Zorgorganisaties in Limburg hielden eind vorig jaar een crisisoefening met een voorspellend thema: de uitbraak van een dodelijke infectieziekte. De échte pandemie bleek bestuurders toch totaal te verrassen.
Mondkapjes die opraken, apotheken die bestormd worden, ambulances die de hoeveelheden patiënten niet meer kunnen vervoeren. De scenarioschrijvers van de crisisoefening in Limburg vorig jaar oktober hadden flink hun best gedaan.
'Ik dacht: dit gaat nooit gebeuren'
In de oefening viel een griepepidemie samen met een uitbraak van de besmettelijke infectieziekte SARS. Drie avonden lang oefenden 300 deelnemers, onder wie huisartsen, ambulancemedewerkers en ziekenhuisbestuurders, op een crisissituatie waarvan ze nooit hadden gedacht die echt mee te maken.
"Ik heb er alle drie avonden bij gezeten", zegt David Jongen, bestuursvoorzitter van zorggroep Zuyderland, met ziekenhuizen in Heerlen en Sittard. "En ik dacht: heel nuttig deze oefening, maar het zal toch nooit gebeuren. Een paar weken later zaten we in de realiteit en middenin een pandemie."
Deze crisis had een gezicht
Ook VieCuri-bestuursvoorzitter Ankie van Rossum nam deel aan de oefening. Die kwam 'bij lange na niet in de buurt' van de crisis die haar ziekenhuis enkele maanden later doormaakte. "Een oefening is anoniem en deze COVID-crisis was niet anoniem."
"Het had een gezicht in de vorm van de ic-verpleegkundige die weken op rij 12 uur op en 12 uur af werkte. Je zag de benauwde patiënt op de ic, je zag managers tot uitputting komen. Een crisisoefening is kort. Nu was het een marathon lopen in sprint-tempo, omdat je de crisis steeds één stap voor moest zijn."
Ziekenhuizen werden overvallen
Hoewel de crisis tijdens de oefening steeds extremere vormen aannam, bleek de epidemie in realiteit de bestuurders toch te verrassen. "In zo'n oefening wordt het scenario zo zwaar dat uiteindelijk alles instort. De GGD, het ziekenhuis, het verpleeghuis, huisartsen: iedereen raakt dan overspannen. Daarvoor is het een oefening. Het blijft theorie en als dan een echte pandemie zich voordoet, zijn er een heleboel dingen waar we niet op tijd aan gedacht hebben", vertelt Jongen.
Volgens Jongen werd zijn ziekenhuis en de rest van het land overvallen door de snel oplopende tekorten. "We moesten bijvoorbeeld overal in het ziekenhuis de handdesinfectie weghalen, zodat de Spoedeisende Hulp genoeg had."
Mondkapjes halen
Langs de Duitse grens, een paar kilometer van het ziekenhuis vandaan, stonden containers met honderdduizenden mondmaskers. Maar de Duitse regering wilde ze de grens niet laten passeren. "Dat was enorm frustrerend. We zeiden nog tegen elkaar: we huren een busje, zetten een bivakmuts op en halen hem leeg. Dat was fantasie natuurlijk, maar het water stond ons toen echt aan de lippen", vertelt Jongen over de uitbraak.
Onder aan de streep heeft de crisisoefening weinig verschil kunnen maken, zegt Jongen. "De onderlinge informatielijnen waren helder, maar per saldo waren we absoluut niet voorbereid."
6 belangrijke dingen die we nog niet weten over het coronavirus
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.