Algemene Politieke Beschouwingen worden verkiezingsdebat, verwacht politiek verslaggever Remko Theulings: 'Partijen volop in campagnestand'

Politiek verslaggever Remko Theulings beantwoordt vijf vragen over het grootste debat in de Tweede Kamer van het jaar.

1. Staat er iets om te bespreken in de miljoenennota?

Een demissionair kabinet zal in eerste instantie niet met veel plannen komen, maar deze besprekingen zullen volgens Theulings nog minder dan normaal opleveren. "De begroting is nu magerder, omdat de overgebleven coalitiepartijen VVD en BBB samen nog maar 32 zetels hebben in de Tweede Kamer. Dat zorgt er al helemaal voor dat je niet meer iets groots kunt beginnen."

Minister van Financiën Eelco Heinen heeft maar een paar kleine aanpassingen aan de begroting gedaan. "Wat er wel in de miljoenennota staat zijn de koopkrachtplaatjes, en die zien er goed uit. Alle groepen gaan er een klein beetje op vooruit. Er wordt ook extra geld uitgetrokken voor de gevangenissen om het cellentekort enigszins aan te pakken, en de lage benzineaccijns wordt gehandhaafd."

Op één terrein was nog wel beleid belooft, zegt Theulings: "Als het goed is komt de minister van Landbouw met stikstofplannen, maar dat weten we nog niet zeker. Het kan ook zomaar zijn dat een meerderheid van de Kamer het stikstofbeleid van minister Wiersma (BBB) controversieel verklaart. Dan mag ze niets meer doen. Omdat de Kamer denkt dat ze Nederland met haar beleid alleen maar schade berokkent. Dat kan tijdens de APB nog onderwerp van discussie worden."

2. Er komen verkiezingen aan en ook nog een nieuw kabinet, kan deze begroting straks meteen in de prullenbak?

"Er is zeker een kans dat dit gaat gebeuren", vertelt Theulings. "De begrotingen worden nu allemaal ingediend, en normaal gesproken begint dan een week na de Algemene Politieke Beschouwingen de behandeling van de begrotingen van de ministeries. Maar dat is nu uitgesteld tot na de verkiezingen."

Dit betekent dat de nieuwe Tweede Kamer al de begrotingen gaat behandelen en vaststellen, en ze dus nog flink wat wijzigingen kunnen aanbrengen als ze dat willen. "Maar daar kun je nog niets verstandigs over zeggen. Dat hangt helemaal van de nieuwe verhoudingen af."

Na de verkiezingen zal een nieuw kabinet heel anders over de begroting denken, zegt Theulings. "Uiteindelijk komt er een nieuw kabinet met een nieuw regeerakkoord en nieuwe afspraken. Maar dan zitten we waarschijnlijk al rond de kerst, tenminste, in het meest optimistische scenario. Die kunnen in principe weer alles op de schop nemen."

3. Er is dus weinig inhoudelijks om te bespreken. Waar gaat het debat dan wel over?

"Het is allemaal zo mager dat het waarschijnlijk een soort vervroegd verkiezingsdebat gaat worden", voorspelt Theulings. "Alle partijen gaan zich positioneren voor de verkiezingen. Ze staan al volop in de campagnestand en dat gaan we de komende twee dagen zeker merken."

Hij is vooral benieuwd naar de toon van het debat. "Gaan ze er vol in, of denken de middenpartijen: het is belangrijk dat wij elkaar een beetje heel houden, omdat we na de verkiezingen weer met elkaar om tafel moeten gaan zitten? Voor de zomer riep CDA-leider Bontenbal zijn collega's daartoe op. De vraag is of daar gehoor aan wordt gegeven."

4. Op wie moeten we dan letten?

"Vooral partijleider van de VVD Yesilgöz zal veel aandacht trekken tijdens het debat. Het is bekend dat ze graag uithaalt naar Timmermans en GroenLinks-PvdA, maar dit levert haar tot nu toe nog weinig op in de peilingen. De vraag is of ze een andere opstelling kiest", zegt Theulings.

De kans is groot dat zij haar pijlen nu richt op haar grootste concurrent, Henri Bontenbal van het CDA. "Bij de vorige debatten zag je dat Bontenbal al meer werd aangevallen, vanwege zijn goede positie in de peilingen. Op die manier trek je het vuur van mensen die jouw zetels willen hebben. Dus het is interessant om te kijken hoe hij zich staande zal houden."

Ook Geert Wilders speelt deze verkiezingen weer een grote rol, als leider van de grootste partij in de Kamer en het gevallen kabinet. Hij krijgt als eerste het woord. "Wilders heeft vanaf het moment dat hij uit het kabinet stapte zijn handen vrij. In de vorige campagne werd gezegd dat hij zijn toon wat had gematigd, maar ik denk niet dat hij dat weer gaat doen. Ik vermoed dat we de ouderwetse Wilders kunnen verwachten die flink van leer zal trekken."

5. Morgen mag premier Schoof de overblijfselen van zijn kabinet gaat verdedigen. Welke rol speelt hij nog in het debat?

De rol van premier Schoof verschuift volgens Theulings steeds meer naar de achtergrond. "Als er binnen een jaar een nieuw kabinet zit, zijn dit de tweede en laatste Algemene Politieke Beschouwingen van Schoof. Het is toch een soort droevig figuur gebleken. Hij begon als man zonder gezag, en vertrekt straks door de zijdeur als man zonder gezag."

Met zijn premierschap is het nooit wat geworden, zegt de politiek verslaggever. "Hij is begonnen als premier om een hoofdlijnenakkoord uit te voeren wat hij niet zelf had uitonderhandeld, waardoor hij andere partijen er ook niet aan kon houden."

"Er zijn zeker twee momenten geweest waarop je duidelijk zag dat hij niets te vertellen had", gaat hij verder. Dat gebeurde tijdens de onderhandelingen over de Voorjaarsnota, dit voorjaar op het ministerie van Financiën. De fractievoorzitters zaten te onderhandelen en met miljoenen te schuiven en hij moest afwachten wat daar uit zou komen.

Het gezag van Schoof stond regelmatig ter discussie, vertelt Theulings. "Toen het kabinet voor de tweede keer viel, hadden de partijen met elkaar verzoend kunnen worden maar dan heb je wel een premier nodig die dat kan regelen. En daar had hij kennelijk ook het gezag niet voor. We nemen dus al een beetje afscheid van Schoof. En ook van het idee dat een onafhankelijke premier zou werken in ons land. Ik denk dat de conclusie van dit experiment is: eens, maar nooit weer."