Zijn gebruikers verantwoordelijk voor de drugscriminaliteit? In Portugal is al 20 jaar veel niet meer strafbaar

De 'war on drugs' lijkt, na de moord op misdaadjournalist Peter R. de Vries weer actueler dan ooit. Wie is er verantwoordelijk voor het in stand houden van het criminele drugscircuit?

Na de moord op Peter R. de Vries, en de vermeende rol van drugscriminelen in deze liquidatie, laait de discussie over drugs weer op. Zijn drugsgebruikers verantwoordelijk voor het in stand houden van een crimineel circuit? Absoluut, vindt demissionair minister Grapperhaus.

Gebruikers als kop van jut?

Advocaat Maurice Veldman, gespecialiseerd in drugsbeleid, is het volledig oneens met Grapperhaus. "Om de simpele reden dat coke-gebruikers niet de basis vormen van de enorme drugshandel en de internationale positie die Nederland inneemt. Je kunt hen niet als kop van jut aanmerken als het gaat om miljardenwinsten, die mede mogelijk worden gemaakt door het verbod op drugs, dat door deze regering met veel enthousiasme in stand wordt gehouden."

Legaliseren dan, of reguleren? Peter R. de Vries was daar groot voorstander van. Maar volgens Grapperhaus wordt Nederland bij legalisatie "het afvoerputje van de wereld", zo zei hij vorig jaar bij WNL. Ook dat is onjuist, vindt advocaat Veldman. "Dit is het verhaal dat we al decennia horen, maar het heeft alleen maar geleid tot intensivering en toename van drugshandel. Grapperhaus speelt hiermee de georganiseerde misdaad in de kaart."

Derk Wiersum

Maar stel: heroïne en cocaïne zijn overal legaal te koop. Levert dat dan echt geen ellende op? "Er is nog nooit één wetenschappelijk onderzoek gepubliceerd dat Grapperhaus' stelling ondersteunt", zegt advocaat Maurice Veldman.

"Producenten gedijen gewoon heel goed bij een verbod. En we zien dat de bestrijding faalt. Na de moord op advocaat Derk Wiersum zijn er honderden miljoenen uitgeven, maar het heeft niet geleid tot een vermindering van productie. Eerder een toename", zegt Veldman.

Drugs op zak? In Portugal mag je alles bij je hebben

In andere landen wordt volop geëxperimenteerd met vormen van regularisatie. Bijvoorbeeld in Portugal, waar het op zak hebben van een kleine hoeveelheid hard drugs sinds 2001 niet meer strafbaar is.

Als je daar wordt gepakt met wiet, speed of heroïne, ben je niet strafbaar, mits het een kleine hoeveelheid is. Je mag bij je hebben voor 10 dagen. Ook word je niet gelijk doorgestuurd naar het ministerie van Justitie, maar naar Volksgezondheid. Gebruikers worden daar eerder gezien als patiënten dan als criminelen.

Drugsplaag

"Het beleid is ingevoerd als antwoord op de enorme drugsproblematiek die er was vanaf de jaren 70. Portugal is heel lang een dictatuur geweest en vanaf toen kwam de democratie met alle soorten vrijheden, waaronder drugs. Dat kwam allemaal in één keer als een plaag, en werd een drama in de steden", vertelt Volkskrant-correspondent Dion Mebius. Voor de krant dook hij in het Portugese drugsbeleid.

"Op een gegeven moment was één op de honderd Portugezen verslaafd aan heroïne, maar repressie leverde geen enkel resultaat op. Daarom gooiden ze het begin deze eeuw over een totaal andere boeg, met succes."

'Niet gebeurd waar men bang voor was'

"Je weet nooit wat er gebeurd was als ze dit niet hadden ingevoerd", vervolgt Mebius, "maar we zien dat het aantal heroïne gebruikers fors is gedaald, en daardoor ook hiv-besmettingen met naalden." Mebius ziet een parallel met Nederland. "Het is grappig dat Grapperhaus zegt dat als we gaan legaliseren of gaan reguleren, het land een afvoerput wordt, want dat is precies wat de conservatieven hier 20 jaar geleden ook zeiden. En dat is dus niet gebeurd."

Toch spelen er in Portugal ook problemen met drugs, vertelt Dion Mebius. "Ook hier zijn problemen met de drugshandel. Niet met productie, maar wel met het doorvoerden, via de haven. Maar wat hier meespeelt, is dat het geld dat de regering heeft uitgespaard door repressie, ingezet kan worden om die zware misdaad te bestrijden."

'Jacht op de consument als speerpunt'

Zou deze Portugese aanpak ook succesvol kunnen zijn in Nederland? Ja, zegt advocaat Maurice Veldman. "Hier wordt vooral de jacht op de consument tot speerpunt verheven. En dat geldt niet alleen voor harddrugs, er is ook een enorme jacht gaande op thuistelers, die een paar wietplanten hebben. Daar gaat nu het geld naar toe, en dat is absolute foute boel", zegt hij.

Debat over drugs

In Portugal zijn niet alle facetten van drugs legaal, maar daar wordt wel veel over gepraat. "De drugsautoriteiten hebben vooral volksgezondheid als prioriteit en sluiten niks op voorhand uit", zegt correspondent Dion Mebius. Zo wordt er gesproken over het legaliseren van wiet.

Zo'n levendig debat over drugs zou advocaat Maurice Veldman ook graag in Nederland zien. "Peter R. de Vries was hierin een luis in de pels en sprak de misdaadbestrijding aan op wat ze moesten doen. Hij heeft altijd al gezegd waar het werkelijk om gaat en dat wordt nog steeds in alle toonaarde ontkend. Dat vind ik buitengewoon spijtig."