Waarom zijn apps als Flitsmeister toegestaan? En andere vragen over snelheidscontroles en 'de flitsmarathon' beantwoord

Nee, de ‘flitsmarathon’ is geen onderdeel van de Olympische Spelen. Deze week voeren politiekorpsen in heel Europa extra snelheidscontroles uit op de weg. We vroegen wat jullie wilden weten over deze actie en controles met flitsers in het algemeen.

Jullie vragen worden beantwoord door Sander van der Kint van Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV), en door woordvoerders van de Nationale Politie en het OM.

1. Waarom wordt zo'n actie nu alleen in de vakantieperiode gedaan, en niet altijd?

"We handhaven natuurlijk altijd op snelheid", zegt een woordvoerder van de Nationale Politie. "Maar deze week zijn er extra controles vanuit het Europese samenwerkingsverband RoadPol. Dat organiseert meerdere weken per jaar acties voor de verkeersveiligheid, telkens met een ander thema, zoals 'mobiel bellen in het verkeer' en nu dus 'snelheid'."

De flitsmarathon wordt dit jaar voor de tiende keer gehouden, en is ooit vanuit de Spaanse politie gestart om verkeersveiligheid tijdens lange autoritten in de vakantiemaanden te controleren.

Lange autoritten worden in een rapport van onderzoeksinstituut SVOW benoemd als een situatie waarin mensen gemakkelijk ongemerkt te hard rijden: "Na lange tijd met een hoge snelheid te hebben gereden, gaan weggebruikers hun eigen snelheid steeds meer onderschatten en ongemerkt steeds harder rijden."

2. Kunnen de extra controles niet met satelliet, zodat personeel anders ingezet kan worden?

Er doen politiekorpsen van zo'n 29 Europese lidstaten mee aan de flitsmarathon. "Lidstaten mogen zelf weten hoe ze de snelheidscontroles tijdens de actie invullen", vertelt de woordvoerder van de Politie. "In Nederland verschilt dit ook per regionale politie-eenheid. In principe zal de verkeerspolitie van de eenheid vaker radarbusjes inzetten, maar ook worden er meer lasergun-controles uitgevoerd en vanuit politievoertuigen geobserveerd."

"Politiewerk is ook maatwerk", vervolgt hij, "dus stel dat de eenheid een capaciteitsprobleem heeft, of iets anders heeft spelen wat prioriteit vereist, dan bepalen ze zelf hoe ze precies meedoen aan de actie."

Handhaving met GPS-satelliet kan in Nederland in ieder geval niet, omdat dit niet nauwkeurig genoeg is, voegt de woordvoerder van het OM nog toe.

3. Worden bij deze Europese actie ook gemiddelde Europese boetes gebruikt? Vermoedelijk liggen die lager dan Nederlandse

"Nee, hier in Nederland geldt ook tijdens de actie gewoon het boetestelsel zoals wij dat hebben. Omdat er vooral radarcontroles worden gedaan, zul je ook niet zomaar staande worden gehouden, maar zijn het vooral gewoon bekeuringen die bij je op de deurmat vallen als je een snelheidsovertreding maakt", antwoordt de woordvoerder. "En stel je bent in een ander land op vakantie, dan gelden gewoon de regels zoals ze daar altijd gelden."

4. Kan het zijn dat sommige flitspalen niet werken, maar er gewoon staan om 'bang te maken'?

Ook buiten de Europese actie worden flitscontroles volop ingezet. "Uitgangspunt is dat een flitspaal 24/7 handhaaft", laat een woordvoerder van het OM weten. Het OM gaat over het beheer van flitspalen in Nederland. "Het kan voorkomen dat een paal defect is of door bijzondere omstandigheden tijdelijk uit staat, maar in beginsel is iedere flitspaal actief."

Dat is ook logisch, vindt onderzoeker bij het SWOV Sander van der Kint, want het doel van flitspalen is om hardrijders op te merken, en daarvoor moeten de palen wel werken. "Het is niet het doel om mensen bang te maken", vertelt hij, "maar wel speelt er inderdaad iets mee wat we de 'subjectieve pakkans' noemen."

"Dat is het gevoel dat je gecontroleerd of gepakt kunt worden als je een overtreding begaat. Als dat gevoel er is, dan zie je dat mensen minder overtredingen begaan - los van of ze nou daadwerkelijk gepakt worden of niet."

5. Waarom is een app als Flitsmeister toegestaan?

"Flitspalen vallen tegenwoordig goed op en door waarschuwende apps als Flitsmeister weten mensen ook waar ze staan. Dat is een bewuste keuze", zegt Van der Kint, "want het vergroot bij mensen het gevoel dat ze gepakt kunnen worden en daardoor letten ze beter op hun snelheid."

