzonderlijk dat minister Faber weigert?

"De minister mag het doen, maar het is wel uitzonderlijk", vertelt Rijken. "Wat de minister in principe heeft gedaan, is een pure politieke daad. Gewoon om een frame neer te zetten: 'Ik ben tegen deze medewerkers en ik ben tegen asielzoekers en het is mijn beleid niet.'" Ze zet het weigeren dus in om te communiceren waar ze tegen is, volgens de historicus.

En dat is nog niet eerder op deze manier gebeurd, weet Rijken. "Er zijn geen gevallen bekend waarbij de minister zo nadrukkelijk naar buiten trad en zei: 'Ik teken niet omdat het niet mijn politiek is.' En dat komt ook omdat de lintjes zijn staatsonderscheidingen neutraal zijn."

"Die worden gegeven aan mensen die zich meestal decennia lang, vaak vrijwillig, hebben ingezet voor andere mensen. Het is in Nederland dus zo dat de regering en politici niet bepalen wie wel of geen lintje krijgt. Het komt vanuit de samenleving. En dat gegeven wordt dan beloond namens de Staat", legt Rijken uit. "Een koninklijke onderscheiding is dus neutraal en is daardoor ook geen politieke beslissing."

4. Wat betekent het volgens jou dat Faber weigert?

Hierdoor kan een precedent ontstaan, vertelt Rijken. "Het risico dat je nu krijgt, is dat er in de toekomst kabinetten zullen zijn en ministers zullen zijn die zeggen: 'Dit is in het verleden zo gegaan met mevrouw Faber, en deze persoon bevalt mij niet, dus ik ga daarvoor liggen en ik teken niet.' Dat kan nooit de bedoeling zijn van een neutrale staatsonderscheiding, die de koninklijke onderscheidingen toch zijn."

Betekent het dat deze mensen hun lintje niet krijgen? "Nee", zegt Rijken. "Het is namelijk zo dat een andere bewindspersonen ook kan tekenen. Dat zal gewoon ook gebeuren en deze vijf mensen krijgen gewoon een lintje."