Nederland blijft mild richting Israël, ondanks toenemende kritiek op aanvallen op Gaza: 'Schuldgevoel over WOII'
Vandaag gingen directeuren van hulporganisaties in gesprek met premier Schoof en minister Veldkamp over de oorlog in Gaza. Ze willen dat het kabinet duidelijker afstand neemt van het Israëlisch geweld.
De directeuren van Oxfam Novib, PAX, Save the Children, Amnesty International en Artsen zonder Grenzen willen een fundamentele koerswijziging van het Nederlandse beleid richting Israël. De directe aanleiding is de dood van vijftien Palestijnse hulpverleners, van wie de lichamen werden aangetroffen in een massagraf.
Pro-Israël sinds 1948
"Het pro-Israëlbeleid van Nederland is bijna een traditie te noemen", zegt Israël-kenner Peter Malcontent. "We zijn een pro-Israëlisch land geworden sinds we afstand deden van onze kolonie Nederlands-Indië in 1948."
Daar woonden veel moslims. "Tot die tijd wilden we een beetje voorzichtig blijven. We waren bang dat, als we te weinig kritiek zouden uiten op Israël, dat we dan op de tenen zouden gaan staan van de moslimbevolking in Nederlands-Indië."
Oorlogsverleden
Er spelen een aantal factoren mee in de pro-Israëlische houding van Nederland. In de eerste plaats het oorlogsverleden, zegt Malcontent. "Zeker sinds de jaren 60, toen Nederlanders dat verleden gingen herbeleven. En zich meer gingen verdiepen in de jodenvervolging."
In West-Europa is Nederland het land waar tijdens de Tweede Wereldoorlog de meeste joden zijn afgevoerd. "Toen dat bekend werd, zorgde dat voor schuldgevoelens. Dat heeft ertoe bijgedragen dat we heel erg achter Israël zijn blijven staan."
Indirecte doorwerking van de Holocaust
Malcontent heeft het over wat hij de 'indirecte doorwerking' van de Holocaust noemt. "Ons naoorlogse kompas is gebouwd rondom de Holocaust en alle begrippen die daarbij horen, zoals antisemitisme. Dat kompas gebruiken we om naar de wereld te kijken en om onszelf ethisch en moreel een plaats in de wereld te geven", legt hij uit.
Doorgaans werkt het kompas goed, vindt Malcontent. "Maar niet bij het Israëlisch-Palestijns conflict. Dat wil zeggen: dat Israëlische joden zich niet meer helemaal gedragen volgens dat morele kompas. Met andere woorden: Israëlische joden blijken gewoon normale mensen die zich ook kunnen bezondigen aan slechte dingen."
Kijken naar Amerika
Daarnaast is het zo dat Nederland qua buitenlands beleid tot voor kort heel erg achter Amerika stond, legt Malcontent uit. "We waren heel Atlantisch ingesteld. We keken goed naar wat de Amerikanen zeiden en deden. Dat gold ook voor het Midden-Oosten, waar de Amerikanen al heel lang de boventoon voeren."
"Tot voor kort was eigenlijk de mantra: pas op de plaats. Laat eerst de Amerikanen maar hun ding doen, en dan kijken wij wel wat we daar nog aan kunnen bijdragen."
Christelijke traditie
Wat ook een rol speelt zijn de religieus-culturele motieven, volgens de Israël-kenner. "In onze Tweede Kamer zijn christelijke partijen aanwezig, die bij voorbaat voor Israël zijn om gelooftechnische redenen. Zij nemen de Bijbel als uitgangspunt. Ook voor hun politieke handelen. En in de Bijbel staat nu eenmaal dat het Koninkrijk der hemelen dichterbij komt wanneer het Joodse volk eenmaal is teruggekeerd in Israël."
"Cultureel gezien is het overigens zo dat binnen onze samenleving steeds meer kritiek is op wat Israël doet. Israël is allang niet meer zo populair als in de jaren 60. Maar dat betekent niet dat we daarmee de Palestijnen omarmen."
Onbekende wereld
Malcontent vervolgt: "Simpel gezegd: Israëlische joden kennen we. Veel komen uit Europa. Daar hebben we cultureel en religieus gezien een diepere band mee dan met Palestijnse Arabieren, die voor de meeste Nederlanders toch onbekende mensen uit een onbekende wereld zijn."
