Steeds meer Nederlanders raken verslaafd aan zware pijnstillers. Huisarts Jos van Bemmel waarschuwt voor Amerikaanse toestanden. Tot zijn eigen schrik bleek hij zelf duizenden van deze verslavende pillen jaarlijks voor te schrijven aan zijn patiënten.

Het aantal Nederlanders dat verslaafd is aan zware pijnstillers en daarvoor terechtkomt in een afkickkliniek is in de periode van 2012 tot 2018 verdrievoudigd. De trend lijkt zich ook dit jaar verder door te zetten: in de eerste helft van 2019 zijn 252 verslaafden aangemeld. Dit blijkt uit een rondgang van NRC.

20.000 pillen per jaar

Huisarts Jos van Bemmel had er lange tijd geen erg in hoe vaak hij deze zware pijnstillers zelf voorschreef. Tot hij op een dag een brief van het ziekenhuis ontving met daarin een medicatieoverzicht van één van zijn patiënten, een meisje van 16 jaar oud. Ze had 63 oxycodonpillen meegekregen naar huis. "Ik schrok toen ik dit zag, en dacht nog: dan zal ze wel kanker of leukemie hebben. En ik besloot haar op te bellen."

"Toen vertelde ze dat haar amandelen waren geknipt. Ik kon het niet geloven", zegt Van Bemmel. Het was voor de huisarts aanleiding genoeg in zijn eigen patiëntendossiers te gaan spitten. Tot zijn eigen schrik bleek hij gemiddeld per jaar 20.000 oxycodonpillen voor te schrijven, vooral op herhaalrecept. Hij noemde het middel al eerder 'te mooi om waar te zijn'.

Amerikaanse toestanden in Nederland

De huisarts probeert het probleem nu juist bespreekbaar te maken en pleit voor meer voorzichtigheid bij het voorschrijven van deze pijnstillers. "Zowel dokters als de patiënten moeten zich meer bewust worden van de gevaren: de slikkers en de voorschrijvers," vindt Jos van Bemmel. Hij schreef zijn persoonlijke verhaal op in een column gericht aan vakgenoten, en noemt het 'de nieuwe heroïneplaag'. "De dokters zijn het nog niet helemaal eens met elkaar. Ook zeker niet altijd met mij. Maar we schrijven het voor omdat we het gewend zijn. Ik krijg weleens te horen: 'het zal zo'n vaart niet lopen, we zijn toch Amerika niet.' Maar we zijn Amerika wel. Ik sluit niet uit dat er hier ook doden gaan vallen."

Inmiddels heeft het Nederlands Huisartsen Genootschap de richtlijnen voor pijnbestrijding aangescherpt. Ook vanuit de politiek gaan er stemmen op om het voorschrijven van dit soort zware pijnstillers meer aan banden te leggen. Ook wordt er inmiddels over politieke maatregelen gesproken. Minister Bruins van Medische Zorg heeft besloten om een werkgroep op te zetten die bestaat uit artsen, apothekers en andere deskundigen om na te denken over maatregelen zoals betere voorlichting aan artsen die de zware pijnstillers voorschrijven.

Olie- en gasbedrijven Shell en Total trekken zich voorlopig terug uit een project voor CO2-opslag onder de Noordzee. Ze vinden de aanleg van de pijpleidingen die dit mogelijk moeten maken nog te risicovol.

Op basis van een tip van de AIVD werd in april de advocaat van Ridouan Taghi, Vito Shukrula, gearresteerd. AIVD-baas Erik Akerboom vertelt dat de dienst wil voorkomen 'dat criminele netwerken worden aangestuurd vanuit de gevangenis via een advocaat'.

Shukrula's arrestatie op donderdag 10 april leidde tot geschokte reacties in de advocatuur. Hij werd aangehouden na een bezoek aan zijn cliënt Ridouan Taghi in de Extra Beveiligde Inrichting (EBI) in Vught. Volgens het Openbaar Ministerie (OM) zou Shukrula zich schuldig hebben gemaakt aan 'deelname aan een criminele organisatie'.

