Warme zomers, milde winters en eikenbomen in overvloed. Nederland is een Walhalla voor de eikenprocessierups. De haren van het beestje zijn het probleem. Niet de grote zichtbare haren op de rug. Maar achthonderdduizend onzichtbare brandharen die de rups bezit.

Bij elke vervelling komen de haartjes vrij. Moeiteloos dringen ze de huid binnen van mens en dier. Of komen in het lichaam terecht via de ademhaling of de ogen. Ze veroorzaken allergische reacties, jeuk en uitslag. De rups is inmiddels niet meer te bestrijden: beheersbaar houden is de enige optie. Daarvoor moet er één landelijk kenniscentrum komen met actuele informatie over de ontwikkeling van de rups en hoe en wanneer deze te bestrijden, vindt bioloog Arnold van Vliet van Wageningen University. 

Hij doet een appèl op gemeenten en provincies die verantwoordelijk zijn voor het openbare groen. Maar ook op de inwoners zelf. “Dit probleem loopt de spuigaten uit. Als we het nu niet snel gestructureerd aanpakken, worden de problemen alleen maar erger.” 

Eikenprocessierupsplaag

Door het warme weer is de eikenprocessierupsplaag dit jaar heftiger dan ooit, merken ze ook in Ede waar zo’n 20.000 eikenbomen staan. “Wij hebben normaal jaarlijks één ploeg rondrijden om de rups te bestrijden, maar dit jaar zijn dat er drie”, zegt Martien Hagens, verantwoordelijk voor onder andere het boombeheer. “Ik vrees dat we nog maanden bezig zijn om alle nesten te verwijderen. We zijn ons budget voor dit jaar al ver te boven, maar wat moet, dat moet”, aldus Hagens. 

Niet alleen in Ede is de rups een probleem. Begon de opmars zo’n 25 jaar geleden in de zuidelijke provincies, inmiddels is de rups in het hele land aangetroffen. De aanpak van de rups verschilt per gemeente. “De informatie op internet over wat te doen bij overlast is niet eenduidig en bovendien niet actueel, niet bij de NVWA, niet bij RIVM en niet bij gemeenten”, zegt Van Vliet. “Het verschilt van maand tot maand en van jaar tot jaar waar de beestjes zitten.” 

'Kenniscentrum met informatie broodnodig'

Een actueel informatiepunt, een soort kenniscentrum met ‘up to date’ informatie is broodnodig, vindt de bioloog. “Om bewustwording te creëren, zodat mensen bijvoorbeeld in de gaten houden bij welke boom veel vlinders vliegen, om te weten waar  het jaar erop de eitjes zullen zijn. Dan kun je die preventief bestrijden.”

Dat kenniscentrum zou volgens Van Vliet ook bestrijdingsdiensten kunnen informeren over hoe en wanneer ze het beste kunnen bestrijden. Of gemeenten adviseren hoe ze de rups in toom te houden door het stimuleren van biodiversiteit; bermen aanleggen bijvoorbeeld, waar vogels en insecten op af komen.

Van Vliet houdt veel kennis over de eikenprocessierups bij op de site www.naturetoday.com en werkt hiervoor samen met mensen werkzaam bij GGD, gemeente en bestrijdingsdiensten. “Maar om de informatie te actualiseren per dag, heb je extra mankracht nodig en dat heb ik niet. Voor mij is het een uit de hand gelopen hobby.” Van Vliet hoopt dat gemeenten en provincies willen meewerken om dit plan te realiseren. 

Gemeenten

De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) laat echter weten dat de eikenprocessierups niet iets is wat ze op willen pakken; ze hebben de handen vol aan zware dossiers als GGZ en de energietransitie. Ook het Interprovinciaal Overleg (IPO) houdt het af. 

 Van Vliet zucht nog eens diep.“Wat moet er gebeuren voor men inziet hoe groot het probleem al is? En dat gaat alleen maar erger worden nu het vaker en langer warm wordt in ons land!” 

Het appèl van Van Vliet voor één centraal kenniscentrum kan wel rekenen op steun van Natuurmonumenten. Staatsbosbeheer,  zegt alleen actie tegen de rups te ondernemen als het dichtbij recreatieve voorzieningen wordt aangetroffen. De natuurorganisatie noemt het vooral een verantwoordelijkheid van gemeenten. 

Volgsporen

“Gelukkig wordt er al op diverse plaatsen in het land geëxperimenteerd met het indammen van de rupsenplaag”, zegt Van Vliet. Zo worden er vogelnestkasten opgehangen om koolmezen aan te trekken, die de poppen en larven opeten. 

