Zware pijnstillers steeds vaker voorgeschreven, pijnprogramma helpt mensen zonder die medicijnen 'te leven met pijn'

Vanwege een terugkerende hernia kreeg Koert Hommel voor een langere periode de zware pijnstiller fentanyl voorgeschreven. Hij raakte eraan verslaafd. En hij is niet de enige: het gebruik van dit soort middelen, opiaten genoemd, blijft toenemen.

Koert (49) heeft al meer dan 10 jaar helse pijnklachten. Als student werd hij al eens geopereerd aan een hernia. Maar in 2012 keerde de pijn terug. "Ik herkende die pijn meteen als de pijn die ik eerder had gehad door mijn hernia. Op dat moment had ik een jong gezin en een leuke, drukke baan. Geen tijd dus om met pijn bezig te zijn." Koert liet zich opnieuw opereren, maar deze keer had de operatie nauwelijks effect.

Slopende zoektocht

"Een maand of 3 na de operatie kwam de pijn terug en die is sindsdien niet meer weggegaan", vertelt Koert. Toen begon voor hem een 'slopende zoektocht'. "Om de pijn te dempen ging ik fentanyl en methadon gebruiken. Niet voor even, maar jarenlang. Op een gegeven moment nam ik doseringen waarmee je een olifant kunt omleggen."

Ook zocht hij zijn heil bij alternatieve vormen van therapie. "Ik ben bij minstens 25 verschillende loketten geweest en heb van alles geprobeerd: hypnotherapie, kleurentherapie, noem maar op."

Steeds meer pijn

Omdat die alternatieve therapieën ook niet hielpen ging Koert steeds meer pillen gebruiken. Tegelijkertijd werd de pijn juist erger. "Opiaten kunnen er bij chronische pijn juist voor zorgen dat je meer pijn krijgt als je ze langdurig gebruikt", legt hij uit.

Koert kreeg ook steeds meer last van bijwerkingen, zoals hersenmist, een soort watten in zijn hoofd waardoor hij zich niet meer goed kon concentreren. Ook zijn darmen reageerden op de opiaten.

Naar een verslavingskliniek

Na jarenlang opiaten te hebben geslikt, was de maat vol voor Koert. Hij moest en zou er vanaf komen. Hij meldde zich bij een verslavingskliniek en liet zich afgelopen december een paar weken opnemen.

"Weet je wat bijzonder is?" zegt Koert. "Mijn huisarts heeft een tijdje terug zijn excuses aangeboden voor het feit dat het zo ver is gekomen." Zijn huisarts gaf toe dat hij te weinig kennis had van chronische pijn toen hij de zware pijnstillers voorschreef. Inmiddels heeft hij die wel. "Mijn huisarts is degene die me het laatste zetje heeft gegeven om te gaan afbouwen."

'Quick fix'

"We dachten de goede kant op te gaan en horen nu toch weer dat er meer is voorgeschreven", zegt gz-psycholoog en programmaleider pijnprogramma Katinka Damen van Novadic-Kentron. Dat is een verslavingszorginstelling in Noord-Brabant.

"We horen dat huisartsen en specialisten wel weten dat ze kortdurend moeten voorschrijven, maar zich ook afvragen: wat dan? Wat als er een patiënt komt met pijn, die in alles wordt belemmerd? Dan is het moeilijk om niet de 'quick fix' van die zware pijnstillers aan te bieden."

'Vergelijkbaar met heroïne'

Novadic-Kentron ontwikkelde een speciaal programma voor mensen die opiaten gebruiken vanwege pijn. In dit 'pijnprogramma' kijken ze zowel naar de verslaving als naar de pijn, vertelt Damen. "Bij opioïden zien we vaker dat het lichaam er heel erg aan is gewend, waardoor mensen hevige ontwenningsklachten krijgen als ze ermee stoppen."

Het is volgens Damen vergelijkbaar met het afkicken van heroïne. "Afbouwen kan het pijnsysteem ontregelen en gaat dus stapje voor stapje, onder begeleiding van een arts."

Samen kijken naar de stoorzenders

In het programma wordt ook gekeken naar hoe de oorzaken van de pijn kunnen worden aangepakt en wat manieren zijn om er beter mee te leren leven. "Vaak speelt er meer naast de pijn, zoals stress, slaapgebrek of spanning in de relatie. We kijken samen wat de stoorzenders zijn en hoe we die gaan aanpakken."

"Veel mensen die bij ons komen, zijn overbelast", vertelt Damen. "We leren hen hoe in beweging te blijven zonder dat ze zichzelf overbelasten. Op de lange termijn willen we ervoor zorgen dat het zenuwstelsel minder overbelast raakt."

'Ik moet leren leven met de pijn'

Koert neemt ook deel aan het pijnprogramma van Novadic-Kentron. "Van tevoren dacht ik: ik ga een paar dagen de kliniek in en dan helpen ze me ervan af te komen." Maar hij kwam er al snel achter dat het veel langer zal gaan duren. "Ik moet de opiaten in 5 maanden afbouwen."

Een verslavingsarts helpt hem daarbij. Daarnaast voert Koert gesprekken met een therapeut over de inrichting van zijn leven. "Ik zal moeten leren leven met pijn, het heeft alles te maken met balans."

'Als ik speel, voel ik geen pijn'

Voor Koert is muziek zijn favoriete uitlaatklep. "Muziek is een van mijn passies. Ik speel in twee bands als toetsenist. Als ik speel, dempt het letterlijk de pijn. Dat heeft met de werking van je hersenen te maken."

Damen kan dat bevestigen. "Pijn gaat over veiligheid en gevaar. Als er op een bepaald moment meer kans is op gevaar dan stuurt je brein een pijnprikkel", legt ze uit. "In het geval van veiligheid ervaar je juist een demping. Muziek maken is veiligheid en plezier, dan produceert je brein dus pijndempende stoffen."

'Tienduizenden anderen verslaafd'

Koert wil het taboe op opiaatverslaving verminderen. "Met mij zijn er tienduizenden andere Nederlanders verslaafd aan opiaten. Ik hoop dat het taboe op opiaatverslaving minder wordt en dat de impact van pijn veel zichtbaarder wordt in de maatschappij."

Hij roept artsen op om een stuk terughoudender te zijn in het voorschrijven van zware pijnstillers. "En net zo belangrijk: verdiep je echt in die patiënt."