Eindelijk duidelijkheid voor familie in Nederland: lijst met Syrische doden openbaar

Jarenlang leefde de Syrische Omar in onzekerheid over het lot van zijn neven. In 2014 zijn ze gearresteerd, omdat ze protesteerden tegen het regime. “Je maakt jezelf wijs dat ze nog leven. Vooral als je in al die tijd geen nieuws krijgt dat ze niet meer leven.” Vier jaar later weet hij het wél zeker: drie van zijn neven zijn dood.

De Syrische regering is begonnen met het openbaar maken van dodenregisters. Hier staan duizenden namen op van Syriërs die zijn overleden in gevangenschap. Bij sommige mensen is de doodsoorzaak vermeld, vertelt ook Omar: “Ze melden dingen als ‘hart gestopt met kloppen’, tuberculose, nierfalen. Ook honger. Bij sommige ouders zijn ze langsgegaan om te vertellen dat hun familielid is geëxecuteerd.”

Rouwen zonder lichaam

Omar woont sinds drie jaar in Nederland, maar komt oorspronkelijk uit een buurt in het noordoosten van Syrië, Geweran. Van de bevolking van 20.000 mensen zijn 1.000 mensen gearresteerd tijdens de oorlog. Inmiddels zijn er 750 namen uit deze buurt verschenen op de dodenlijsten. Behalve het nieuws van zijn eigen neven ziet Omar ook doodsbericht na doodsbericht voorbij komen op Facebook van zijn oude buurtgenoten.

Behalve de namen op de dodenlijsten is er weinig informatie vrijgegeven. Dit maakt het moeilijk om te rouwen, zegt Omar. “Waar zijn de lichamen? Waar liggen ze begraven? We willen de grond waar ze onder liggen kunnen vasthouden. We willen naar hun graf. Het regime heeft het ons ontnomen mijn neven te zijn terwijl ze leefden, en nu ook na hun dood. Dat is de grootste tragedie”.

Dood betekent verlossing van marteling

“Vier jaar geleden is er jonge man uit mijn buurt gearresteerd”, vertelt Omar. “Vanaf die dag zat zijn moeder iedere dag van ’s ochtends tot ‘s avonds  te wachten. Ze hoopte dat haar zoon weer thuis kwam. De dagen werden maanden en toen jaren. Nu heeft ze, drie jaar later, zijn ID kaart ontvangen als bevestiging van zijn dood. Kun je je een grotere pijn voorstellen?”

Ze kreeg te horen dat hij overleed door een hartstilstand, maar dat gelooft ze niet. “We weten dat hij is gemarteld”, zegt Omar. “Ze zei: ‘Godzijdank dat hij nu is verlost van de marteling’”.

'Ze geven niet toe dat hij is gemarteld' 

Hakim weet ook zeker dat zijn twee neven zijn gemarteld in de gevangenis. Hun namen verschenen onlangs op de dodenlijsten. “Ze zeiden dat mijn neef overleed aan een hartaanval. Ze geven natuurlijk niet toe dat hij is gemarteld. Hij is vier maanden na zijn arrestatie overleden. Hij heeft in die maanden waarschijnlijk meer marteling doorstaan dan anderen in hun hele leven.”

Naast zijn twee overleden neven heeft Hakim ook een broer die nog altijd wordt vermist. In 2012 deserteerde hij uit het Syrische leger. “Mijn broer wilde niks met de oorlog te maken hebben. We hebben hem nog 15 seconden aan de telefoon gehad. Daarna hebben we nooit meer iets van hem gehoord.” Zolang hij geen zekerheid heeft over het lot van zijn broer, houdt hij een klein beetje hoop dat hij nog leeft.

Uit angst voor represailles voor hemzelf en zijn familie, wil Hakim zijn echte naam niet gebruiken. 

‘Gerechtigheid is een zaak tegen Assad in Den Haag’

De Syrische president Assad lijkt impliciet toe te geven dat er misdaden hebben plaatsgevonden in Syrische staatsgevangenissen. De dodenlijsten zijn volgens Midden-Oostendeskundige Carolien Roelants een macabere waarschuwing van President Assad: “De oorlog is misschien bijna ten einde, maar zijn bewind niet. Iedereen die nu nog zijn mond open doet, weet wat hem te wachten staat.”

Omar hoopt na het nieuws over zijn familieleden op gerechtigheid: “Als Syriër in Nederland zie ik gerechtigheid als een tribunaal met een zaak tegen Assad in Den Haag.” Hakim heeft deze hoop al grotendeels opgegeven: “Als gerechtigheid bestond, was dit al lang gebeurd. Hoe lang moeten we daarop nog wachten? De oorlog is al zeven jaar aan de gang. De wens heb ik natuurlijk wel, maar er komt geen proces." 

Arrestatiebevel ‘chef folteraar’ generaal Jamil Hassan

Onlangs is er door het Duitse Openbaar Ministerie  een arrestatiebevel uitgegaan tegen de hoge Syrische militair Jamil Hassan wegens misdaden tegen de menselijkheid. Hij is het hoofd van de inlichtingendienst van de Syrische luchtmacht. Volgens Carolien Roelants is hij ‘chef folteraar’ en zijn onder zijn bewind honderden Syriërs doodgemarteld in gevangenissen.

Ze zegt ook dat Generaal Hassan heeft gezegd “dat een bevolking van 10 miljoen Syriërs genoeg is. Beter dan de 20 miljoen Syriërs van nu, van wie een groot deel al in het buitenland woont en volgens Hassan niet betrouwbaar is. Er zou een lijst van 3 miljoen mensen zijn die het regime van Assad nog wil vervolgen.”