Tot stand gekomen uit de cel van een volwassen dier: voor het eerst zijn wetenschappers erin geslaagd om een aapje te klonen tot meerdere, genetisch identieke exemplaren. De twee java-aapjes Zhong Zhong en Hua Hua zijn een exacte kopie van het aapje waarvan de lichaamscellen werden afgenomen. Chinese wetenschappers spreken van een doorbraak, maar tegenstanders zijn kritisch.

‘Dolly’ werd er in de jaren zestig wereldberoemd door: zij was het eerste gekloonde schaap ter wereld. Na Dolly schoot het klonen van zoogdieren in een volgende versnelling. De twee apen werden enkele weken geleden geboren in een laboratorium in China, zo bleek woensdag uit een publicatie in het wetenschappelijke tijdschrift Cell. De aapjes zijn nu zes en acht weken oud.

Wat wij de Dolly-techniek noemen, heet voluit somatic cell nuclear transfer (SCNT). Om een dier te klonen, halen wetenschappers de kern van een volwassen cel weg bij het volwassen dier. Vervolgens brengen de onderzoekers de kern in een eicel waarvan de kern is weggehaald. De nieuwe cel wordt in de baarmoeder ingebracht en na een tijdje zal de nieuwe kloon geboren worden.

Obstakels in het onderzoek

Klonen wordt vaak verward met genetische manipulatie. Bij genetische manipulatie is er sprake van verandering van het genetisch (erfelijk) materiaal, het DNA. Deze verandering kan bij een gewone kruising niet plaatsvinden. Bij klonen wordt juist een genetische kopie gemaakt van het dier dat het DNA heeft geleverd. Er vindt dus geen verandering van het DNA plaats.

Inmiddels zijn de gekloonde apen Zhong Zhong en Hua Hua wereldnieuws. Makaken worden veel gebruikt voor medisch onderzoek, omdat de genen sterk lijken op die van de mens. Ook  Zhong Zhong en Hua Hua kunnen worden ingezet voor onderzoek naar menselijke ziektes. Het gaat dan vooral om genetisch bepaalde ziektes, bijvoorbeeld kanker en immuniteitsziekten. Volgens onderzoekers is dat positief: de aap staat veel dichterbij de mens dan andere proefdieren.

Beperkte slagingskans 

Toch is het lastig om de techniek ook toe te passen op volwassen apen. Onderzoeksleider Mu-Ming Poo van het Chinese Instituut voor Neurowetenschappen zegt dat het kopiëren van de aapjes enkel lukte met embryonale cellen.

Wereldwijd is er lof vanuit de wetenschap, maar vooral ook felle kritiek op de creatie. Er wordt namelijk verschillend gedacht over het nut en de gevolgen van klonen. De slagingskans voor het maken van een gekloneerd embryo is erg beperkt. Vaak hebben de gekloonde dieren afwijkingen, zoals misvormingen in de lever of problemen met de ademhaling.  Daarnaast speelt ook de ethische discussie.

Klonen van de mens binnenkort mogelijk?

In de Europese Unie is klonen verboden. Toch wordt er buiten de EU nog altijd volop geëxperimenteerd. Vooral China, waar de aapjes zijn geboren, werpt zich op als wereldleider op het gebied van proefapen. Met het succesvol klonen van de Java-aapjes lijkt het klonen van mensen opnieuw een stap dichterbij gekomen. Het gros van de wetenschappers is echter sceptisch.

Robin Lovell-Badge van het Francis Crick Instituut in Londen stelt tegenover de BBC dat de gebruikte kunstgrepen om de aapjes te klonen “erg inefficiënt en gewaagd zijn. Het is niet een stap dichterbij het klonen van mensen.” Darren Griffin van de universiteit van Kent noemt dergelijke kloonaapjes weliswaar nuttig voor onderzoek naar menselijke ziekten, maar wijst tegelijk op de noodzaak van ethische bezinning.

Het klonen van mensen is in veel landen verboden vanwege medisch-ethische bezwaren. In Nederland zegt de Embryowet van 20 juni 2002 hierover: "Het is verboden handelingen met geslachtscellen of embryo's te verrichten met het oogmerk van de geboorte van genetisch identieke menselijke individuen."

‘Techniek om mensen te klonen is er’

Toch denkt onderzoeksleider Mu-Ming Poo daar anders over. “Alleen regels kunnen het nu nog tegenhouden. De maatschappij moet hier scherper op letten”, aldus Poo van het Chinese Instituut voor Neurowetenschappen in het tijdschrift Nature. De Chinese wetenschappers willen op termijn grote hoeveelheden genetisch identieke apen klonen. Poo’s woorden zijn helder: de technische barrière voor het klonen van apensoorten, inclusief de mens, is doorbroken. De twee java-aapjes Zhong Zhong en Hua Hua zijn daar volgens hem het levende voorbeeld van.

President Donald Trump kondigde het gisteravond aan: Amerika gaat een importheffing van 20 procent op alle producten uit de Europese Unie doorvoeren. Wereldwijd waarschuwen economen dat dit een slecht idee is, vooral voor de VS zelf. Toch zet Trump door.

Voor Nederlandse ondernemingen met veel export naar de Verenigde Staten breken spannende tijden aan. Door de extra belasting van 20 procent worden hun producten voor de Amerikaanse consument een stuk duurder. "Dit betekent heel veel onzekerheid."

