De basisschool, de universiteit en alles daartussen kampen met werkdruk, personeelstekort, prestatiedrang en geldgebrek. Onderwijsinstanties experimenteren volop met oplossingen voor die tekorten.

Dit zijn vier voorbeelden van hoe door heel het land geprobeerd wordt het onderwijs te vernieuwen.

1. Unitonderwijs

Bron: EenVandaag

Sinds 2011 hebben tientallen Nederlandse basisscholen schoolklassen afgeschaft. Kinderen worden niet langer in klassen geplaatst, maar in zogeheten units.

Basisschool Woutertje van Leyden opende in 2017 haar deuren in Leiden. De school heeft alle leerlingen in twee units ingedeeld, allebei met zo'n 70 leerlingen. Eén unit is voor de kleuters, de ander voor de overige leerlingen. Leerlingen van 6 tot en met 12 leren gemengd. Naast de units zijn er kleinere mentorgroepen. De mentor bespreekt de ontwikkeling van de leerling met de ouders én de leerling zelf.

Mini-maatschappij

Directeur Leon Plomp is er van overtuigd dat unitonderwijs voor veel leerlingen werkt: "Ik denk dat dat eigenlijk inherent is aan de maatschappij. Daarin zitten we vaak ook in grote groepen. Daar heb je sociale vaardigheden nodig. Dit is een soort oefenen in een mini-maatschappij."

Leerkracht Afra van Leeuwen werkte voorheen in het 'normale' klassikale basisonderwijs."We kijken wat de kinderen nodig hebben. Wat wil je nog leren, wat zijn je talenten? We helpen de kinderen om die doelen te bereiken." Dat jong en oud door elkaar heen zitten, helpt daar volgens haar goed bij. "Er zijn kinderen in groep 1 die letters willen leren. Officieel wordt dat nog niet aangeboden, maar hier kan het dus wel."

Minder werkdruk

Unitonderwijs zou niet alleen de ontwikkeling van leerlingen ten goede moeten komen, maar moet ook werkdruk voor leerkrachten verminderen. Op basisschool Woutertje van Leyden is dat al voelbaar. Leerkracht Afra van Leeuwen: "Omdat je met elkaar zaken organiseert, voel je veel minder de druk dan op een gewone basisschool."

Volgens Van Leeuwen is het in regulier klassikaal onderwijs vaak niet eenvoudig om voor alle leerlingen aandacht te hebben: "Je hebt een heel eenzijdig beeld van de kinderen. Je moet alles alleen doen. Nu ben je met elkaar, en kun je een keer zeggen: 'Kan iemand iets van mij overnemen?'"

2. Eigen verantwoordelijkheid

Bron: Vathorst College

Het Vathorst College in Amersfoort wil zich onderscheiden met kunstvakken en buitenschoolse projecten. Vooral focust de middelbare school op zelfwerkzaamheid. Arnoud Alting, leraar Engels, staat niet standaard voor een rij schoolbanken.

Vaak laat hij de verantwoordelijkheid bij leerlingen zelf over welke instructielessen ze willen bijwonen: "Over sommige instructies zeg ik: 'Ik verwacht dat iedereen komt, want voor iedereen is dit onderwerp moeilijk', maar soms vind ik dat leerlingen dat zelf mogen weten."

Niet alleen voor 30 leerlingen

Deze methode verandert de werkdruk. "Je staat niet alleen voor dertig leerlingen, je hoeft niet het hele lesuur de teugels vast te houden", zegt Alting. De school stelt extra geld beschikbaar voor docenten die hun eigen methode of leerlijn willen ontwikkelen.

"We besparen geld door minder in te kopen bij de bekende uitgeverijen voor schoolmateriaal", zegt directeur Jasmijn Kester. "Dat geven we liever uit aan creatieve docenten die vanuit hun eigen vakmanschap hun lessen creëren."