Ook is er in Limburg een proef gedaan met het verleggen van ‘volgsporen’. Hierbij werden rupsen naar een plek geleid waar ze vervolgens werden vernietigd.  En naast meldpunten op gemeentelijke websites, bestaat er nu ook een landelijke site, waarop iedereen een melding kan doen als er eikenprocessierupsen zijn gesignaleerd. 

Arnold van Vliet: “Als we nu alles tot één gezamenlijk kenniscentrum bundelen, maken we een stap in de richting van het beheersbaar houden van die hardnekkige eikenprocessierups.” 
 

Het Amerikaanse bedrijf Uber wil vanaf 2026 zelfrijdende taxi's aanbieden in Europa. Het bedrijf werkt nu samen met de Chinese ontwikkelaar Momenta om dit voor elkaar te krijgen. Maar is Nederland daar klaar voor? "Infrastructuur is goed geregeld."

Ruim 180 Surinamers hebben een verblijfsvergunning gekregen die ze na de onafhankelijkheid in 1975 zijn kwijtgeraakt. Maar door strenge eisen zijn er ook afwijzingen. Dat moet anders, vindt gemeente Amsterdam. "Het leidt tot schrijnende situaties."

Naast de verblijfsvergunningen die zijn afgegeven, zijn er nog ongeveer 25 in behandeling. Een van de mensen die nu al succesvol gebruik heeft kunnen maken van de regeling is Jayant Ganesh uit Den Haag. Hij woonde bijna 25 jaar zonder papieren in Nederland, maar krijgt nu een verblijfsvergunning.

'Ik kon die beslissing niet zelf nemen'

"Ik ben er heel erg blij mee, het neemt alle angst en stress weg. Ik hoef niet meer op de straat te lopen en bang te zijn dat ik word opgepakt en uitgezet", vertelt hij. "Het is een opluchting en het geeft ons ook de erkenning die wij verdienen, gezien het feit dat wij ons Nederlandschap nooit hebben afgestaan."

Ganesh was nog een kind toen Suriname onafhankelijk werd. "Ik kon dus niet de beslissing nemen of ik Nederlander wilde blijven of Surinamers wilde worden."

25 jaar ongedocumenteerd

In 2000 komt hij op zijn 29ste naar Nederland, maar papieren krijgt hij niet. "Gelukkig had ik hier een netwerk van familie en vrienden die mij opvingen. Ik heb meerdere keren bij de IND aangeklopt de afgelopen 25 jaar, maar steeds zonder succes."

Nu Ganesh wel een verblijfsvergunning heeft, voelt hij zich weer een vrij mens: "Ik kan nu legaal werk zoeken, ik kan in aanmerking komen voor een huurwoning en het belangrijkste, ik kan nu gewoon over straat lopen zonder dat ik bang ben dat er iets gebeurt."

Eenmalige speciale regeling

Om Surinamers als Ganesh tegemoet te komen, kwam voormalig staatssecretaris Van der Burg afgelopen jaar met een eenmalige, speciale regeling, waar Surinaamse oud-Nederlanders tussen 1 januari en 1 juli van dit jaar gebruik van kunnen maken.

Iedereen die geboren is voor 25 november 1975, de dag dat Suriname onafhankelijk werd, en die kan aantonen dat hij of zij langer dan 10 jaar in Nederland woont, komt in aanmerking voor een verblijfsvergunning.

500 zaken afgewezen

Maar die laatste eis, 10 jaar onafgebroken in Nederland wonen, zorgt er nu voor dat ruim 500 zaken van Surinaamse oud-Nederlanders zijn afgewezen. Zij konden niet bewijzen dat ze meer dan 10 jaar in Nederland woonden.

"Veel mensen vallen hierdoor buiten de boot", merkt wethouder van Amsterdam Rutger Groot Wassink. Zijn gemeente is verantwoordelijk voor de uitvoering van de regeling.

'Historisch onrecht'

Om deze groep mensen toch te helpen, pleit hij voor het verkorten van de eis, van 10 naar 5 jaar: "Zodat meer mensen gebruik kunnen maken van deze regeling."

"We hebben het hier over Nederlanders die ten onrechte niet de Nederlandse status hebben gekregen", gaat de wethouder verder. "Ik vind dat historisch onrecht en dat kunnen we nu rechtzetten."

Schrijnende situaties

Hij voorziet grote problemen voor deze groep als ze ongedocumenteerd blijven. "Het is voor die mensen buitengewoon vervelend en het leidt ook tot schrijnende situaties."

"Ze moeten dan illegaal wonen, illegaal werken en ze hebben geen toegang tot zorg. Het is een buitengewoon ingewikkeld bestaan voor deze mensen", aldus Groot Wassink.