Steeds luider klinkt de roep om politieke en juridische actie tegen Israël, nu het land de humanitaire hulp in Gaza blijft beperken. "De internationale rechtsorde, die na de Tweede Wereldoorlog is opgebouwd, brokkelt af."
Internationaal strafrechtdeskundige Göran Sluiter maakt zich grote zorgen over de situatie in Gaza. "Het blokkeren van hulpgoederen in een situatie waarin een burgerbevolking massaal honger lijdt, is buitengewoon ernstig."
'Veel en veel te weinig'
Ook Daniëlle Brouwer van Het Rode Kruis benadrukt dat er een levensbedreigende situatie is. Ze waarschuwt dat er op dit moment mensen in Gaza dood gaan door het grote tekort aan water, voedsel en medicijnen. "En onze ambulances kunnen niet eens meer rijden omdat er te weinig brandstof is."
Volgens Sluiter wordt met het lijden van de burgerbevolking in Gaza het internationaal humanitair recht geschonden. "Ook wordt de hulp die nodig is met de dag specifieker, want je kunt een uitgehongerd kind geen normale boterham geven. Dat is heel gevaarlijk", benadrukt hij.
Specifieke hulp nodig
Brouwer van Het Rode Kruis bevestigt dat. "Als je ondervoed bent, heb je echt speciale voeding en speciale medicatie nodig", legt ze uit. "Er zijn kinderen die zwaar ondervoed zijn, die hebben specialistische hulp nodig."
Israël hield maandenlang de grenzen van Gaza dicht, maar vorige week werden de eerste konvooien met hulpgoederen weer toegelaten. "De eerste dag kwamen er vijf vrachtwagens binnen, daarna zo'n honderd per dag", weet Brouwer. "Maar dat is dat veel en veel te weinig."
Info
Rectificatie
In een eerdere versie van dit artikel zijn door een fout van de redactie uitspraken ten onrechte toegeschreven aan Danielle Brouwer van Het Rode Kruis. Dit is aangepast en inmiddels staat de juiste weergave van haar uitspraken in het artikel.
'Niet te controleren'
Als controleur van de grenzen naar Gaza stelt Israël dat Hamas hulpgoederen onderschept. Maar volgens Sluiter is die bewering niet goed te controleren. "Journalisten zijn omgekomen tijdens hun werk in Gaza, ziekenhuizen zijn gebombardeerd en artsen worden in hun werk gehinderd. Doordat zij hun werk niet kunnen doen, is het onmogelijk om zulke claims te controleren."
"Uit onderzoek naar de humanitaire toegang tot Gaza blijkt bovendien dat 95 procent van de 43 ondervraagde hulporganisaties hun werk sinds het einde van het staakt-het-vuren op 18 maart moest staken. Of fors beperken door het aanhoudende geweld. Dat zijn duidelijke schendingen van het oorlogsrecht."
'We breken eigen systemen af'
Hamas kan als terroristische organisatie geen legitieme partner zijn in de distributie van voedsel, zegt Sluiter. "Maar als je zegt dat Hamas er volledig buiten moet blijven, dan moet je ook duidelijk maken wie die taak dan wél op zich kan nemen. De UNRWA (Organisatie van de Verenigde Naties voor hulpverlening aan Palestijnse vluchtelingen in het Nabije Oosten, red.) wordt niet gezien als neutrale partij. En ook organisaties als Artsen zonder Grenzen, Het Rode Kruis en Save the Children worden in hun werk ernstig belemmerd."
Terwijl juist zij zijn opgericht om in dit soort crisissituaties hulp te bieden, benadrukt de strafrechtdeskundige. "Als je hen wantrouwt én Hamas uitsluit, wie blijft er dan nog over? We breken daarmee onze eigen systemen van controle af. Zonder gezag in het gebied rest alleen chaos, plundering en geweld."
Druk uitoefenen door EU?
Sluiter roept de Europese Unie op om politieke druk uit te oefenen via het EU-associatieverdrag met Israël. "Het verdrag verder opschorten zou een krachtig signaal zijn. Niet alleen moreel, maar ook juridisch." Hij wijst op artikel 2 van het verdrag, waarin staat dat samenwerking gebaseerd moet zijn op respect voor mensenrechten en democratische principes.
Als een partnerland deze waarden schendt, zoals Israël wordt verweten, is de EU verplicht passende maatregelen te nemen, waaronder opschorting van het verdrag. "Er moet nu echt iets gebeuren wat pijn doet. Anders zijn we straks weer alleen maar goed in terugkijken en zeggen: 'Dit hadden we moeten voorkomen.'"
Rol internationale gemeenschap
Historicus Peter Malcontent noemt het falen van de internationale gemeenschap 'pijnlijk zichtbaar'. "Wat er nu gebeurt, is niet alleen Israël of Hamas te verwijten, maar de hele internationale gemeenschap", vindt hij.
"De westerse landen handelen nu in strijd met wat ze na de Tweede Wereldoorlog zelf in gang hebben gezet: het opbouwen van een internationale rechtsorde, die bedoeld is om in dit soort situaties mensen te beschermen en te hulp te schieten", zegt hij daarover.
Propaganda-oorlog
"De bewering van Israël dat de noodhulp wordt ingepikt door Hamas is onhoudbaar", dat is Malcontent met Sluiter eens. "Sinds 7 oktober 2023 voeren zowel Israël als Hamas een propaganda-oorlog. Het is militair gezien uiterst onwaarschijnlijk dat Hamas volledige controle heeft over al het voedsel. Als dat wél zo was, had je van het Israëlische leger mogen verwachten dat ze die voorraden allang hadden gebombardeerd."
Het incident waarbij vijftien hulpverleners omkwamen is volgens Malcontent een kantelmoment geweest. "Juist een Westerse democratie als Israël zou moeten weten dat je neutrale hulpverleners moet beschermen. Dat is niet gebeurd, en gevolg ervan is dat organisaties als Het Rode Kruis nauwelijks nog in staat zijn om op een onafhankelijke en veilige manier noodhulp te verlenen."
Tot andere keuzes dwingen
Malcontent ziet net als Sluiter mogelijkheden om Israël tot andere keuzes te dwingen. "Volledige opschorting van het associatieverdrag is politiek onhaalbaar, want daarvoor is totale eenheid in de Europese Raad nodig en die zal er nooit komen", daar is hij van overtuigd.
"Wat wel mogelijk is, is dat je een deel van het verdrag opschort. Daarvoor heb je eigenlijk alleen maar een meerderheid van stemmen binnen de Europese Raad nodig. Ook kun je de deelname van Israël aan het Europese onderzoeksprogramma's opschorten."