Waarom een verandering van regime in Iran onwaarschijnlijk is, volgens deze expert: 'Staan altijd opvolgers klaar'

Volgens Erwin van Veen, conflictonderzoeker bij instituut Clingendael, wijst alles erop dat Israël bewust een zogenaamde 'onthoofdingsstrategie' uitvoert om het regime in Iran zwak te maken.

Kopstukken uitgeschakeld

"Ze hebben commandanten van de Iraanse strijdkrachten, de Revolutionaire Garde, de luchtdivisie, de Quds Force en zelfs de voorzitter van de Veiligheidsraad uitgeschakeld", somt hij op. Dat waren allemaal belangrijke kopstukken van de strijdkrachten.

"Daarnaast zijn Iraanse militaire installaties zoals luchtafweer en raketlanceerinstallaties getroffen. Het doel daarvan is natuurlijk dat ze dan vervolgens vrij spel hebben over het Iraanse luchtruim." Volgens de Israëlische luchtmacht is dat al zo ver.

Regimewisseling in Iran?

Toch gelooft Van Veen niet dat dit tot een regimewisseling zal leiden zoals Netanyahu wil. "Iran is een groot land met een moderne overheid en strijdkrachten. Er staan altijd opvolgers klaar. En ondanks dat ze hier verrast zijn, hebben ze natuurlijk back-upopties en die hebben ook weer back-ups."

Van Veen noemt de Iraanse binnenlandse oppositie "uitermate zwak en gefragmenteerd", en de regering heeft nog altijd de controle over veiligheidstroepen. Een interne opstand verwacht hij dan ook niet op korte termijn.

Staakt-het-vuren in Gaza

Wat volgens de conflictonderzoeker ook opvallend is, is dat de eerste aanvallen van Israël snel kwamen na een resolutie van de Verenigde Naties. Die resolutie eiste namelijk een onmiddellijk staakt-het-vuren in Gaza en werd gesteund door 149 landen.

"Die ontwikkeling raakte ondergesneeuwd door de militaire escalatie", vertelt Van Veen. "En ondertussen gaan de 'Hunger Games' in Gaza gewoon door, Je moet rennen voor een pakket met hulpgoederen en wordt ondertussen beschoten. Slachtingen zijn daar de orde van de dag."

'Netanyahu wil regering in de lucht houden'

Dat die VN-resolutie vrijwel onderbelicht bleef, noemt Van Veen een pijnlijk voorbeeld van hoe structurele factoren en opportunisme samenkomen. "Iran is extreem zwak, dus Israël pakt zijn kansen. En dat speelt natuurlijk ook een enorme rol voor Netanyahu, die zijn regering in de lucht wil houden en zelf uit de rechtszaal wil blijven."

De premier van Israël wordt namelijk verdacht van corruptie en kan aan de macht, en uit de rechtszaal, blijven zolang het land in een staat van oorlog is. "Het is een soort afleidingsmanoeuvre van de eerste orde. Ik zeg niet dat dat de dominante reden is, maar het is wel een hele mooie bonus."

Amerika enorm betrokken

Hoewel het misschien lijkt alsof Amerika afwezig is, benadrukt Van Veen dat de VS enorm betrokken is. "Het enige wat ze niet doen is Amerikaanse gevechtsvliegtuigen meesturen, maar verder trekken ze aan allerlei touwtjes. De VS levert wapensystemen aan Israël en financiert de verdediging met miljarden per jaar."

En volgens hem hebben ze ook vooraf groen licht gegeven voor de aanval: "Ze zagen het als een handige stap in hun onderhandelingsstrategie, om Iran te dwingen te stoppen met uraniumverrijking op eigen bodem. Maar dat is een existentiële kwestie voor Iran, daar zullen ze niet mee akkoord gaan."

'Handschoenen uit'

Volgens Van Veen is vanuit Iran de woede en het wantrouwen richting de VS groot. "Waarom zou je nog enig vertrouwen hebben in de Verenigde Staten als je met elkaar aan het praten bent en ondertussen wordt je land platgegooid?"

Een extra risico is dat juist de meer terughoudende militaire leiders nu zijn uitgeschakeld, zegt de deskundige. "Het waren mensen die de Iran-Irakoorlog nog hadden meegemaakt. Deze oude garde had waarschijnlijk nog wat remmingen. Nu komt er een jonge garde aan de macht, en we weten niet hoe die gaat reageren. Het zou zomaar kunnen dat zij denken: als het zo moet, dan zijn de handschoenen nu uit."