Strafrechtelijk onderzoek

Wat deze zaak zo bijzonder maakt, is de doorslaggevende rol die veiligheidsdienst AIVD in Shukrula's arrestatie heeft gespeeld. Het strafrechtelijk onderzoek naar de advocaat begon namelijk in december na een tip van de inlichtingendienst.

In een zogenoemd ambtsbericht aan het OM meldde de AIVD dat Shukrula berichten van zijn cliënt Taghi zou doorspelen aan personen in het criminele netwerk van Taghi.

Zorgen over communicatie

Hoewel AIVD-baas Erik Akerboom niet op individuele zaken kan ingaan, zegt hij tegen EenVandaag dat de AIVD zich zorgen maakt over de mogelijkheden tot communicatie, die criminelen vanuit de gevangenis nog kunnen hebben met hun netwerk.

"Een van de belangrijkste dingen die wij willen voorkomen is dat criminelen - ook als ze zitten opgesloten in de gevangenis - kunnen blijven spreken met hun criminele netwerk. Want hiermee kunnen ze nog altijd een dreiging uitoefenen op de samenleving."

Niet meer aansturen vanuit gevangenis

Het feit dat de AIVD deze tip doorgaf aan het OM, doet vermoeden dat de dienst zich vaker bezighoudt met verdachten in het Marengo-proces. De criminele organisatie van Taghi in het bijzonder.

Akerboom: "Dat we standaard meeluisteren met de telefoongesprekken tussen advocaten en deze personen, dat kan niet de conclusie zijn. Het gaat ons erom dat de communicatie vanuit de gevangenis stopt en dat niet langer de criminele netwerken kunnen worden aangestuurd. Bijvoorbeeld via een advocaat."

Kritische brief

Bovendien is het vanzelfsprekend dat de AIVD in actie komt, als er sprake is van 'bedreiging van de rechtstaat', vervolgt Akerboom. "Als deze criminele netwerken zich bezighouden met het bedreigen en zelfs liquideren van personen die onze rechtstaat vertegenwoordigen, dan kunnen ze erop rekenen dat ze in het vizier van van de AIVD komen. Dat is evident."

Een maand voor de arrestatie van Shukrula was er nog forse kritiek op de werkwijze van de AIVD. Twee toezichthouders van de geheime dienst concludeerde in een kritische brief dat de AIVD zich niet altijd aan de regels houdt.

Vaker onderzoek naar criminelen

De wet schrijft namelijk voor dat dat inlichtingendienst criminelen alleen mag onderzoeken als ze de nationale veiligheid in het gevaar brengen. Daar blijkt de AIVD zich volgens de eigen toezichthouders niet altijd aan te houden.

De dienst doet te vaak onderzoek naar criminelen waarbij de nationale veiligheid helemaal niet in het geding is.

'Beter onderbouwen'

Akerboom: "Als er een directe geweldsdreiging is van een politicus, een advocaat of een journalist, dan melden wij dat direct bij de politie, zodat die kan ingrijpen. Maar er zijn ook strafbare feiten die niet direct raken aan de nationale veiligheid, maar waar soms wel een crimineel netwerk achter ligt."

De AIVD-baas zegt dat de dienst zich wel degelijk aan de regels houdt. "Dit is de reden dat wij toezichthouders hebben. Die kijken altijd met ons mee, en fluiten ons ook terug als we te ver gaan. Dus als de toezichthouder dit zegt, zullen we nog beter onderbouwen dat er directe link is met de nationale veiligheid."

Nog 60 dagen in hechtenis

De 36-jarige Shukrula is de derde advocaat van Taghi die is opgepakt. In oktober 2021 werd Taghi's neef Youssef Taghi opgepakt en in april 2023 werd Inez Weski gearresteerd.

Shukrula was sinds november vorig jaar advocaat van Taghi. Samen met raadsheren Carlo Crince le Roy en Sultan Kat stonden zij Taghi bij. Na de arrestatie van Shukrula legden ook de overgebleven twee advocaten de verdediging van Ridiouan Taghi neer. Afgelopen vrijdag werd het voorarrest verlengd van de voormalig advocaat van Taghi. De raadkamer van de rechtbank in Amsterdam besloot dat Shukrula nog 60 dagen in hechtenis moet blijven.