Ook de woordvoerder van het OM ziet het nut van Flitsmeister. "Wij gaan niet over het toestaan ervan, maar zien dat het toegevoegde waarde kan hebben. Ons doel is niet om boetes op te leggen, maar om de snelheid te verlagen. Mensen zijn zich door gebruik van de app bewuster van hun snelheid en de app laat zien dat hierop wordt gehandhaafd. Daarnaast waarschuwt de app ook voor gevaarlijke situaties op de weg en voor hulpdiensten."

In het buitenland wordt vaak anders over de app gedacht. In bijvoorbeeld Duitsland is Flitsmeister verboden, omdat de overheid het belangrijk vindt dat er onverwacht wordt geflitst. De 'objectieve pakkans' - hoeveel overtreders de politie daadwerkelijk kan pakken - is dan groter. Ook zou bestuurders hiermee aangeleerd worden zich overal aan de snelheidslimieten te houden, in plaats van alleen op specifieke punten waar flitspalen zijn geplaatst.

Plotseling afremmen voor aangekondigde flitspalen, heeft kortdurend effect op de snelheid en kan bovendien files en ongevallen veroorzaken. Van der Kint is daarom meer fan van trajectcontroles. "Die zijn heel effectief in het langer terugdringen van de snelheid, en worden door weggebruikers ook als best wel eerlijk ervaren. Ze staan er altijd."

6. Waarom wordt niet overal met trajectcontroles gewerkt?

"Momenteel worden bestaande trajectcontrolesystemen op het hoofdwegennet vervangen. Nadat alles vervangen is, kijken we of uitbreiding wenselijk en ook mogelijk is", laat de woordvoerder van het OM weten.

"Trajectcontroles zijn erg dure systemen én vormen een relatief zware belasting voor de handhaving. Het OM zoekt daarom naar een juiste balans van verschillende manieren van handhaving om een zo groot mogelijk effect op de verkeersveiligheid te bereiken."

Daarbij moet ook in gedachten worden gehouden dat trajectcontrole niet op alle locaties mogelijk is: "Op 80-wegen is de infrastructuur er niet altijd, je hebt bijvoorbeeld stroom nodig voor de systemen", zegt Van der Kint. "En op wegen met veel in- en uitvoegstroken - vaak te vinden binnen de bebouwde kom - zijn trajectcontrolesystemen ook niet handig", zegt de woordvoerder van het OM.

7. Waarom worden er niet méér flitspalen langs de snelweg geplaatst?

"In principe worden er geen vaste flitspalen langs snelwegen geplaatst", zegt de woordvoerder van het OM. "Een flitspaal is niet zo geschikt voor langs een snelweg, omdat we willen voorkomen dat bestuurders met een hoge snelheid vol in de remmen gaan én omdat één flitspaal op een weg van tientallen kilometers weinig impact heeft. Flitspalen hebben op ander soort wegen een beter effect, zoals op wegen met een maximumsnelheid van 50 of 80 kilometer per uur."

Het inzetten van mobiele 'flexflitsers' biedt meer mogelijkheden, maar die zijn lastig om langs snelwegen te plaatsen, omdat voor het plaatsen zware verkeersmaatregelen nodig zijn", vervolgt de woordvoerder. "We zetten de flexflitsers wel in bij wegwerkzaamheden op snelwegen." Dan zijn er toch al verkeersmaatregelen nodig. "Dit willen we ook gaan uitbreiden en intensiveren."

8. Waarom wordt er niet veel meer binnen de bebouwde gecontroleerd, daar gebeuren meer ongelukken?

"De risico's zijn het grootst op wegen met een maximumsnelheid van 50, 70 en 80 kilometer per uur", weet de woordvoerder van het OM. "Daarnaast blijft een flitspaal een relatief duur en zwaar middel, 24/7 controle. Een weg met een lage verkeersintensiteit leent zich daarom niet zo goed voor handhaving met een flitspaal."

Toch neemt de behoefte aan handhaving op 30-wegen toe, ziet de woordvoerder. "Tot nu toe wordt daar nog niet op grotere schaal gehandhaafd, maar steeds meer gemeenten verlagen de maximumsnelheid binnen de bebouwde kom van 50 naar 30 kilometer per uur. Om te onderzoeken of flitspalen het juiste middel zijn om bij deze snelheid te handhaven, zijn we in juni gestart met een pilot in Amsterdam."

De resultaten van de pilot zijn nog niet bekend. Maar de komende jaren zal er in ieder geval steeds meer gehandhaafd worden binnen - en ook buiten - de bebouwde kom, vervolgt de woordvoerder. "Dat kan dankzij extra geld dat hiervoor is vrijgemaakt in de Voorjaarsbegroting 2023."