Eindelijk smartengeld voor naasten en nabestaanden van slachtoffers

Slachtoffers van verkeersongelukken en misdrijven kunnen in Nederland schadevergoeding krijgen, maar voor naasten en nabestaanden van slachtoffers was zo’n regeling er nog niet. En daarmee was Nederland het enige land in de EU dat nog geen wettelijke ‘affectieschadevergoeding’ kent. Na jarenlange strijd voor erkenning, komt deze regeling er nu.

De Eerste Kamer stemde voor een wetsvoorstel dat een schadevergoeding voor nabestaanden mogelijk moet maken. De rechter kan daders straks veroordelen tot het betalen van een schadevergoeding van 12.500 tot 20.000 euro. Bij schade of leed in civiele zaken, waarvoor bijvoorbeeld een bedrijf, ziekenhuis of automobilist aansprakelijk is, dekt een verzekeraar vaak de schade. Daders van bijvoorbeeld een gewelds- of zedenmisdrijf moeten zelf betalen. Is de dader daartoe niet in staat, dan schiet de Staat het smartengeld voor en verhaalt dat vervolgens op de dader. 

Het is het slotakkoord van een lange strijd voor erkenning, zegt Victor Jammers van Slachtofferhulp: "We hebben de afgelopen jaren gezien dat er meer aandacht is gekomen voor de rechtspositie van slachtoffers, maar als het gaat om affectieschade was er een grote leemte in de Nederlandse wet , in vergelijking met de ons omringende landen”

Behoefte bij nabestaanden MH17

Er is al jaren behoefte aan een dergelijke financiële regeling. Die komt het duidelijkst naar voren in grootschalige zaken (denk aan de vliegramp met MH17 waar buitenlandse slachtoffers vaak wel recht hadden op een tegemoetkoming voor affectieschade, maar de Nederlandse slachtoffers niet). De behoefte is er ook in individuele zaken die niet of nauwelijks in de publiciteit komen. De vergoeding van affectieschade kan het leed (het verdriet) niet wegnemen, maar biedt wel erkenning en genoegdoening en helpt bij de verwerking. Een nabestaande geeft ook aan dat de wet broodnodig is. “Na de veroordeling worden de naasten en nabestaanden een beetje vergeten en dit is niet juist. Ook ons leed stopt namelijk niet en is voor veel gezinnen niet te overzien, zowel fysiek als mentaal. Banen gaan verloren, mensen worden ziek, gezinnen vallen uit elkaar en dan is er ook nog de financiële impact die dit met zich meebrengt”.

Voor kinderen van zus zorgen na moord

Een schadevergoeding voor nabestaanden zou welkom zijn voor Lena. Haar zus Miranda werd vermoord door haar eigen man, waarna Lena zich ontfermde over de kinderen. Pubers waren het nog, die schoolgaand waren. Ze deed het met veel liefde, deelde mee in de kosten voor bijvoorbeeld scholing en psychologische begeleiding. Ook zette zij haar eigen carrière op een lager pitje.  Ze had de luxe situatie dat zij het zich kon veroorloven, maar dat geldt voor veel anderen in een soortgelijke situatie niet. Daarom is het volgens Lena zo belangrijk dat het leed van nabestaanden en naasten wordt erkend en dat ze een bijpassende vergoeding kunnen krjjgen. "Hele gezinnen worden ontwricht, het kost banen, het kost gezondheid. Er komt al zo veel op je af, ik denk dat het ons leven rustiger had gemaakt geweest als je weet dat je je niet teveel druk hoeft te maken om de financiële kant van de zaak".

De discussie over smartengeld voor naasten en nabestaanden loopt al lang in ons land. In 2010 verwierp het parlement een dergelijk voorstel nog. Grote vrees was dat het zou leiden tot een claimcultuur, waarbij een hele familie ongebreideld geld zou gaan opeisen. Maar de laatste jaren is er veel meer aandacht gekomen voor de rol van slachtoffers en nabestaanden. Al sinds 2004 hebben slachtoffers bijvoorbeeld spreekrecht in strafzaken. En recent gaf minister Dekker voor Rechtsbescherming al aan in EenVandaag dat hij ook spreekrecht voor slachtoffers wil invoeren bij TBS-zittingen.

Vrees voor claims en premiestijging

Het Verbond van Verzekeraars vreesde aanvankelijk dat de wet tot enorme stijging van premies zou leiden. Het gaat dan vooral om claims bij verkeersongelukken, die via de WA-premie moeten worden betaald. Een tweede zorgcategorie zijn de medisch specialisten. Die zijn verzekerd voor schade ten gevolge van medische missers. Meer claims leidt ook hier tot verhoging van premies voor de specialisten.

Het nieuwe wetsvoorstel heeft de zorg over deze claimcultuur grotendeels weggenomen, zegt Rudi Buis van het Verbond van Verzekeraars. Het verbond is dan ook voorstander van de nieuwe wet. Het deel van de nabestaanden en naasten die in aanmerking komen voor een vergoeding, is namelijk ingeperkt. Je zult als naaste of nabestaande goed moeten aantonen welke schade is geleden. Ook is er een maximum gesteld van 20.000 euro per geval.

Buis verwacht wel dat de nieuwe wet leidt tot een lichte verhoging van de schadelast van 3%, omdat er meer letselschade bij verkeersongelukken moet worden uitgekeerd. Maar Buis verwacht wel een forse stijging van de schadelast van ongevallenverzekeringen bij de medisch specialisten, tot wel 15% meer, vreest Buis. De verwachting is namelijk dat er een forse stijging zal komen van schadeclaims rondom medische missers.