Worden afsplitsers in de Tweede Kamer 'ongrondwettelijk' behandeld, zoals Omtzigt zegt? 'Formeel gezien niet'

Alle dossiers bijhouden, bijna geen ondersteuning hebben en de hoge werkdruk alleen dragen: afsplitsers in de Tweede Kamer hebben het niet makkelijk. Volgens Pieter Omtzigt mogen ze ook niet stemmen bij commissievergaderingen, maar is dat ook echt zo?

Kamerlid Pieter Omtzigt zegt vandaag in NRC dat hij het 'ongrondwettelijk' vindt dat hij geen stemrecht heeft in commissievergaderingen. Omtzigt, zelf afgesplitst van het CDA, zegt dat hij evenveel Kamerlid is als andere Kamerleden. Hoe zit dat? We vroegen het aan hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Universiteit Leiden Wim Voermans en parlementair historicus Bert van den Braak.

Commissies zijn belangrijk

"De commissies zijn de werkpaarden van de Eerste en Tweede Kamer", zegt Voermans. Tweederde van het werk in de Kamer wordt volgens hem gedaan in zo'n 20 commissies. Het is een soort voorbereiding voor de plenaire vergadering, zodat daar in feite alleen naar maar gestemd hoeft te worden, legt hij uit.

"Die commissies zijn heel belangrijk", zegt Voermans. "Als je daar niet kan stemmen, is dat heel vervelend. Want dan ben je niet in de buurt van echte werk, waar de echte beslissingen worden genomen, vragen worden gesteld aan de minister en wordt onderhandeld met andere fracties."

Niet overal bij kunnen zijn

Maar een eenmansfractie bestaat maar uit één persoon en die kan maar op één plek tegelijk zijn. Daardoor kan het dus voorkomen dat je als Kamerlid niet bij alle commissies aanwezig kunt zijn. "Je kunt niet overal vertegenwoordigd zijn, en als afsplitser heb je dus ook geen stemrecht in die commissies", vertelt de hoogleraar.

"Formeel kan volgens onze Grondwet alleen over wetgeving gestemd worden in de plenaire vergadering van de Eerste en Tweede Kamer", vervolgt hij. "Maar als eigenlijk alles al is geregeld en er handjeklap is gemaakt, dan is die stemming natuurlijk alleen nog maar een formaliteit." En dan heb je als eenmansfractie dus minder invloed.

Lid zijn van de commissie

Bijzonder hoogleraar parlementaire geschiedenis aan de Universiteit van Maastricht Bert van den Braak benadrukt dat het al jaren staande praktijk is dat alleen vaste leden van Kamercommissies kunnen stemmen.

"Als je geen lid bent van de commissie, heb je geen stemrecht. Omdat afsplitsers geen lid zijn van de commissie hebben ze geen stemrecht. Maar dat geldt dus ook voor veel andere Kamerleden", vertelt hij.

Een stemming eisen

Van den Braak benadrukt dat in de commissies over belangrijke procedures wordt gestemd, maar dat de échte stemming over wetgeving en amendementen altijd plaatsvindt in de plenaire vergadering, daar hebben afspliters dus wél stemrecht.

Volgens de Grondwet mag een Kamerlid bij de plenaire vergadering in de Kamer om een hoofdelijke stemming vragen. Die stemming moet dan vervolgens ook plaatsvinden in de Kamer, legt Voermans uit. "Maar dit soort dingen gaat vaak heel snel, en het gaat dus over zaken waar achter de schermen al een meerderheid voor is. Dus die ene stem gaat dan vaak niets veranderen", voegt hij eraan toe.

Geen stemrecht

Voor afsplitsers zoals Omtzigt, dus Kamerleden die hun partij hebben verlaten en als zelfstandige fractie zijn verdergegaan, is het nog moeilijker om invloed uit te oefenen, want afsplitsers hebben helemaal geen stemrecht in de commissies.

"Ze krijgen geen aparte stem. Dat heeft de Kamer besloten zodat er geen premie staat op afsplitsen en om dat zo dus te ontmoedigen", zegt Voermans. "Dat ontmoedigingsbeleid heeft zich ook gemanifesteerd in het verminderen van spreektijd. Dus het is nog moeilijker om dan je werkt te doen."

Wat zegt de Grondwet?

Volgens de NRC vindt Omtzigt het ongrondwettelijk dat hij niet mag stemmen in commissies. "Maar formeel heeft hij ongelijk, want onze Grondwet gaat niet zover", vertelt de hoogleraar staatsrecht. Volgens hem staat er in de Grondwet weinig over de procedures binnen de Tweede Kamer. Er staat alleen dat er in de plenaire vergadering gestemd mag worden en dat verder de Kamers zichzelf mogen organiseren.

"Maar materieel heeft hij natuurlijk wel een punt", zegt Voermans over de kritiek van Omtzigt. "Door hoe de Kamer werkt, is het haast onmogelijk om invloed uit te oefenen. Want het meeste werk gebeurt in commissies en het stemwerk daar is bepalend voor de plenaire vergadering."