3. Huiswerkbegeleiding van oud-leerlingen

Bron: Belgisch Park

Ook buiten de muren van het schoolgebouw wordt geïnnoveerd. In Den Haag heeft natuur- en scheikundeleraar Cees van Halen zich gestort op het opzetten van een vooruitstrevend huiswerkinstituut. Samen met Devon Diercks (21) richtte hij Studiehuis Belgisch Park op.

Oud-leerlingen die net hun middelbare schooldiploma hebben gehaald en bijvoorbeeld een tussenjaar nemen, werken hier. Van Halen: "De kracht is dat we met jongvolwassenen werken. Zij weten hoe fijn het is als alles op school lekker loopt, maar ook hoe het voelt om vast te lopen met je huiswerk."

Slimme huiswerkmanieren

Het studiehuis biedt huiswerkbegeleiding, bijles en examentraining in een stimulerende omgeving. Ze werken er met de 'Pomodoro-techniek'. Leerlingen werken een half uur onafgebroken en geconcentreerd, daarna volgt een pauze van 3 minuten. Na de vierde keer is de pauze langer. "Er zijn veel slimme manieren of beter te studeren", zegt Van Halen. "Als je die manieren kent, maak je het huiswerk een stuk efficiënter."

Cees van Halen vindt dat er veel meer aandacht moet zijn voor bijles en huiswerkbegeleiding. "Natuurlijk kost het geld, maar dit zijn zulke kleine bijdragen ten opzichte van wat een school per jaar kost. Huiswerkbegeleiding zou je eigenlijk standaard moeten integreren, zeker in de onderbouw. Dat meta-niveau, hoe leer ik eigenlijk beter, dat leer je niet meer op een middelbare school."

4. De Universiteit van Nederland

Bron: EenVandaag

Ook sommige hogescholen en universiteiten kampen met een tekort aan tijd, geld en aandacht. Nederland telt veertien universiteiten; daarmee zijn de beste colleges versnipperd over het hele land.

De Universiteit van Nederland verzamelt de meest interessante colleges van universitaire docenten in Nederland. De colleges worden gefilmd in een aansprekende setting: met publiek, goede belichting, technisch vernuftige presentatiemiddelen.

Miljoenen mensen bereikt

Maurice van Wordragen is 25 en directeur van de Universiteit van Nederland: "We bereiken iedere maand miljoenen mensen met de colleges die gratis verspreiden. We vinden het super belangrijk dat de professoren die een goed verhaal hebben ook voor een breed publiek beschikbaar is."

Toch denkt Van Wordragen niet dat de video's een hele universiteit kunnen vervangen. "De verdieping door werkcolleges, het werken in kleine groepjes en het contact met docenten, daar heb je toch de universiteiten voor nodig."

SpaceX-eigenaar Elon Musk beweert dat de twee astronauten die vastzitten in het internationale ruimtestation al lang thuis hadden kunnen zijn. Maar is het eigenlijk wel zo erg dat ze langer in de ruimte bijven? "Prachtige kans voor wetenschap."

De Amerikaanse astronauten Sunita Williams (59) en Barry Wilmore (62) zitten al een tijdje 'vast' in de het internationaal ruimtestation (ISS). Maar het einde van hun missie lijkt na maanden van vertraging eindelijk in zich te komen. Toch is er nu 'ruzie' over hun langere verblijf in de ruimte.

Ruimteschip kapot

Williams en Wilmore gingen begin juni de ruimte in tijdens de eerste bemande testvlucht met het Starliner-ruimteschip van Boeing. Ze zouden een week in het ISS blijven, maar hun vaartuig had technische problemen. De NASA vond het niet veilig om ze terug te sturen en de Starliner vertrok leeg naar de aarde.

De Amerikaanse astronauten moeten daarom met een ander ruimteschip worden opgehaald. De volgende mogelijkheid daarvoor, deze keer met een capsule van ruimtevaartbedrijf SpaceX, staat gepland voor eind maart. Dat betekent dat de missie van Williams en Wilmore zeker driekwart jaar zal duren, in plaats van de 8 dagen die oorspronkelijk gepland waren.

