Circulaire economie verder weg dan ooit: we recyclen wel, maar gebruiken steeds meer nieuwe grondstoffen

De wereldeconomie is in de afgelopen 6 jaar minder 'circulair' geworden, zegt het Circularity Report 2023. Het hergebruik van materialen is gedaald van 9,1 naar 7,2 procent. "En dat terwijl we in 2050 een kringloopeconomie moeten hebben."

In het Circularity Gap Report 2023 dat vandaag verschijnt staat dat de wereldeconomie in de afgelopen 20 jaar net zoveel materialen heeft verbruikt als in de loop van de héle 20ste eeuw.

Gebruik explosief gestegen

"Het totale verbruik aan nieuwe materialen is enorm gestegen. 50 jaar terug haalden we nog 30 miljard ton aan nieuwe materialen uit de aarde. Nu is dat 100 miljard ton", vertelt CEO Martijn Lopes Cordozo van stichting Circle Economy, die het onderzoek samen met Deloitte heeft uitgevoerd.

"We recyclen wel, maar relatief is dat minder geworden, omdat het gebruik van nieuwe materialen zo explosief is gestegen. Dat komt door de bevolkingsgroei en ook de hoeveelheid spullen per persoon neemt toe."

'Leven wordt onmogelijk'

De afname van 2 procent noemt Lopes Cordozo 'schokkend'. "We leven niet op een goede manier op aarde. Al dit materiaalgebruik gaat gepaard met broeikassen en landgebruik. De aarde raakt uitgeput en dat is een bedreiging voor de mens. Het leven op aarde wordt straks voor onze soort onmogelijk."

Lopes Cordozo wil daarom meer aandacht voor de kringloopeconomie als oplossing voor de klimaatcrisis. "De focus ligt nu op de energietransitie, en dat is ook heel belangrijk, maar met een circulaire economie zouden we de helft van de klimaatproblemen kunnen oplossen."

Oude manier lastig te doorbreken

Martine Postma van het Nederlandse 'Repair Café', waar repareer-bijeenkomsten worden georganiseerd voor en door buurtgenoten, noemt het rapport zorgelijk. "We hebben het met zijn allen al jaren over de kringloopeconomie. Dan is het niet te begrijpen dat we alleen maar minder in plaats van meer recyclen."

"Blijkbaar is de boodschap dat het allemaal circulair moet nog niet ingedaald. En blijkbaar is de oude manier van produceren nog zo verankerd dat het moeilijk te doorbreken is."

Andere producten maken

"Met 30 procent minder materiaalgebruik kunnen we zorgen dat we binnen de grenzen van de planeet gaan leven. Dus we moeten van 100 miljard ton naar 70 miljard ton gaan. Dat kan door producten te gaan maken die geen materialen nodig hebben. Denk aan de cd's van vroeger, en Spotify nu", zegt Lopes Cordozo.

"Maar ook door producten te maken die lichter zijn, langer meegaan en te repareren zijn. Want een broodrooster van 19,90 die het na een halfjaar niet meer doet? Dan denk je: ik koop wel een nieuwe. Dat is goedkoper dan laten repareren. Dat heeft te maken met dat we wel belasting heffen op arbeid, maar geen belasting op materiaalgebruik."

Minimaal recht op reparatie

Ook zijn veel apparaten helemaal niet door de consument te repareren, waardoor er veel meer wordt weggegooid dan nodig. "We wachten met smart op betere Europese wetgeving waardoor de consument in staat zal worden gesteld om zelf apparaten te kunnen repareren", zegt Martine Postma.

"Het recht op reparatie bestaat al wel, maar is nog te minimaal. Bij beeldschermen en ijskasten is de fabrikant verplicht om aan bepaalde reparateurs informatie en onderdelen beschikbaar te stellen. Maar voor de kleinere apparaten, zoals koffiemachines, broodroosters en lampjes hoeft de fabrikant dat nog niet. "

'Kan je niet oplossen'

In de Nederlandse Repair Café's ziet Postma veel mensen binnenkomen met apparaten die zijn dichtgesmolten en waarvan de vrijwilligers van het Repair Café het kastje niet open krijgen.

"Er zitten geen schroeven in, dus je komt niet binnen, en dan kun je niet beoordelen wat er nu mis is. En dan kun je het ook niet oplossen. Hopelijk gaat de wetgeving die nu in de maak is dit veranderen, maar fabrikanten staan niet te trappelen op uitbreiding van het recht van reparatie. Die hebben er belang bij dat je zo snel mogelijk een nieuw voorwerp koopt."

'Model totaal veranderen'

Mede door de lobby van deze huiverige fabrikanten is de wet op 'het recht op reparatie' in Brussel in november weer uitgesteld, vertelt Europarlementariër Bas Eickhout van GroenLinks. "Die Repair Cafe's zijn leuk, als het maar een hobby blijft, zo denken veel fabrikanten toch."

Tot nu toe was circulaire economie toch een troetelproject, vertelt Eickhout. "Het was leuk en kleinschalig, het recyclen van de zoveelste tapijttegel. Maar eigenlijk is het een hele fundamentele agenda: de nieuwe wetgeving gaat het bedrijfsmodel van een bedrijf totaal veranderen. Je komt direct aan het verdienmodel van de industrie. Want minder grondstoffengebruik betekent minder producten."

Europa is kwetsbaar

"En dat hadden veel mensen bij de lancering van de 'Green Deal' niet zo door. In het begin was iedereen er heel blij mee, zelfs Mark Rutte. Wat een goed programma, de vergroening van de economie", zegt Eickhout. "Maar het is fundamenteler dan veel fabrikanten dachten. Het conservatieve gedeelte in Brussel is daarom nu bezig om nieuwe wetgeving te vertragen."

Toch denkt hij dat de wetgeving er komt. "Als we de stap naar circulair niet zetten worden we als Europa heel kwetsbaar, omdat we zelf niet veel grondstoffen hebben, maar wel veel consumenten. Met het Russisch gas hebben we gemerkt wat dat betekent. Op eenzelfde manier zijn we afhankelijk van China voor metalen. Dat is een onwenselijke situatie."