Als trans persoon uit 'gevaarlijk' Amerika asiel krijgen in Nederland: op papier makkelijk, in de praktijk niet

Asiel krijgen vanwege je genderidentiteit, seksualiteit of geaardheid: in 1981 was Nederland het eerste land dat dat mogelijk maakte. Toch is het in de praktijk niet zo makkelijk als het klinkt. Hoe dat zit, leggen we uit.

Asiel in Nederland?

In de Verenigde Staten - waar de overheid nog maar twee geslachten erkent, regenboogvlaggen verboden zijn in overheidsgebouwen en transgenderzorg voor jongeren niet meer wordt gefinancierd - voelen veel trans mensen zich niet meer veilig.

In Nederland hopen ze asiel te krijgen, maar tot nu toe worden veel van hen door de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) afgewezen. De eerste rechtszaak om het besluit aan te vechten, ging vandaag van start.

Twee voorwaarden

Aan het krijgen van asiel zijn twee voorwaarden verbonden, vertelt hoogleraar migratierecht Marlou Schrover. "Die voorwaarden gelden voor elke vluchteling, iedereen die asiel aanvraagt. Je moet vervolgd worden, dus dat betekent dat je echt gevaar moet lopen", noemt ze als eerste.

Een keer lastig gevallen worden, valt daar dus niet onder. "Als je buurman of iemand van een rechtse organisatie je op je hoofd slaat, bespuugt of uitscheldt, dan is dat nog geen vervolging. Dat is naar, heel vervelend, en daar kun je je heel onveilig door voelen. Alleen het moet zo zijn dat dat structureel is." Wat precies onder structurele vervolging valt, is lastig te zeggen, vertelt Schrover. "Het is een open concept, dat maakt het zo moeilijk."

'Overtuigend vluchtverhaal'

De andere voorwaarde is dat je om hulp moet hebben gevraagd bij de overheid van je land van herkomst, en afgewezen moet zijn. "Dat de overheid heeft gezegd: 'Pech voor jou, wij helpen je niet.'"

Beide voorwaarden moet je in Nederland zelf kunnen bewijzen, als je asiel wil krijgen. "Je moet dat met een overtuigend vluchtverhaal aankomen", gaat Schrover verder. "Dat geldt voor alle asielzoekers, dus ook voor deze categorie."

Verenigde Staten 'veilig'

Dat de IND tot nu toe veel asielaanvragen van Amerikaanse trans personen heeft afgewezen, vindt Schrover dan ook niet gek. "Dat ligt in lijn met hun werkinstructie. Ze werken met een landrapport en daarin staat of een land wel of niet veilig is. De Verenigde Staten wordt daarin aangemerkt als een veilig land, dus dan krijg je geen recht op een vluchtelingenstatus."

Maar het landenrapport waarop de IND zich baseert is achterhaalt, volgens Sandro Kortekaas van LGBT Asylum. Hij staat de trans vrouw bij die nu een rechtszaak is gestart om de beslissing van de IND aan te vechten. "In de rechtszaak bleek ook vandaag dat de IND zich alleen maar beroept op argumenten uit 2024 september 2024, terwijl de inauguratie van president Trump en alle problemen die daarna ontstonden van dit jaar februari zijn."

Herzien van rapport

"Je zit eigenlijk altijd met een soort vertraging", ziet ook Schrover. "De IND baseert zich op informatie die beschikbaar was enige tijd geleden." Maar, voegt ze daaraan toe, de IND herziet ook steeds die rapporten. "Als het daar nog slechter gaat dan het nu gaat, kan dat beeld wel veranderen. Dan kan het rapport herzien worden en dus ook die kans veranderen."

Toch ziet de hoogleraar het niet als waarschijnlijk dat de Verenigde Staten snel als 'onveilig' wordt bestempeld. "In feite zit in die definitie van 'onveilig land' ook een soort kritiek op het regime van het land", vertelt ze. "Waarbij je zegt: 'De democratie functioneert niet, het rechtssysteem werkt niet meer, mensen krijgen geen bescherming.' Om nou een NAVO-bondgenoot en een belangrijk land in de wereld opeens zo aan te merken, dat is heel ingewikkeld."

Aanvechten bij de rechtbank

Wat daarin ook nog meespeelt, is dat niet elke plek in de VS als even gevaarlijk wordt bestempeld. "Als je een binnenlands vluchtalternatief hebt, dus als je bijvoorbeeld in de grote stad wel kan overleven en niet op het platte land, dan heb je ook geen basis meer voor een asielaanvraag."

Toch hoopt Kortekaas van LGBT Asylum dat er, in ieder geval voor de vrouw die nu een rechtszaak is begonnen, een andere beslissing wordt genomen. "Als de IND je wil afwijzen, mag je in beroep gaan en mag je de afwijzing aanvechten bij de rechtbank. Dat is een recht in Nederland. En Nederland moet echt de hele uitspraak herzien", zegt hij tot slot.