Dat het kabinet zich nu op de vlakte houdt, is dus niet onverwachts, zegt Malcontent. "Ieder kabinet, afgezien van een korte periode in de jaren 90, de 'paarse' kabinetsjaren, wordt geconfronteerd met een rechtse meerderheid in de Tweede Kamer. In Nederland is het debat over Israël en Palestina een link-rechts-debat geworden."
Rechtse regering
De rechtse meerderheid is door de bank genomen pro-Israëlischer, zegt Malcontent. "Die laat zich het meest beïnvloeden door de argumenten die ik al genoemd heb. De gemiddelde Nederlandse regering zal er dus niet zo snel pro-Palestijns uitzien."
"En zelfs als je een minister van Buitenlandse Zaken hebt die dat wel is, dan weet je dat hij of zij in de Tweede Kamer te maken krijgt met een meerderheid die dat niet is."
Publieke opinie verandert
Toch lijkt de publieke opinie te veranderen, mede door wat we zien op social media, zegt Malcontent. "Steeds meer Nederlanders en ook politieke partijen zien in dat het geweld dat Israël gebruikt in bezet gebied zwaar is en niet ophoudt."
"We hebben het afgelopen week bijvoorbeeld gezien met het geweld van het Israëlische leger tegen een hulpkonvooi. En ook voor deze oorlog zijn er vaker dit soort incidenten geweest.
Alicia geeft tekenworkshops in een azc en brengt zo eenzame vluchtelingen bij elkaar: 'Iedereen is in stilte met elkaar verbonden'
Tekenen en nieuwe connecties maken. Dat zijn de twee thema's in de workshops die Alicia geeft in een azc. Ze had niet gedacht ooit voor zo'n groep te staan, maar doet het graag. Want ook zij leert zo over een wereld waar ze nog niets van wist.
"Het ene moment had ik geen opdrachten, het andere moment stond ik voor een groep op een plek waar ik nooit eerder was geweest én met een doelgroep waar ik nog nooit eerder mee heb gewerkt", vertelt Alicia Zwart (39) over de creative tekenworkshops die ze aan vluchtelingen in Harderwijk geeft.
Nut van creativiteit
Alicia is al meer dan 15 jaar kunstenaar. Ze is altijd op zoek naar betekenis en 'het nut' van creativiteit. In haar zoektocht naar die betekenis komt ze door het geven van tekenworkshops verschillende groepen tegen: van basisschoolkinderen tot volwassen IT-medewerkers. En zo'n 3 maanden geleden kreeg ze een telefoontje van De Vrolijkheid, een organisatie die creatieve workshops organiseert voor vluchtelingen.
Kun jij je tekenkleurplaat-workshop geven in een azc? werd haar gevraagd. "Het ging allemaal heel snel, op een vrijdag werd ik gevraagd en maandag stond ik al voor de groep. Het was anders dan ik gewend was, maar ik ging er open in."
Persoonlijkheidstest
"Het materiaal dat ik de eerste keer had meegenomen is eigenlijk ontworpen voor scholen", vertelt de kunstenaar. "Het zijn zes verschillenden tekenkleurplaten met zes verschillende ondergronden: water, gras, aarde, lava, steen en zand." Aan deze ondergronden heeft Alicia persoonlijkheidstypes gekoppeld. "Het idee is dat als iemand een bepaalde plaat kiest, dat ik dan een klein beetje kan inschatten wat voor persoon het is."
Met de platen, die vaak al voorzien zijn van een tekenkader, geeft ze haar 'leerlingen' houvast. "Ze krijgen dan inspiratie en tekenen dan eerder iets wat ze nog nooit hebben getekend", legt Alicia uit over de tekenmethode die ze zelf heeft bedacht en nu al 6 jaar gebruikt. "Elke tekening wordt uniek en de maker wordt zo ook aan het denken gezet."
Elkaar leren kennen
Toen ze in maart haar eerste workshop gaf in het azc, was het in het begin vooral erg stil en rustig. Iedereen was geconcentreerd bezig, vertelt Alicia. "En toen legde ik halverwege de workshop uit dat er achter elke plaat een persoonlijkheidstype zit, dat er een extra laag aan de workshop zit."
"Hierna gingen we iedere tekening bekijken en interpreteren. We reageerden dan ook op elkaars platen en daardoor ontstond een mooi en open gesprek", vertelt ze. Het tekenen is volgens haar een manier voor de deelnemers om elkaar beter te leren kennen. "En ook al zegt iemand dan misschien niet veel, je kunt elkaar ook door elkaars werk zien."
