Hoe nieuw keurmerk misstanden in 24-uurszorg moet voorkomen: 'Kwetsbaarheden zijn duidelijk'

Steeds meer mensen willen langer thuis blijven wonen en dit vergroot de vraag naar intensieve zorg aan huis. Een vorm die daarbij steeds populairder wordt, is de zogeheten 24-uurszorg. In Nederland bieden verschillende organisaties deze ondersteuning. Hierbij werken vaak buitenlandse werknemers als inwonende verzorgende.

Groei in 24-uurszorg

Volgens Jolien in het Veld, beleidsmedewerker van brancheorganisatie ZorgThuisNL, is de groei gemakkelijk te verklaren. "Wij zien dat er een groep ouderen is die steeds langer thuis wil blijven wonen in een vertrouwde omgeving", vertelt ze. "Ze kijken ook naar alternatieven voor het verpleeghuis."

"Maar", gaat In het Veld verder, "we zien ook dat er veel mantelzorgers zijn die overbelast raken en soms uitvallen. Dus dan is er steeds meer hulp en ondersteuning nodig in de thuissituatie." Inwonende zorg kan volgens de beleidsmedewerker dan een goede oplossing zijn, zeker voor mensen met een intensievere zorgvraag.

Kwetsbare werknemers

Maar deze populaire vorm van zorg brengt ook kwetsbaarheden met zich mee voor de werknemers. Eerder liet EenVandaag al zien dat sommige medewerkers onder het minimumloon betaald werden en dat zij 24 uur per dag beschikbaar moesten zijn.

Ook ZorgThuisNL erkent dat er problemen zijn binnen de sector. "Wij zien natuurlijk dat de inwonende zorg wel kwetsbaarheden kent en dat het dus ook niet overal goed gaat", beaamt In het Veld. Ze ziet dat graag anders. "De arbeidsomstandigheden van de medewerker moeten gewoon goed zijn en daar staan wij voor."

Keurmerk als oplossing

Om die verbeteringen waar te maken komt de brancheorganisatie met een keurmerk die ze samen met de 150 aangesloten leden ontwikkelt. Dit maakte ZorgThuisNL bekend aan EenVandaag.

De organisatie is ook in gesprek met een onafhankelijke audit partij die straks moet controleren of zorgaanbieders aan alle vastgestelde eisen voldoen. Aanbieders die voor het keurmerk in aanmerking willen komen, moeten bovendien een bedrag betalen aan ZorgThuisNL. Hoe hoog dit bedrag wordt, is nog niet bekend.

Checken van salarissen

Het project staat nog in de kinderschoenen maar er zijn wel al eisen opgesteld, zoals het minimumloon dat medewerkers moeten ontvangen. "Aanbieders zijn verantwoordelijk om het wettelijk minimumloon uit te betalen", zegt In het Veld.

"En een van de eisen in dit keurmerk is dat zij moeten checken of dat ook daadwerkelijk uitbetaald wordt aan een medewerker. De beleidsmedewerker benadrukt dat dit door een auditbureau moet worden gecontroleerd en noemt het een belangrijk aandachtspunt.

'Te moeilijk om te controleren'

Hoogleraar arbeidsrecht Evert Verhulp prijst het feit dat de sector zelf met het initiatief komt, maar is ook voorzichtig over het effect. "Het is buitengewoon moeilijk voor een keurmerkverlener om te controleren of de uren die iemand werkt, ook echt betaald worden", merkt hij op.

"Je kunt het zo slecht controleren. Ik geloof niet dat het werkt." Verhulp doelt daarbij op het feit dat de zorg bij iemand thuis is, tussen de inwonende zorgverlener en de persoon die zorg ontvangt. Achter gesloten deur.

Uitzondering op arbeidstijdenwet

Naast het invoeren van een keurmerk wil ZorgThuisNL ook in gesprek met de overheid en de inspectie. De branche wil namelijk een uitzondering op de arbeidstijdenwet. Een wet die regels stelt voor maximale werktijden en minimale rusttijden. Dit moet de veiligheid, gezondheid en het welzijn van werknemers beschermen en de combinatie van werk en zorg vergemakkelijken.

"Daarover willen we in gesprek met de arbeidsinspectie", zegt In het Veld. De discussie draait namelijk om één centrale vraag: wat is werktijd en wat is rusttijd in een situatie waarin iemand 24 uur per dag aanwezig moet zijn? "Wij zien het knelpunt van de arbeidstijden. Wat is nu werktijd? Wat is rusttijd? En als een medewerker een boek aan het lezen is of muziek luistert, is dat dan werktijd of is dat rusttijd?"

'Oplossing moet er komen'

De gesprekken moeten duidelijk maken wat er binnen de huidige wet en regelgeving mogelijk is. "En we willen ook in gesprek met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid."

Een oplossing voor de kwetsbaarheden in de 24-uurzorg moet er komen, benadrukt de beleidsmedewerker. "Want de vraag naar inwonende zorg gaat groeien. Dus we kunnen beter nu hierover in gesprek gaan dan op het moment dat de vraag echt toeneemt, en dat we dan pas bedenken van wat er moet gebeuren."

Duidelijkere regels

Maar de arbeidsinspectie is helder: "De arbeidsinspectie voert de wet uit. Elke werknemer in Nederland heeft rechten als het gaat om werktijden en loon, en die rechten gelden ook voor mensen die werkzaam zijn in de 24-uurszorg", laat een woordvoerder weten. "Indien de branchevereniging een uitzondering wil, zullen ze in gesprek moeten gaan met de wetgever."

ZorgThuisNL benadrukt dat ze niet willen dat zorgverleners 24 uur per dag werken, maar dat de realiteit waarin medewerkers wel 24 uur aanwezig zijn, vraagt om duidelijke regels. "Als branchevereniging hebben wij daar ook het antwoord niet op. Maar ik vind wel dat we daarover met elkaar in gesprek moeten", zegt In het Veld nogmaals.

'Wachttijd is werktijd'

Volgens hoogleraar Verhulp is de kans klein dat er een uitzondering op de arbeidstijdenwet komt, want dan zouden er meer beroepen een uitzondering willen, zoals de brandweer. "Er zijn heel veel beroepen waarin wachttijd moet worden bestempeld als werktijd. Dat zijn allemaal beroepen die in beginsel nog voor dezelfde uitzondering in aanmerking zouden komen."

Hij legt uit waarom wachttijd in de zorg vrijwel altijd werktijd is: "Mensen zitten daar misschien af en toe op de bank, kunnen televisie kijken of een boekje lezen. Maar ze zijn wel permanent oproepbaar en moeten permanent beschikbaar zijn. Ze kunnen de deur niet uit, ze kunnen niet weg. Dus in het beginsel is dat gewoon werk."

Beschermen van cliënten

Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid laat weten het af te keuren dat zorgmedewerkers 24 uur per dag beschikbaar moeten zijn. "Alle zorgverleners verdienen eerlijk, gezond en veilig werk. De inzet van zorgverleners moet altijd voldoen aan de wet- en regelgeving, ook als zij 24-uurszorg leveren. Deze regels zijn er om zorgverleners, maar ook cliënten te beschermen."

Verder laat het ministerie weten op misstanden altijd te zullen blijven handhaven. "Het is ernstig dat dit in de praktijk toch voorkomt. Deze vorm van zorg heeft ook de aandacht van de Nederlandse Arbeidsinspectie. Er is geen contact opgenomen door ZorgThuisNL met het ministerie, maar wel met de Arbeidsinspectie. Zij hebben de brancheorganisatie doorverwezen naar het ministerie."