Aanbod geweigerd?

SpaceX-eigenaar Musk zei eerder deze week in een tv-interview met Fox News dat de astronauten al veel eerder opgehaald hadden kunnen worden. Volgens heeft stelde zijn bedrijf voorgesteld om een extra capsule te sturen naar het internationale ruimtestation. Toenmalig president Joe Biden zou niet ingegaan zijn op dat aanbod, beweerde Musk.

De ondernemer sprak van 'politieke redenen' waarom Biden niet zou zijn ingegaan op het aanbod van SpaceX. Bewijs dat zo'n aanbod daadwerkelijk is gedaan en vervolgens is afgewezen, leverde hij overigens niet. Maar hoe erg is het eigenlijk dat Williams en Wilmore nu langer dan gepland in de ruimte moeten blijven?

'Kunnen ermee omgaan'

De astronauten wisten waar ze aan begonnen, vertelt ruimtevaartexpert Nancy Vermeulen. "Ze moesten een testvlucht uitvoeren voor de Boeing Starliner", legt ze uit. "Om alle systemen te testen en te kijken of de procedures vlot verliepen." De heenreis ging goed, maar eenmaal in het ISS aangekomen bleken er dus technische mankementen aan het ruimteschip.

Dat ze hierdoor niet naar de aarde konden terugkeren, daar waren Williams en Wilmore ook op voorbereid, benadrukt Vermeulen. "Hun missie duurt nu inderdaad erg lang, maar professionele astronauten zijn getraind op het onverwachte, dus ook op veranderingen in de missie. Ze kunnen dus omgaan met een langdurig verblijf in de ruimte."

Bewuste keuze van NASA

Het is volgens haar uiteindelijk een 'bewuste keuze' van de NASA geweest om de twee astronauten nog maanden extra in de ruimte te houden. Zij nemen nu namelijk de plek in van astronauten die eigenlijk na hen in het ISS zouden verblijven. "De NASA heeft in september in plaats van vier maar twee nieuwe astronauten met een SpaceX-capsule opgestuurd."

Op de manier hoopt de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie 'de algemene planning van het internationale ruimtestation niet te veel in het gedrang te brengen', legt Vermeulen uit. Als de missie van de in september aangekomen astronauten afloopt - en volgens planning zal dat dus eind maart zijn - gaan Williams en Wilmore met hen mee terug naar de aarde.

'Zeker niet gezond'

Ondanks dat de astronauten voorbereid zijn op onverwachte veranderingen, heeft een lange ruimtereis wel gevolgen voor hun gezondheid, vertelt Vermeulen. "Want langdurig in de ruimte blijven is zeker niet gezond", benadrukt ze. "Er gebeurt van alles met je lichaam: je botten verslappen, je spieren slinken en je wordt blootgesteld aan grote hoeveelheden straling."

Maanden in de ruimte zweven zonder zwaartekracht heeft dus echt ingrijpende fysieke gevolgen voor astronauten, gaat de expert verder. "En om die zoveel mogelijk tegen te gaan moeten astronauten elke dag 2 uur sporten aan boord van het ISS."

Missie naar Mars

Hoewel hun langere verblijf in het internationale ruimtestation voor Williams en Wilmore zelf dus niet per se heel gezond is, is deze situatie voor de wetenschap wel 'goed'. "Dit geeft onderzoekers natuurlijk een prachtige kans om te kijken wat er met hun lichamen gebeurt", zegt Vermeulen daarover.

De uitkomsten kunnen namelijk gebruikt worden voor latere ruimtemissies, legt de expert tot slot uit. "We willen opnieuw naar de maan en op de lange termijn ook naar Mars. Een reis naar de maan duurt maar enkele dagen, maar men wil daar ook langdurig verblijven. En een reis naar Mars duurt heen en terug 3 jaar. Daarvoor is dit soort kennis erg nuttig."