Zwijgen of juist spreken? Hoe verschillende generaties op Curaçao anders omgaan met het slavernijverleden

De een wil er het liefst nooit meer over praten, de ander juist wel: het slavernijverleden. Dyonna Benett hoort bij die laatste groep. Zij woont sinds kort op Curaçao, het eiland waar haar roots liggen, en ziet dat daar de opvattingen flink verschillen.

Ze werd geboren in Nederland, erfgoedspecialist Dyonna Benett, maar haar roots liggen onder andere op Curaçao. Sinds kort woont ze op het eiland, dat nog altijd onderdeel is van het Nederlands Koninkrijk.

'Wanneer hoor ik erbij?'

Steeds meer begint Curaçao als een thuis te voelen voor haar, maar dat heeft wel even geduurd. "Toen ik hier voor het eerst kwam, zagen ze me als iemand van buiten, ondanks dat ik Papiamentu sprak."

Dat heeft haar wel beziggehouden, vertelt ze. "'Wanneer hoor ik er dan wel bij?' ging door mijn hoofd." Langzaam is dat gevoel minder geworden. Waarschijnlijk ook omdat ze zich realiseert dat dit net zo goed haar eiland is, haar woonplaats.

Slavernij in Nederland meer een gesprek

Als erfgoedspecialist die zich onder meer bezighoudt met inclusiviteit werkt Dyonna voor verschillende culturele instellingen in Nederland. Wat haar opvalt is dat de mensen in Nederland meer bezig zijn met de excuses voor het slavernijverleden dan de mensen op Curaçao. "Er wordt hier natuurlijk ook over gepraat, maar in Nederland gebeurt dat meer", vertelt ze.

Dyonna denkt dat daar verschillende oorzaken voor zijn. "Mensen willen naar de toekomst kijken, niet praten over trauma's uit het verleden. Je zou kunnen zeggen dat er sprake is van een zwijgcultuur." Dat komt vaker voor bij traumatische gebeurtenissen. De generatie die de Tweede Wereldoorlog bewust meemaakte bijvoorbeeld, sprak daar liever ook niet over.

'Wij willen meer weten'

"Als er iets heftigs gebeurt, zie je een bepaalde volgorde in hoe mensen uit verschillende generaties zich gedragen: de eerste generatie maakt het mee, de tweede generatie zwijgt en de derde gaat het onderzoeken", legt de erfgoedspecialist uit.

Zijzelf hoort bij die derde generatie. "Wij willen wél meer weten, onderzoeken wat er is gebeurd. Dat helpt ons bij het vormen van onze identiteit. Maar daar hebben we ook de hulp van eerdere generaties bij nodig."

Verleden wel aanwezig

Hoewel dus lang niet iedereen op Curaçao over het verleden praat, zijn er nog altijd duidelijk sporen van dat verleden terug te zien op het eiland. Ook hier is racisme en ongelijkheid nog van alledag. "Hoe donkerder je bent, hoe minder kansen je krijgt. Ook op Curaçao. Het is misschien wel minder dan vroeger, maar zeker niet weg."

Ook dat is een reden dat Dyonna juist wél wil praten over het verleden. "Als je het er vaker over hebt wordt het ook makkelijker om te bedenken hoe je het kan veranderen." Hoe dat gesprek eruit zou moeten zien, volgens haar? "Focus op het slavernijverleden, maar ook op de doorwerking daarvan in het nu. Hoe mensen met elkaar omgaan, hoe ze denken."

Fondsen

Op Curaçao wonen naast nazaten van tot slaafgemaakten ook nazaten van slavenhouders. "Er zijn mensen met privileges, die nog altijd profiteren van het geld dat toen is verdiend. Daarom hameren nazaten zonder die privileges nu op de herstelbetalingen, waar veel discussie over is. Zij hebben nooit de kansen gehad die de mensen met veel geld wel hadden en hebben."

Er worden veel fondsen in het leven geroepen, zodat bijvoorbeeld musea met tentoonstellingen aandacht kunnen besteden aan het slavernijverleden en de doorwerking daarvan in het heden. Ze hoopt dat daar een grote groep mensen mee wordt bereikt.

In het DNA

"Maar op Curaçao zouden mensen die in armoede leven meer hebben aan beter onderwijs dan aan een tentoonstelling. Aan geschiedenisboeken die een bijdrage leveren aan het vormen van hun identiteit. Want als je kinderen onderwijst over het verleden, moet je ze ook leren hoe dat in het heden doorwerkt. Wat ze op dit moment kunnen met die informatie."

Ook Dyonna krijgt weleens te maken met boze reacties, als ze het heeft over het slavernijverleden. Want waarom zou je nog nadenken over iets wat zo lang geleden is gebeurd? "Die mensen beseffen niet dat wat tijdens de slavernij is gebeurd, dat dat in het DNA zit van nazaten. Dat gaat om een mentale doorwerking, een manier van denken."

Educatie

Het zijn ingewikkelde gesprekken, vindt Dyonna. Vooral met witte Nederlanders. Veel mensen voelen zich aangevallen, ze schieten in de verdediging omdat ze vinden dat dit niet over hen gaat. Toch wil Dyonna die gesprekken wel aangaan, ze hoop dat daarmee uiteindelijk meer wederzijds begrip ontstaat. Een besef dat het verleden nog altijd doorwerkt.

Meer en betere educatie zou daarin erg helpen, denkt de erfgoedspecialist. "Dat constructieve gesprek moet echt plaatsvinden, want er is lang genoeg gezwegen." Juist het erover hebben, kan erover zorgen dat mensen dichter bij elkaar komen, daar is ze van overtuigd. "Dit herdenkingsjaar is daar de perfecte gelegenheid voor."