Wat Jeffrey en Emma is overkomen is niet alleen emotioneel impactvol voor hun familie en directe vrienden, maar kan ook veel effect hebben op bijvoorbeeld klasgenootjes of andere kinderen die erover horen, weten ontwikkelingspsycholoog Steven Pont en oud-crisisfunctionaris en GZ-psycholoog bij de GGD Utrecht Elzeline Strijker.

Verdriet delen

"Het is goed om andere mensen op te zoeken, die eigenlijk hetzelfde meegemaakt hebben. Om ervaringen uit te wisselen, maar bijvoorbeeld ook om samen te rouwen", begint Pont. "Ooit dachten we: daar moet je het niet over hebben en dan gaat het vanzelf weg. Maar inmiddels weten we dat het juist heel helend is om het verdiet met elkaar te delen."

Het is volgens Pont belangrijk om na zo'n ervaring twee sporen te volgen. "Het ene is het verwerken van het trauma en het andere spoor is het herstel van het normale bestaan." Daar voegt hij aan toe: "Dan hebben ze het erover maar kunnen ze net zo goed 10 minuten later plots een potje gaan voetballen, om pas 's avonds wanneer ze naar bed gaan het trauma weer helemaal toe te laten."

Ruben en Julian

Ook Elzeline Strijker herkent dit. Zij was in 2013 crisisfunctionaris bij de GGD en hielp de omgeving van broertjes Ruben en Julian, die ook vermist raakten en uiteindelijk dood terug werden gevonden. Ook zij werden toentertijd, net als Jeffrey en Emma, door hun vader vermoord. En ook hun vader pleegde zelfmoord. Al staat elke zaak op zich, ziet ook Strijker dat de twee zaken op elkaar lijken. "Ik heb zelf ook wel de vergelijking getrokken."

Strijker zat tijdens de zaak van Ruben en Julian in een PSHi groep Psychosociale hulpverlening bij incidenten en rampen van GGD Utrecht. Ouders en leerkrachten konden bij haar terecht als ze vragen hadden over hoe ze de situatie moesten aanpakken. "Ouders zeiden bijvoorbeeld: 'Mijn kind is nu extra bang en die wil nu eigenlijk graag bij mij in bed. Moet ik dat nou wel of niet doen?'"

Belang van de normale routine

Strijker maakte toen dan duidelijk aan de ouders hoe belangrijk 'de normale routine is'. "Ik zei dan dat ze konden zeggen: 'voor deze avond, omdat het een uitzondering is en omdat ik snap dat je dit heel verdrietig vindt, mag je bij mij in bed of mag het lampje aanblijven of mag de deur open'. Maar benoem ook wel de uitzondering zodat een kind weet: hierna gaan we ook weer over tot de orde van de dag. Want ook dat geeft veiligheid."

Ze gaf datzelfde advies aan leerkrachten. "Het is heel belangrijk om er ruimte en tijd aan te besteden, maar het is ook belangrijk om weer de normale structuur terug te krijgen. Hoe langer je het ongeregeld en ongereguleerd laat, hoe moeilijker het is om die overstap ook weer te maken naar die veilige omgeving waarbij taal, rekenen en spelling gewoon een rol spelen."

Gedenkplek op school

Volgens Pont gaan scholen verschillend om met het trauma. "Soms maken ze een altaartje of een gedenkplek in de klas. Maar je kunt het ook met de klas zelf bespreken. Hoe gaan we hiermee om? Wat zouden jullie willen? En ook dat is een deel van de verwerking."

Ook op de school van Ruben en Julian deden ze dat in 2013, herinnert Strijker zich. "Toen hebben we met elkaar bedacht: we gaan gewoon een heel groot boek maken waarin iedereen iets kan opschrijven of een tekening kan maken. Die bleef een paar dagen liggen zodat iedereen daar ook een keer zelf of bijvoorbeeld met een moeder langs kon." Nadat de broertjes begraven waren, werd het boek aan de nabestaanden gegeven.

Fantasie

Vanuit huis hebben kinderen in zo'n tijd vooral stabiliteit nodig, weet Strijker. "Nu deze kinderen zijn omgekomen kunnen er allerlei verhalen over vaders de ronde gaan doen en kunnen kinderen zich gaan inbeelden: als mijn vader me dan maar een keertje meeneemt in de auto, gebeurt misschien ook iets wat niet de bedoeling is. Is het nog wel veilig met mijn vader op pad te zijn?"

Ook voor kinderen van ouders die in scheiding liggen, is op dat punt speciale aandacht nodig, zegt Pont. "Dus als zij te horen krijgen dat dit mogelijk komt door een scheiding en ze zien hun eigen ouders ruzie maken. Kunnen ze in hun fantasie het lijntje trekken naar: 'maar dat kan mij dus ook overkomen'."

Wat kunnen ouders doen?

Het gaat in dit soort situaties volgens Pont vooral om het herwinnen van de controle. "Het is zo'n traumatische ervaring. Die is heel schrikbarend in de letterlijke zin van het woord. Je schrikt enorm van hoe onveilig het leven kan zijn. En de tegenhanger van onveiligheid is natuurlijk controle."

Wat je als ouder kan doen, is duidelijk maken dat dit soort drama's niet vaak voorkomen. "Dus uitleggen waarom dit zo uitgebreid in het nieuws is, dat het heel bijzonder is dat dit gebeurt. En ook de bevestiging van ouders kan daarin helpen. Dat het kind de uitleg krijgt in welke situatie hij of zij zit en waar die verschillend is ten opzichte van wat deze kinderen is overkomen."

Impact op leerkrachten

Ook voor leerkrachten is het belangrijk om dat te blijven onthouden. Volgens Strijker kan het bij hen ook even duren voordat alles weer 'normaal' is. "Juffen of meesters die een schrikreactie hebben als een kind ineens niet in de klas verschijnt, of als een moeder overstuur is omdat ze haar kind niet kan vinden."

"Dat zijn dingen die heel normaal zijn bij zo'n abnormale gebeurtenis. Je moet dan op een gegeven moment weer leren vertrouwen op systeem", sluit Strijker af. "En dat kost tijd. Neem die tijd, heb het er regelmatig onderling over, dan kun je het met elkaar inweven in je bestaan. Je kunt het niet verwerken, wel opnemen in je leven als levensles. En langzaam weer erop leren vertrouwen dat dit zelden gebeurt."