Als consument heb je meer invloed op hoe bedrijven als Unilever hun winst uitgeven dan je denkt: zo zit dat

Grote bedrijven hebben financieel gezien een prima jaar achter de rug. Vorige week werd bekend dat Shell een recordwinst had geboekt en gisteren kwam ook Unilever naar buiten met, voor het bedrijf, goed nieuws: een kwart meer winst dan vorig jaar.

"Tijdens een crisis zijn er verliezers en winnaars en soms zijn die winnaars de grote bedrijven", zegt financieel journalist en econoom Martin Visser. De verliezer is in dit geval duidelijk de consument, die steeds meer moet betalen voor de boodschappen. En dat is zeker nog niet afgelopen, waarschuwde Unilever.

Burger heeft er last van

"Het ongemak zit 'm erin dat er nu een aantal bedrijven is dat profiteert van omstandigheden waar de 'gewone' burger juist last van heeft: Shell boekt goede winsten dankzij de gestegen energieprijzen, banken als ING en ABN AMRO profiteren van de gestegen rente en Unilever van voedselprijzen die steeds verder omhoog gaan", zegt Visser.

Hij begrijpt dat dat veel losmaakt bij consumenten, des te meer omdat duidelijk is geworden dat dit soort bedrijven op het moment aandelen terugkopen van hun aandeelhouders, om zo het geld maar te besteden. Die aandeelhouders zijn bijvoorbeeld pensioenfondsen. "De winsten zijn zo hoog dat ze niet weten hoe ze het geld doelmatig moeten investeren. Dat mag, maar je kunt er wel vraagtekens bij zetten", vervolgt Visser. "Waarom zou Shell dat geld bijvoorbeeld niet steken in de energietransitie?"

Extra belasting

Dat niet duidelijk is hoe grote bedrijven hun megawinsten besteden, wekt argwaan bij de consument en de politiek, vertelt Visser. Zo wordt er in de Tweede Kamer gesproken over het mogelijk extra belasten van de winst van grote bedrijven.

"Ik vind dat een legitieme discussie, zolang niet overhaast iets nieuws wordt bedacht omdat er een Kamermeerderheid voor is." Wat Visser betreft werkt zo'n maatregel ook alleen als deze op Europees niveau wordt genomen. "Het is waanzin als je dat als land alleen gaat zitten doen. Dan jaag je een bedrijf alleen maar weg en bereik je niet wat je wil."

Maatschappelijke bijdrage

In de Verenigde Staten liet president Joe Biden onlangs weten dat wat hem betreft de belasting op de inkoop van eigen aandelen door bedrijven verhoogd moet worden van 1 naar 4 procent. "Dat is natuurlijk alsnog een lage belasting, maar als je het kopen van de eigen aandelen minder aantrekkelijk maakt, geef je bedrijven een prikkel om hun winst anders te besteden."

"Bedrijven als Unilever en Shell hebben hun mond ervan vol dat ze een maatschappelijke bijdrage willen leveren, dat moeten ze dan ook maar eens laten zien."

Consument heeft ook iets te zeggen

Wie het belangrijk vindt dat Unilever en andere grote bedrijven hun winst zo besteden dat de samenleving er ook iets aan heeft, en niet alleen de aandeelhouders, kan daar wel degelijk invloed op uitoefenen, vertelt Visser. "Als kiezer via de politiek, maar ook in je koopgedrag, dus door bepaalde producten niet meer te kopen. Daarmee zeg je: nu gaat het te ver, dit betaal ik niet."

Daarnaast zijn er nog de pensioenfondsen waar veel Nederlanders bij zijn aangesloten, en vaak hebben die fondsen aandelen in grote bedrijven. "Als pensioenspaarder kun je van je pensioenfonds verlangen dat ze hier rekening mee houden."

Meer bemoeienis

Het is volgens Visser heel gebruikelijk dat de samenleving en de politiek zich meer bemoeien met grote bedrijven. "Als we daarin niet doorslaan, is daar niks mis mee. Grote bedrijven beseffen daardoor dat ze ook een verantwoordelijkheid hebben, een maatschappelijke rol te vervullen."

"Er is dan ook niets mis met deze bedrijven kritisch te bevragen en desnoods een belastinginstrument in te zetten om ze te dwingen die kant op te bewegen die het beste is voor de hele samenleving."