De strijd van de kleine boer tegen grote organisaties

Boeren voelen zich door machtige organisaties met de rug tegen de muur gezet. Burn-out en depressies, soms met zelfmoord tot gevolg, komen onder hen veel voor. “Het is de strijd van de kleine man tegen de onverschillige grootmachten”, aldus documentairemaker Vuk Janic. Hij volgde de strijd die boer Johan van Rijthoven voerde met een fabrikant van melkrobots. Ze functioneerden volgens hem niet, wat hem, volgens eigen zeggen, 1 miljoen euro kostte.

De hartekreet van de moeder van Johan is veelzeggend: “Onze Johan is één en al koe. Zijn beroep is koeien, koeien en nog eens koeien. Als hij met zijn bedrijf moet ophouden, dan is hij alles kwijt. Zonder koeien. Ik heb er wel ooit aan gedacht; als hij dan maar niets geks gaat doen . Hij zou niet de enige zijn, hoe vaak hoor je het niet bij boeren.” 

Johan van Rijthoven is een Brabantse boer die, net zoals zijn voorouders, graag een gezond melkveehoudersbedrijf wil overdragen aan zijn kinderen. Om de melkproductie te verhogen, schaft hij een aantal melkrobots aan. Na een goed lijkende start beginnen echter de problemen. De robots functioneren volgens hem niet. De koeien worden niet goed gemolken en worden daardoor ziek. De melkproductie loopt uiteindelijk zo hard terug dat het bedrijf met de ondergang wordt bedreigd. Johan: “Er was geen rust voor de koeien, ze durfden de robot niet meer in. Er was iets, maar wat? We hebben toen in 3 jaar tijd 1 miljoen euro verloren, een doodssteek voor het bedrijf en de toekomst van mijn zonen naar de knoppen.” 

Kleine man vs onverschillige grootmachten

Regisseur Vuk Janic volgde Johan en zijn familie in hun strijd om gecompenseerd te worden voor de geleden schade, wat resulteerde in de documentaire Het mysterie van de melkrobots. Maar hij wil niet alleen het gevecht met de leverancier van de melkrobot tonen. “Het gaat om de strijd van de kleine man tegen de onverschillige grootmachten. En om het gevecht dat vele boeren moeten voeren om te overleven. Banken, verzekeringsmaatschappijen en leveranciers stimuleren schaalvergroting en robotisering, maar geven vaak niet thuis als er iets misgaat."

Veel leed onder de boeren

Maria van Genugten is sociaal-psychiatrisch hulpverlener voor agrariërs. Zij constateert dat veel meer boeren problemen hebben met de melkrobot. Boeren voelen zich ook in andere situaties door grote machtige organisaties met de rug tegen muur gezet. Dat geeft psychische problemen. Er is veel leed onder de boeren. “De boeren schamen zich, ze willen hun vuile was binnenhouden, zelfs tegen eigen familie en buren zeggen ze niet dat het slecht gaat. Er gaan koeien dood, financieel hebben ze het heel moeilijk, ze moeten veel investeren vanwege nieuwe regelgeving en er heerst angst om te moeten stoppen. Ze hebben het gevoel dat er op hen wordt neergekeken, ze worden verguisd en krijgen overal de schuld van. Er komt veel burn-out en ernstige depressies voor onder boeren, soms uitmondend in zelfmoord.”

Johan voelt zich machteloos en is boos: “‘Boer, val kapot, zak in de stront’, dat was de houding van de leverancier. Ik heb 4 jaar gebeld en overlegd. Het lag aan het voer, aan de koeien, aan ons. Mijn broek zakt af. Toen ik weer gewoon ging melken in de unit met hetzelfde rantsoen voer wat ik in die kut-robot gebruikte, dat het probleem in 2 dagen opgelost. De koeien werden weer leeggemolken."

Leverancier melkrobots: ‘bijna nergens horen we klachten’

Een woordvoerder van de fabrikant zegt het volgende over de zaak van Johan Van Rijthoven: “De zaak ligt gevoelig, want er speelt nog een rechtszaak. In de Benelux hebben we 2500 robots geleverd en bijna nergens horen we klachten. Van Rijthoven zelf heeft ook aangegeven dat het niet aan de robot ligt, maar aan het ontbreken van ondersteuning en falende dienstverlening van onze dealer. Die heeft geprobeerd een oplossing te vinden. Het ligt allemaal heel genuanceerd: de robot is oké, maar het kan liggen aan het voer, de boer, het management en allerlei externe factoren zoals aardlekken en elektrische spanningen.”