Verbonden in stilte
De groep asielzoekers, die bestond uit jonge mannen tussen de 18 en 23 jaar, reageerde enthousiast. "Ze waren erg betrokken. En dat is een teken dat ze het fijn hebben gehad, dat ze er iets aan hadden. In een groepsapp was er ook iemand die een paar dagen later heel trots allemaal tekeningen deelde die hij had gemaakt. Hij was geïnspireerd geraakt door wat we hadden gedaan tijdens de workshop."
Ook de vrijwilligers in het asielzoekerscentrum waren onder de indruk van de workshop. "Twee van hen deden ook mee, ze vonden het heel bijzonder. Er heerste een gevoel van 'quiet connectedness', zeiden ze. Iedereen was in stilte met elkaar verbonden."
Praten via Google Translate
De tekenworkshop bevalt zo goed, dat Alicia vaker terug mag komen. Het tekenen gaat goed, maar uitgebreid communiceren met de jonge asielzoekers blijft nog best moeilijk. Niemand spreekt Nederlands en niet iedereen spreekt Engels. "Twee van de mannen die meededen spraken Frans en Spaans, dus we moesten steeds via Google Translate communiceren. We hadden echt minimale communicatie."
"Maar ik ben meerdere keren geweest en ik zag dan dezelfde gezichten terug", vertelt Alicia over hoe ze kan merken dat haar lessen worden gewaardeerd. "En ze bedanken natuurlijk voor de workshop. Gewoon al het feit dat ze steeds weer terugkomen, zich inzetten, open zijn en dat we ook gewoon over ditjes en datjes proberen te praten, dat is heel mooi."
Plek om naartoe te gaan
Door de workshops zijn de jongemannen ook meer uit hun schulp gekropen, hoort Alicia achteraf van vrijwilligers in het azc. Sommige vluchtelingen zijn nog maar net hier als de kunstenaar voor het eerste langskomt. Ze hebben dan nog geen kans gehad om andere mensen te ontmoeten.
"Een van de mannen komt uit El Salvador, hij zat voorheen altijd op zijn kamer", vertelt ze. "Maar nu heeft hij eindelijk een plek om even naartoe te gaan, om mensen te ontmoeten. Hij was heel erg op zichzelf."
'Helpt tegen eenzaamheid'
Ze denkt dat dat ook te maken heeft met het systeem waarin deze jonge vluchtelingen terechtkomen. "Jongeren worden van het ene azc naar het andere gestuurd, omdat er plek moet worden gemaakt bijvoorbeeld."
"Die groep wordt gezien als flexibel en dan komt het weleens voor dat ze dus naar een ander centrum moeten", weet ze. "Als je daar dan geen mensen hebt waarmee je kan praten, dan kan dat heel erg eenzaam zijn. Voor hem was het dus een mooie kans om anderen te ontmoeten, gewoon door het tekenen."
'Openheid van beide kanten'
Niet alleen de groep, maar ook Alicia zelf leert nieuwe dingen van de workshops die ze geeft. "Ik heb geleerd dat het niet alleen gaat om het bieden van een creatieve uitdaging, maar ook dat ik me moet aansluiten bij wat zij willen leren en vooral een stukje aandacht geven, de ander zien."
"De één wil wat specifieke technische dingen leren en de ander laat zich gewoon verrassen", gaat ze verder. "Het is een stukje openheid van beide kanten, omdat je je aanpast naar de behoeften die zij hebben."
Een eenzame plek
Achteraf blijkt dat er toch niet zoveel verschil zit tussen het lesgeven aan basisschoolkinderen, werkende volwassen of een groep mensen die in een asielzoekerscentrum woont. Wel is Alicia nu meer te weten gekomen over hoe het in z'n werk gaat in een azc. "Het heeft een stukje ingekleurd waar ik nog niets van wist."
"Binnen zo'n azc heb je natuurlijk ook heel veel verschillende culturen. Dus jezelf zijn en aansluiting vinden kan veel moeilijker zijn dan ik had verwacht. Vooral als je kijkt naar de mensen die hier in hun eentje zonder familie zijn gekomen", zegt ze. "Je denkt van: oh, die mensen die zitten in een azc, ze hebben een plekje, een thuis. Maar het is ook een hele eenzame plek, denk ik."