"Dit valt wel rauw op ons dak", zegt Willem Hulsebosch. Samen met zijn vrouw en zoons runt hij al jaren een bloembollenbedrijf in Julianadorp.

Andere markten

"We doen al decennialang zaken met Amerika en hebben in de loop der jaren echt een goede band opgebouwd met onze klanten in de VS", gaat Hulsebosch verder. "Die willen we graag houden. Maar als het moet, dan gaan we ons op andere markten richten."

Want de familie beseft wel dat Amerikanen zullen afhaken als bloemen door de heffing te duur worden. "Tulpen zijn geen eerste levensbehoefte. Aan het eind van je rondje supermarkt staat er een bosje bloemen. Als dat ineens 20 procent duurder is, dan denk je wel twee keer na."

'We begrijpen zijn visie'

De familie Hulsebosch is flink verweven met de Verenigde Staten. "Onze moeder is Amerikaans, we hebben familie overzee en komen er vaak", vertelt zoon Roy.

"We houden van het land en zijn zelfs pro-Trumpers. Dat klinkt misschien tegenstrijdig, maar we begrijpen zijn visie wel. Hij maakt waar wat hij zegt. Dat vinden wij ergens ook wel bewonderenswaardig. Hij zet zijn volk op één, dat is duidelijk. Daar kunnen wij in Europa nog wat van leren. Alleen dit plan, dat maakt het voor ons wel lastig."

Niet volledig afhankelijk

Toch blijft Hulsebosch positief: "We zijn gelukkig niet volledig afhankelijk van Amerika. We exporteren ook naar Engeland, China, Rusland en Kazachstan. En we hebben een uniek product. Bollen kun je maar op één plek in de wereld telen, en dat is hier, in Nederland. Door het klimaat, de bodem, de omstandigheden. Dat kan niet zomaar ergens anders. Daar hebben ze ons gewoon voor nodig.

Er zijn dus genoeg opties. "Als de ene markt moeilijk doet, dan vinden wij onze weg wel via een andere. We hebben al vaker met onzekerheden te maken gehad. Als het even tegenzit, dan nemen we genoegen met wat minder marge en stellen we investeringen gewoon even uit."

'Kennis en ervaring zit in Nederland'

"Trump ziet ons het liefst naar Amerika vertrekken", legt directeur van TTA-ISO Martin Maasland uit. Het Nederlandse bedrijf maakt landbouwmachines en heeft een grote afzetmarkt in de Verenigde Staten.

TTA-ISO heeft zelfs een kantoor in de VS zitten. "Maar de kennis en ervaring op het gebied van high-techsystemen in de tuinbouw zit hier in Nederland. Die gekwalificeerde mensen kun je niet oppakken en in Amerika neerzetten."

Prijs verlagen

Bang voor Amerikaanse concurrenten is Maasland niet. "In ons geval zijn er weinig of eigenlijk geen partijen in de Verenigde Staten die hetzelfde kunnen bieden als wij. We zien onszelf daardoor niet genoodzaakt om de winstgevendheid op onze machines te verlagen."

Maar als de prijs vanwege de invoerheffingen te hoog wordt, dan bestaat er volgens Maasland wel een kans dat de markt afneemt of zelfs helemaal stilvalt. "Dan kunnen we overwegen of we bereid zijn iets van onze marges op te geven, maar we moeten ook de salarissen van onze medewerkers kunnen betalen."

Tegenactie

Over eventuele eigen tarieven die de EU als tegenactie kan invoeren, maakt Maasland zich geen zorgen. "De grootste impact zijn uiteindelijk toch de hoge tarieven van Amerika richting Europa, omdat wij in Europa produceren."

"En andersom importeren wij weinig vanuit Amerika", gaat hij verder. "Dus als Europa hoge handelstarieven gaat invoeren, verwachten wij niet dat dat veel impact op ons heeft."

Minder groei maar geen crisis

Hoofdeconomoom van de ING Marieke Blom begrijpt de zorgen van Nederlandse ondernemers die veel exporteren naar de Verenigde Staten. "Door Trumps nieuwe invoertarieven, gemiddeld 25 procent, en zelfs 54 procent voor China krijgt ook de Europese Unie een tarief van 20 procent opgelegd. Dat leidt naar verwachting tot een exportdaling van zo'n 15 procent richting de VS. Voor Nederland betekent dat een krimp van ongeveer 0,2 procent van het BBP."

Toch is dit volgens Blom geen nieuwe economische crisis in wording. "Dit is niet te vergelijken met corona of de energiecrisis. Het is vooral een rem op de groei."

Niet terugslaan met eigen tarief

Blom verwacht dat Europa met eigen tarieven zal reageren. "Maar hoe dat uitpakt is onduidelijk, omdat we niet zeker weten hoe Trump reageert. Een handelsoorlog moeten we zien te voorkomen."

"We kunnen beter gerichte steun bieden aan getroffen sectoren. Ook kan er veel winst worden geboekt door de interne markt beter te laten werken. En er liggen veel kansen in het versterken van handelsrelaties met landen als India en Zuid-Amerika. Als we dit moment grijpen, kan Europa uiteindelijk sterker en minder afhankelijk van de VS worden. Ook voor Nederland liggen hier echte kansen."