Waarschuwing voor mentale crisis na corona: 'Je moet je emoties nu vooral niet negeren'

De VN waarschuwt voor een wereldwijde mentale gezondheidscrisis door het coronavirus. Volgens Vera Helleman, oprichter van het Emotie Expertise Centrum, is het de vraag of deze oproep gaat helpen.

Secretaris-generaal António Guterres van de Verenigde Naties heeft gewaarschuwd dat er door corona een grote mentale gezondheidscrisis kan ontstaan. Hij zegt dat er in onze maatschappij sprake is van 'decennia van verwaarlozing en weinig investeren in de geestelijke gezondheidszorg'. Dit zou ons nu gaan achtervolgen, doordat mensen zich zorgen maken om familieleden, hun baan of hun leefomstandigheden.

Verschillende groepen

"We krijgen in deze crisis zo veel op ons bordje", zegt Vera Helleman. Ze legt uit dat dit sterk afhankelijk is van in welke groep je zit en op welke manier je leven veranderd is. "Sommigen moeten knoerthard werken en worden geconfronteerd met witte pakken en maskers. Zij zien schokkende beelden, mensen die geen afscheid nemen. En dan heb je nog de mensen die hun baan of een geliefde kwijt zijn."

"Dat is een heel andere groep dan mensen die van de baas thuis moeten werken. Sommige mensen komen daardoor juist helemaal tot rust. Maar het grootste gedeelte van de mensen leeft in angst: het zijn mensen die aan het overleven zijn."

Echte mentale crisis pas na de noodsituatie

Helleman legt uit dat de echte mentale crisis vaak pas na de moeilijke situatie ontstaat. Tijdens de noodsituatie zijn mensen vooral bezig met erdoorheen komen, met 'overleven'. "Het overleven is daarbij voor de meeste mensen niet eens het grote probleem, maar als het dan even niet meer hoeft, zie je dat het hoofd terug gaat denken."

"Dan zie je hetzelfde als wat er met trauma gebeurt: er is een noodsituatie, die onderga je en je maakt er het beste van, maar daarna gaat het hoofd nadenken, doemdenken en terugspoelen", zegt ze. "En dan krijg je grote problemen."

De eerste stap: erkennen

Helleman vertelt dat, als je in emotionele nood zit, de beste eerste stap is om dat te erkennen. En als je er dan zelf niet uitkomt, kun je actie ondernemen door hulp te zoeken. "Professioneel, of bij mensen die je kent. Kijk in je omgeving bij wie je je prettig voelt om je gevoel uit te spreken. En dat is nu natuurlijk wel lastig, met de coronamaatregelen. Er zijn nu zoveel mensen alleen."

"Het is belangrijk om je niet te verliezen in het slachtofferschap. Op het moment dat je bij de pakken neer gaat zitten, verlies je alle handelingsvaardigheid", vertelt ze. "Dus wat mensen het beste kunnen doen, is zoeken in zichzelf naar de opening om in ieder geval één stap te zetten. Een nieuwe stap naar een ontwikkeling die beter voor je voelt dan de vorige stap."

Emoties een derde van ons bestaan

Helleman denkt dat dit probleem al jaren geleden aangepakt had moeten worden. "We hebben een lichaam, gedachten en emoties: emoties zijn een derde van ons bestaan. En dat is er helemaal uit gerationaliseerd."

"Wat er de afgelopen 100 jaar is gebeurd, is dat emoties geen plek meer hebben gekregen", legt Helleman uit. "Emoties zijn vervelend: je moet ze negeren, je moet door. We willen allemaal trucjes om ervan af te komen. Maar wat eigenlijk nodig is is dat mensen onderricht krijgen over wat emoties zijn en hoe je ermee om moet gaan." Ze zou zelf het liefste zien dat iedereen les krijgt in emotieleer.

Positieve functie van negatieve emoties

Helleman is blij met de oproep van de Verenigde Naties, maar benadrukt dat het nog niet zeker is of het gaat helpen. "Het ligt er helemaal aan welke kant het opgaat. Als ze nu nadere gezondheidszorg instellen en het doel daarvan wordt om af te komen van negatieve emoties, dan ben je alsnog de helft van onze emoties aan het negeren. Want ook negatieve emoties hebben uiteindelijk een positieve functie."

"Het gaat erom dat we uiteindelijk inzien dat emoties erbij horen, dat we begrijpen wat ze betekenen en dat als navigatiemiddel gaan zien en zelf het stuur pakken. Het is een feedbackmechanisme op je brein. Fysieke pijn en emoties zijn allebei signalen van de geest."