Wat erkennen van Palestina als staat kan betekenen voor de Palestijnen én voor Nederland

Volgens hoogleraar internationaal recht aan de Universiteit van Amsterdam André Nollkaemper betekent de erkenning van Palestina niet dat landen zich tegen Israël keren. "Er is maar één geloofwaardig pad naar een vreedzame toekomst in het Midden-Oosten en dat is een tweestatenoplossing, met zowel Israël als Palestina."

Erkenning als 'instrument'

Maar wat betekent het eigenlijk als een land Palestina erkent? "Een land dat Palestina erkent als staat, zegt: 'Wij beschouwen Palestina als staat, gelijkwaardig aan de ruim 190 andere staten in de wereld'", legt Nollkaemper uit.

Maar in de praktijk is het dat nog niet volgens de hoogleraar. "Het heeft geen effectieve regering en grote delen van het grondgebied zijn bezet door Israël. Maar zo'n erkenning drukt uit dat de Palestijnen het recht hebben om een eigen koers te bepalen, los van andere staten."

Beloning van terreur?

Erkenning is volgens hem vooral een instrument en geen doel op zich. "Staten die echt een verschil willen maken, zullen ook andere maatregelen moeten nemen, zoals stoppen met de handel in wapens of economische sancties. Maar erkenning kun je zien als onderdeel van het totale arsenaal om Israël in beweging te krijgen."

Nollkaemper ziet een erkenning ook niet als een beloning van terreur. "Groot-Brittannië en Frankrijk hebben Israël de afgelopen decennia juist veel steun gegeven. Nu is voor hen de maat vol. Erkenning is vooral een reactie op de keuzes die Israël na 7 oktober 2023 heeft gemaakt, zoals de vernietiging van de Gazastrook en het doorgaan van het nederzettingenbeleid waardoor een tweestatenoplossing steeds verder uit beeld raakt."

Ingewikkelde situatie

Wereldwijd hebben nu ruim 140 van de 193 lidstaten van de Verenigde Naties Palestina officieel erkend, waaronder veel landen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika. Binnen Europa sloten in 2024 Spanje, Ierland en Slovenië zich daarbij aan. Ook het Vaticaan erkent Palestina. Nederland komt daardoor steeds meer in een minderheidspositie terecht. "Het is een ingewikkelde situatie voor Nederland", zegt Nollkaemper.

"Historisch zijn wij gecommitteerd aan de lijn van Israël en de Verenigde Staten", legt hij uit. "Nederland vindt dat Palestina pas erkend mag worden als Hamas en de Palestijnse Autoriteit tegemoetkomen aan alle eisen van Israël." Maar daar wringt het volgens hem. "Nederland is historisch ook een erkend voorvechter van de internationale rechtsorde en het Internationaal Gerechtshof heeft vorig jaar vastgesteld dat Israël al decennia lang handelt in strijd met de fundamentele regels van internationaal recht."

'In belang Nederland'

Volgens Nollkaemper zou Nederland er daarom goed aan doen om de Palestijnse staat te erkennen. "Bescherming van de internationale rechtsorde is heel erg belangrijk, ook voor onszelf. Nederland is een kleine staat, en juist kleine staten hebben het internationale recht nodig als bescherming tegen de grote machten."

"Landen als China en de Verenigde Staten trekken toch hun eigen plan, zij hebben dat recht nauwelijks nodig om hun belangen veilig te stellen", gaat hij verder. "Juist in deze cruciale periode voor de internationale rechtsorde, is het belangrijk dat landen als Nederland daarop inzetten. Ook in ons eigen belang. Het helpt nu dan de Palestijnse bevolking en de Palestijnse staat, maar ook onszelf."

Symboolpolitiek?

Directeur Naomi Mestrum van het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) vindt het erkennen van een Palestijnse staat in deze fase van de oorlog geen goed idee. "Ik ben een groot voorstander van een Palestijnse staat, maar niet op deze manier. Wat er nu gebeurt, vind ik vooral symboolpolitiek. Want de grote vraag is: wat erkennen deze landen? Welke grenzen erkennen zij? Welk leiderschap erkennen zij?"

"In Gaza heeft Hamas de macht. Op de Westelijke Jordaanoever is dat de Palestijnse Autoriteit. Die kunnen niet met elkaar door één deur", vertelt ze. "Een allesomvattende vrede is alleen mogelijk met een goed uitgewerkt plan waarin details zoals leiderschap, grenzen, de status van Jeruzalem en vluchtelingen zijn uitgedacht."

Vredesonderhandelingen

Volgens Mestrum kan een voortijdige erkenning het vredesproces zelfs vertragen. "Op het moment dat Macron zei dat hij de Palestijnse staat ging erkennen, was ook het moment dat Hamas wegliep van de vredesonderhandelingen."

"Waarom zou je dan nog met elkaar om de tafel gaan zitten? Hamas heeft ook gezegd dat ze de wapens pas gaan neerleggen wanneer de Palestijnse staat er daadwerkelijk is. De redenering dat hiermee een oplossing dichterbij komt is niet bewezen", legt ze uit.

'Een wassen neus'

Van de 5 landen die zeggen Palestina te gaan erkennen is er slechts één land dat dit 'onvoorwaardelijk' zegt te zullen doen: Malta. "Maar de andere landen stellen strenge voorwaarden, dat Hamas alle gijzelaars vrij moet laten", zegt Mestrum. "Ook moet Hamas zich ontwapenen en mag het niet meer regeren."

Maar ze vraagt zich af wat er tijdens de VN-vergadering gaat gebeuren als dat niet gebeurt. "Gaan die landen desondanks toch erkennen? Dan zijn die voorwaarden natuurlijk een wassen neus."

Andere leiders nodig

Mestrum ziet ander leiderschap in zowel Israël als de Palestijnse gebieden als een van de belangrijkste voorwaarden om dichterbij een duurzame vrede te komen. "In Israël gaan wekelijks honderdduizenden mensen de straat op om te pleiten voor een eind aan deze oorlog en voor een ander leiderschap. Ze willen niet verder met Netanyahu en de coalitie van extreem-rechtse partners."

"Maar ook in de Palestijnse gebieden moet ander leiderschap komen", gaat ze verder. "Zodat er daadwerkelijk gewerkt kan worden aan een vredesakkoord waarbij een Palestijnse staat uiteindelijk het uitvloeisel is en er een rechtvaardige vrede komt die recht doet aan de aspiraties van beide volkeren."