Zijn er straks nog wel genoeg orthopedische schoenmakers en pianostemmers? Dit platform wil ambachten aantrekkelijker maken

Door een gebrek aan instroom verdwijnen ambachtelijke vakopleidingen, zoals glasblazen en diamantslijpen. Veel kennis dreigt verloren te gaan, terwijl er juist grote behoefte is aan dit soort ambachtslieden. "Handwerk wordt niet gezien als interessant."

Steeds minder jongeren kiezen voor het leren van een ambacht waardoor het specialistisch vakonderwijs het zwaar heeft. Er zijn momenteel ongeveer 37 kleine specialistische vakopleidingen met vijftig of minder studenten.

Opleidingen verdwijnen

Zo is de opleiding pianotechniek in Amsterdam nog de enige voltijdopleiding die mensen opleidt tot pianotechnicus. Vorig jaar dreigde de opleiding zelfs te stoppen bij gebrek aan nieuwe leerlingen.

Ook de opleiding tot smid heeft onder het lage aantal aanmeldingen te lijden, waardoor er noodgedwongen particuliere opleidingen zijn gestart. Zo kon het ambacht smeden worden gered. Opleidingen voor het glasblazen en diamantslijpen zijn geheel verdwenen. Ambachtelijke beroepsgroepen worden zo in hun voortbestaan steeds meer bedreigd.

Piano stemmen en orthopedische schoenen

De directeur van Stichting Ambacht in Beeld, Wendy van Wilgenburg maakt zich grote zorgen over deze ontwikkeling. Het is volgens haar heel erg dat kennis in rap tempo verdwijnt. Bovendien is er een groot probleem om bedrijfsopvolgers te vinden, gaat ze verder. En dat terwijl er een schreeuwend tekort is aan ambachtslieden.

"We kunnen in de toekomst geen maatwerk meer leveren, de piano kan niet meer gestemd worden, orthopedische schoenen worden niet meer gemaakt. Ook het restaureren van dingen wordt onmogelijk terwijl dat voor een duurzame economie cruciaal is", vertelt Van Wilgenburg.

'Saai imago niet terecht'

De reden dat de belangstelling onder jongeren zo klein is, heeft volgens Van Wilgenburg te maken met het saaie imago van het ambacht. "De nadruk ligt al jarenlang op de kenniseconomie. Handarbeid wordt als tweederangs gezien, ook onder ouders", legt ze uit. Ze benadrukt dat het ambacht een goed arbeidsperspectief heeft en niet stoffig is.

Jan van Westenbrugge is orthopedisch schoentechnicus en beseft ook dat zijn beroep geen sexy imago heeft. "Handwerk wordt niet gezien als interessant. Het beeld is nog steeds zoals het vroeger was: een zwarte schoen met dikke klittenband. Dat zit nog steeds in het hoofd", zegt Van Westenbrugge. Volgens hem is de werkelijkheid gelukkig anders: "Juist nu worden hele mooie schoenen gemaakt met de nieuwste technieken, dus saai is het zeker niet meer."

Onmisbaar beroep door vergrijzing

Van Westenbrugge is trots op zijn ambacht. "Het is een heel creatief beroep. Je kunt mensen helpen, je maakt ze weer gelukkig en mobiel. Ze worden weer onderdeel van de samenleving." Toch maakt hij zich wel zorgen om de opvolging van zijn bedrijf en van de bedrijfstak in het algemeen.

Zelf leidt hij nu 2 dertigers op om voor de toekomst het voortbestaan van zijn bedrijf veilig te stellen. In deze tijd van vergrijzing ziet de orthopedisch schoentechnicus dat zijn beroep onmisbaar is geworden. Zo hebben steeds meer mensen vanwege ziektes als diabetes en ouderdom aangepaste schoenen nodig. "Daarmee druk je ook de zorgkosten en neemt de kwaliteit van leven toe", legt hij uit.

Niet meer kunnen betalen

Hij is bang dat er straks onvoldoende orthopedische schoenmakers zijn om aan de groeiende vraag te voldoen. "Ik denk dat je Amerikaanse toestanden krijgt: je koopt een grote schoen en daar stop je een steunzool in en probeer je het beste van te maken."

Van Westenbrugge: "Maar de verfijnde techniek die we hier toepassen, die zal steeds moeilijker worden omdat het duurder wordt. En dat betekent dat wij een beroepsgroep worden die alleen nog maar door rijke mensen betaald kunnen worden."

Populair door festivals

Van Wilgenburg probeert deze ontwikkeling te veranderen met het organiseren van Ambacht in Beeld Festivals op hippe locaties. De directeur hoopt jongeren daar warm te maken voor het ambacht door de zichtbaarheid van het vakonderwijs te vergroten en wil daarmee af van de stoffige reputatie.

"Jongeren kunnen op het festival zien wat het ambacht nu eigenlijk inhoudt. Ze weten niet eens dat het bestaat en kunnen het zelf uitproberen. De festivals zijn druk bezocht, jongeren vinden het leuk, ze gaan zelf aan de slag en zijn trots op wat ze zelf met de hand hebben gemaakt. Zo'n festival werkt veel beter dan een foldertje op een onderwijsbeurs."

Nieuw platform

Van Wilgenburg probeert ook door een nieuw platform de zichtbaarheid van de sector te vergroten en de belangrijke knelpunten aan te pakken. Zij is medeoprichter van het platform Ambachtelijk Vakmanschap Nederland, dat 1 januari 2025 van start gaat.

"Wij verenigen daarin de 80.000 ambachtslieden in Nederland zodat we sterker staan en beter kunnen lobbyen. We waren altijd allemaal erg versnipperd aan het werk en willen nu meer gaan samenwerken", sluit ze af.