Nederland had meer moeten doen voor de bekende Syrische activist Mazen al Hamada, die dood werd gevonden in een gevangenis. Dat zegt zijn vriend Khaled al Haj Saleh, die hier woont. "Hadden veel meer voor hem kunnen betekenen."

In de Syrische hoofdstad Damascus gingen gisteren duizenden mensen de straat op om Al Hamada een laatste eer te bewijzen. De activist sprak zich uit tegen het regime van de gevallen president Bashar Assad.

Van de radar verdwenen

Al Hamada vluchtte in 2014 naar Nederland en kreeg hier asiel, maar de oorlogstrauma's en littekens van eerdere martelingen bleven hem achtervolgen. Hij had het zwaar, raakte verstrikt in de bureaucratie en belandde uiteindelijk op straat.

Na enkele jaren keerde de activist terug naar Syrië, onder misleidende beloften. Daar verdween hij van de radar, totdat zijn lichaam enkele dagen geleden werd gevonden in de Sednaya gevangenis.

'Trieste timing'

Voor Khaled al Haj Saleh, een Syriër die in Nederland woont, kwam het bericht over de dood van zijn vriend Mazen niet als een verrassing. "Ik, en velen met mij, dachten dat hij er allang niet meer zou zijn", vertelt hij. "Het kwam eerder als een verrassing dat hij nu pas is overleden."

Al Haj Saleh noemt de timing van het overlijden van zijn vriend 'heel triest'. "Hij vocht zijn leven lang tegen het regime van Assad, maar heeft niet mogen meemaken hoe datzelfde regime uiteindelijk zou vallen."

'Niet goed geholpen'

Toen Al Hamada nog in Nederland woonde, zag Al Haj Saleh hoe zijn vriend worstelde om binnen de Nederlandse maatschappij te functioneren. Zo werd hij bijvoorbeeld verplicht om te werken, maar was hij door zijn mentale toestand daar niet toe in staat.

Daardoor werd hij gekort op zijn uitkering en raakte hij zijn woning kwijt. "Hij is in Nederland niet goed genoeg geholpen", vindt Al Haj Saleh. "Niet op gemeentelijk niveau, niet op provinciaal niveau en niet op landelijk niveau."

Weinig sociale ondersteuning

Ook directeur Hope Rikkelman van The Nuhanovic Foundation, een organisatie die oorlogsslachtoffers bijstaat, kende Al Hamada persoonlijk. Zij is het met Al Haj Saleh eens dat Nederland steken heeft laten vallen: "Als je kijkt naar de sociale ondersteuning die Mazen had moeten krijgen, dan is dat niet goed gegaan."

Volgens Rikkelman is Al Hamada uiteindelijk aan zijn lot overgelaten. "Wij, als Nederland zijnde, hadden veel meer voor hem kunnen betekenen en moeten doen."

Terugkeer naar Syrië

In 2020 besloot Al Hamada via Berlijn terug te gaan naar Syrië. Dit kwam voor veel mensen onverwachts. Ook Al Haj Saleh begreep die keuze niet. "Hij leek wel beïnvloed of onder druk gezet. Alsof er van alles aan hem beloofd was", vertelt hij. Maar wat er precies aan hem beloofd was, deelde zijn vriend niet met hem.

"Ik wil dat dit onderzocht wordt", zegt Al Haj Saleh stellig. "We hebben het recht om te weten wat er is gebeurd." Hij wil antwoorden: "Wie waren die mensen die voordat hij verdween contact met hem hebben opgenomen? Hoe kon hij een paspoort met een andere naam krijgen? Hoe heeft dit allemaal kunnen gebeuren?"

Delen van verhalen ingewikkeld

Syriërs in zowel Syrië als Nederland zijn geraakt door de dood van Al Hamada, voor hen was hij een held. Hij was een van de weinigen die zich durfde uit te spreken tegen het regime van Assad. De meeste Syriërs vonden dat lastig. Ze waren bang dat hun verhalen op de een of andere manier een weg naar aanhangers van het regime zouden vinden.

"Dat maakt het delen van die verhalen bijzonder ingewikkeld, want zij maken zich zorgen dat hun familieleden daardoor gevaar zouden lopen", zegt Rikkelman. Met de val van het Assad-regime hoopt ze dat dit gaat veranderen, en meer mensen - zoals Al Hamada - hun verhaal durven te delen.