Eerste boete voor ruimteafval is signaal naar andere bedrijven: 'Er moet iets veranderen aan ons gedrag'

Voor het eerst is een boete uitgedeeld aan bedrijf met satellieten dat zijn 'ruimtepuin' niet heeft opgeruimd. Een unieke situatie, volgens expert Tanja Masson-Zwaan, die laat zien dat de regels steeds belangrijker worden gevonden.

Satellieten in de ruimte veroorzaken afval. En de bedrijven die eigenaar zijn van die satellieten, zijn verplicht dat 'ruimtepuin' op te ruimen. Doen ze dit niet, dan riskeren ze een boete, maar die werd nog nooit uitgedeeld. Tot nu. "Ik vind het zeer interessant", vertelt Tanja Masson-Zwaan, docent 'Internationaal lucht- en ruimterecht' aan de Universiteit Leiden.

Kerkhof in de ruimte

Als satellieten niet meer nuttig zijn, blijft er zogenoemd 'ruimtepuin' of 'ruimteafval' achter. Dit zijn overgebleven deeltjes van de satelliet die verder nutteloos zijn. Dit was vroeger niet zo'n groot probleem, maar omdat er steeds meer satellieten bijkomen, kan het gevaarlijk worden omdat er bijvoorbeeld botsingen kunnen ontstaan.

Daarom zijn bedrijven verplicht het ruimtepuin op te ruimen. Dat doen ze door het afval in de zogenoemde 'graveyard orbid' of in het Nederlands 'kerkhofbaan' te schieten. Dat is een aangewezen deel van de ruimte, speciaal bestemd voor het afval. Zo kan het geen gevaar vormen voor andere satellieten of ruimteobjecten.

Boete

Het bedrijf wat afgelopen week is beboet heeft zich niet aan de regels gehouden, naar eigen zeggen omdat de brandstof op was. Ze konden de satelliet dus niet opruimen.

De boete was 150.000 dollar. Dat is relatief laag volgens Masson-Zwaan. "Het bedrijf zelf zal dat niet zo erg vinden." Al kan het bedrijf de boete nog wel aanvechten. "Dat kan nog best een staartje krijgen."

Waarschuwing

Maar waarom is de boete nu ineens wel uitgedeeld? "De Federal Communications Commission, de organisatie die hierover gaat, geeft volgens de expert ruimterecht nu vooral een boete, om een waarschuwing af te geven naar andere ruimtebedrijven. "Blijkbaar wordt het steeds belangrijker gevonden dat bedrijven zich echt houden aan deze maatregel."

Vroeger, toen de regels werden opgesteld, werden ze minder belangrijk gevonden. Er waren immers maar een paar landen actief in de ruimte. Masson-Zwaan vervolgt: "Het wordt steeds voller in de ruimte, dus het is nuttig om uitgewerkte satellieten uit de nuttige banen te halen zodat die in de toekomst weer gebruikt kunnen worden. Het kan daarmee ook een precedentwerking hebben, dat betekent dat andere landen het wellicht ook strenger gaan aanpakken."

Betere satellieten

Er zijn volgens Masson-Zwaan verschillende manieren om de 'uitstoot' van ruimtepuin te verminderen. "Bijvoorbeeld door de satellieten te verbeteren. Je kan satellieten ontwerpen die gemakkelijk weer terug keren naar de dampkring", vertelt ze. Satellieten hebben tegenwoordig bijvoorbeeld een mechanisme, waarmee je ze naar de dampkring terug kan trekken en ze dus niet achterblijven in de ruimte.

Ook kunnen ze duurzamer worden ontworpen. Zo kunnen er satellieten worden gemaakt die meer brandstof hebben en dus langer nuttig blijven. Daarnaast zijn satellieten steeds beter beschermd tegen opbranden en uit elkaar spatten, waardoor er minder kans is op botsingen met andere voorwerpen.

Ruimte actief opruimen

Ook kun je ervoor zorgen dat het puin wordt opgeruimd, vertelt de expert. Er zijn bedrijven die actief bezig zijn om het puin uit de ruimte te verwijderen. Het puin wordt dan naar beneden gehaald en opgebrand in de atmosfeer.

Sommige bedrijven hebben al contracten gekregen van het Europees Ruimteagentschap om een stukken van overgebleven raketten naar beneden te gaan halen. Dat gaat waarschijnlijk over een paar jaar gebeuren.

Verschil kan worden gemaakt

Maar de boete die nu is gegeven kan ook zeker een verschil maken in de hoeveelheid afval die door onze ruimte zweeft. Het zorgt namelijk voor steeds meer bewustwording. "Het bevestigt een trend die we al een langere tijd zien, dat we de ruimte duurzamer moeten behandelen."

Zo heeft bijvoorbeeld de Verenigde Naties een paar jaar geleden richtlijnen uitgegeven voor duurzaam gebruik van de ruimte. Er is daarnaast ook een keurmerk-organisatie ontstaan die bedrijven keurt en een soort watermerk geeft hoe duurzaam ze zijn. "Als we de ruimte duurzaam willen blijven gebruiken, zal er iets moeten veranderen aan ons gedrag."