Drie nieuwe ministeries roept vragen op: waarom is het nodig en wat kost het? Dit zijn de antwoorden

De verdeling van de posten in het nieuwe kabinet is rond. Er komen drie nieuwe ministeries bij, met bijbehorende ministers: Asiel & Migratie, Volkshuisvesting & Ruimtelijke Ordening en Klimaat & Groene Groei. We vroegen wat jullie hierover wilden weten.

Politiek commentator Joost Vullings geeft antwoord op jullie vragen.

1. Waarom komen deze ministeries er?

Verschuivingen in ministeries zijn volgens Vullings van alle tijden. Hij geeft Landbouw als voorbeeld. In 1982 werd Natuurbeheer bij Landbouw & Visserij ondergebracht en werd de naam later veranderd in Landbouw, Natuurbeheer & Visserij (LNV). Weer later werd 'Visserij' in de naam vervangen door 'Voedselkwaliteit'. En in 2010 ging het ministerie zelfs helemaal op in Economische Zaken, om vervolgens 7 jaar later toch weer terug te keren als afzonderlijk LNV-ministerie. "Maar het oprichten van drie ministeries in één keer, zoals nu, dat is uniek."

Een nieuw kabinet laat met het oprichten of hernoemen van ministeries zien waar het de nadruk op legt, zegt de politiek commentator. "Met een ministerie van Asiel & Migratie geeft PVV-leider Geert Wilders aan hoe belangrijk hij dat onderwerp vindt. Vroeger had je daar een staatssecretaris voor, straks een minister die mag meepraten over alle grote besluiten in de ministerraad", legt Vullings uit. "Het benoemen van een minister laat echt zien: dit vinden wij belangrijk."

Bron: EenVandaag

2. Als er meer ministeries komen, vermindert dan de efficiëntie bij beleid maken?

Ja, maakt Vullings duidelijk. "Hoe meer ministeries, hoe moeilijker het wordt om beleid te maken voor problemen die aan meerdere ministeries raken." Als voorbeeld hiervan noemt hij het klimaatprobleem. "Elk ministerie doet dan zijn eigen ding zonder goed samen te werken met andere ministeries. Ze focussen te veel op hun eigen verantwoordelijkheden en verliezen het grote plaatje uit het oog."

"Tegelijkertijd: als we één ministerie zouden hebben dat alles coördineert, dan heb je kans op verkokering." Daarmee bedoelt de politiek commentator dat het risico bestaat dat problemen of vraagstukken te veel vanuit een bepaalde hoek worden bekeken, bijvoorbeeld de economie of volksgezondheid.

Bekijk ook

• 

  Wat is het nut van verhoren kandidaat-ministers door de Tweede Kamer? 'Kunnen niet zeggen: deze willen we niet'

  • 31-05-2024

3. Waarom kiezen ze voor drie volwaardige ministers, in plaats van ministers zonder portefeuille en met takenpakketten?

In Nederland is het gebruikelijk dat ieder ministerie één 'minister van' heeft, die eindverantwoordelijk is voor het overkoepelende thema van dat ministerie. Sommige ministeries hebben daarnaast ook nog een 'minister voor', die over specifieke beleidsterreinen gaat.

Zo zijn er het kabinet-Rutte IV bijvoorbeeld ministers voor Klimaat & Energie, Natuur & Stikstof en Rechtsbescherming. Ook is er nu een minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening. Vullings: "Nadat in 2010 het ministerie van Volkshuisvesting was opgeheven, werd later toch een minister voor Volkshuisvesting aangesteld, omdat het slecht ging op de woningmarkt. Er werd dus niet een ministerie heropgericht met een 'minister van', maar een 'minister voor' aangewezen die kwam te vallen onder het ministerie van Binnenlandse Zaken."

In het nieuwe kabinet zit straks nog maar één 'minister voor', namelijk die voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingshulp. Verder komen er dus drie nieuwe ministeries bij met een eigen 'minister van'. "Als je het goedkoop wil doen, dan maak je gewoon iemand 'minister voor' een bepaalde kwestie en richt je niet een heel ministerie op", zegt Vullings. "Maar met de nieuwe ministeries en 'ministers van' willen de vier formerende aangeven dat zij écht politieke accenten willen leggen op die thema's."

4. Zou het niet veel logischer zijn om de Tweede Kamer te laten stemmen over het creëren van nieuwe ministeries?

"Er is inderdaad geen formele stemming over geweest", zegt de politiek commentator. "Maar de nieuwe ministeries worden in principe wel in het leven geroepen door de Tweede Kamer, want ze worden opgericht door een coalitie van vier partijen - PVV, VVD, NSC, BBB - die nu samen een kabinet hebben gevormd. En die partijen hebben een meerderheid in de Tweede Kamer."

5. Wat gaat dit kosten?

Het is nog niet precies duidelijk welk prijskaartje er hangt aan het oprichten van de drie nieuwe ministeries. Maar Vullings wijst erop dat 'slechts' een naamswijziging van een ministerie al miljoenen kost. Zo wil de nieuwe coalitie het huidige ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) omdopen tot Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN). De kosten: 3 tot 5 miljoen euro, schat hij. "Dat komt doordat nieuwe logo's moeten worden gemaakt, nieuw briefpapier, nieuwe mailadressen, enzovoort."

Bij de oprichting van een nieuw ministerie komt nog meer kijken, benadrukt de politiek commentator. "Je hebt een apart gebouw nodig en alle medewerkers moeten daarnaartoe verhuizen. Ook moeten er nieuwe topambtenaren gevonden worden zoals secretarissen-generaal en directeuren-generaal. Dat loopt flink op in de kosten, naar schatting tot in de tientallen miljoenen."

Daarom zie je dat sommige opgesplitste ministeries toch samen in een gebouw zitten, vervolgt hij. "Economische Zaken en Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit zijn aparte ministeries, maar delen een gebouw. Vanwege de kosten, en zodat ambtenaren en stafdiensten goed kunnen blijven samenwerken." Het lijkt erop dat de drie nieuwe ministeries geen aparte gebouwen krijgen.

Toch vindt Vullings het apart dat partijen die tot nu toe zo kritisch zijn op de overheidsuitgaven nu zelf laten zien hoe het niet moet als je geld wilt besparen. In het hoofdlijnenakkoord hebben de formerende partijen namelijk afgesproken dat de Rijksoverheid het met zo'n 20 procent minder ambtenaren moet gaan doen. "Ze willen bezuinigen op ambtenaren, maar dat lijkt in strijd met het instellen van nieuwe ministeries." Al zal de totale toename van het aantal ambtenaren door dit besluit zal waarschijnlijk wel meevallen, denkt hij tot slot. "Er komen drie secretarissen-generaal bij en wat leidinggevenden. Maar die zijn wel het duurst."

Waarom de formatie dit keer tóch soepeler moet gaan