Mag je er nou wel of niet rijden? Steeds meer gemeenten voeren milieuzones in, en die kunnen vanaf volgend jaar ook nog strikter worden. En niet alleen in Nederland speelt dit. Voor EenVandaag Vraagt vroegen we wat jullie hierover wilden weten.

Walther Ploos van Amstel is lector stadslogistiek aan de Hogeschool van Amsterdam en geeft antwoord op jullie vragen.

1. Wat zijn de verwachtingen voor het aanscherpen van de regels in milieuzones in de toekomst?

Verschillende gemeenten in Nederland willen de luchtkwaliteit in hun steden verbeteren en meteen ook de CO2-uitstoot verminderen, begint Ploos van Amstel. "Zo zijn oudere benzineauto's straks niet meer welkom in de stad, maar ook brommers, scooters en boten. Door de regels van de milieuzones aan te scherpen proberen gemeenten zo klimaatverandering tegen te gaan en te werken aan gezonde lucht."

Toch voeren niet alle gemeenten direct een zogenoemde 'zero-emissiezone' in per 1 januari 2025, weet de lector. "Er zijn maximaal achttien gemeenten die van plan zijn een zero-emissiezone in te voeren, en dan alleen in de binnenstad."

"Redenen hiervoor kunnen zijn dat sommige steden de ruimte willen geven aan hun ondernemers om zich voor te bereiden op deze verandering.", legt hij uit, "Ook kiezen sommige gemeenten voor uitstel, omdat ze er zelf nog niet klaar voor zijn." Ploos van Amstel verwacht dat in 2030 zo'n dertig tot veertig gemeenten zullen kiezen voor zero-emissiezones.

2. Hoe kunnen deze regels effectief worden gehandhaafd?

Dit is makkelijk te handhaven met een kentekencamera's, zegt Ploos van Amstel. "Bij de Rijksdienst voor het Wegverkeer (RDW), waar alle kentekens geregistreerd zijn, zijn ook alle kwalificaties van een auto bekend. Dus als een bestelauto of vrachtwagen met een nieuw kenteken een zero-emissiezone inrijdt, dan moet die elektrisch zijn."

Het overgaan naar een zero-emissiezone verloopt in fases, vervolgt hij. "Zero-emissiezones gelden niet voor personenauto's, maar alleen voor zakelijk verkeer. Dus afhankelijk van hoe oud je diesel is, mag je tot 1 januari 2027 met een bestelauto de binnenstad in. Voor nieuwe bestelauto's houden gemeenten 1 januari 2028 aan en vrachtwagens hoeven pas vanaf 1 januari 2030 helemaal emissievrij te zijn."

Dan zijn er nog landelijke ontheffingen voor omgebouwde voertuigen voor mensen met een handicap", weet de lector. "Ook ondernemers die maar 12 keer per jaar in een bepaalde zero-emissiezone komen, kunnen een vrijstelling aanvragen. En dan heb je nog allerlei andere vrijstellingen voor mensen die bijna met pensioen gaan of die geen geld hebben voor een nieuwe elektrische bestelauto. Zij kunnen sinds 1 juli bij het centraal loket om een vrijstelling of ontheffing vragen."

3. Zijn er Europese regels voor milieuzones?

Nee, omdat alle steden in Europa hun eigen problematiek en eigen ambities hebben, zegt Ploos van Amstel. "Daarom is het ingewikkeld om dezelfde richtlijn toe te passen. We hebben in Nederland een landelijk beleid waar gemeenten zelf mogen kiezen wanneer ze een zero-emissiezone invoeren en hoe groot dat gebied dan wordt. En gemeenten gaan uiteindelijk zelf over een groot deel van de vrijstelling en de beoordeling ervan. Zo stellen Sommige gemeente marktkooplui vrij van zero-emissiezones."

Nederland moet zich wel houden aan de Europese richtlijnen voor voertuigen. Zo is gedefineerd wat een 'zero-emissie voertuig' is, weet hij. "Europa moet niet bepalen hoe alles in diverse landen eruitziet. Lang niet alle Nederlandse steden hebben een probleem met de luchtkwaliteit. Duitsland kiest er bijvoorbeeld voor om eerst de vrachtwagens die ook lange afstanden rijden elektrisch te maken." Groot-Brittannië gaat zelfs nog een stapje verder, weet de lector. Vanaf 2030 moeten alle nieuwe voertuigen, dus ook personenwagens, daar elektrisch zijn. Andere Europese landen gaan pas in 2035 om.

Bron: Eigen foto

4. Kan er geen Europese richtlijn komen voor borden die aangeven wat wel en niet toegestaan is binnen de zone?

Ploos van Amstel ziet het niet snel gebeuren dat de verschillende verkeersborden die betrekking hebben op milieuzones in Europa vervangen worden. "De verantwoordelijkheid voor het vaststellen van verkeersborden is altijd per land geregeld."

Bovendien kost het volgens hem heel veel geld als we naar gestandaardiseerde Europese verkeersborden zouden gaan: "Je wilt dan borden die iedereen direct kan herkennen. Ook moeten alle bestaande borden dan worden vervangen."

5. Wat is de toegestane emissielimiet voor een milieuzone?

De lector legt uit dat je niet spreekt van een emissielimiet maar van een kwalificatie. "De Europese kwalificatie kijkt of je voertuig een Euro 5- of een Euro 6-kwalificatie heeft. Deze getallen staan voor de hoeveelheid CO2, fijnstof of roet die uit de uitlaat mag komen. Alle voertuigen die in Europa worden verkocht, moeten voldoen aan deze Europese emissiestandaard."

"In Nederland rijden er nagenoeg geen voertuigen meer die minder zijn dan de Euro 5-kwalificatie", vervolgt hij. "Sterker nog: deze voertuigen worden hier niet meer verkocht."

6. Op basis van welke onderzoeken is de invoering van milieuzones gebaseerd?

"Het initiatief ontstond in 2014 toen gemeenten met elkaar een klimaatakkoord sloten: de Green Deal Zero Emission Stadslogistiek", vertelt Ploos van Amstel. Zij lieten verschillende universiteiten, CE Delft en het TNO onderzoek doen naar emissie in stedelijke gebieden. Daaruit kwam ook de Nationale Agenda Laadinfrastructuur voort.

Volgens de lector is er over verschillende zaken nagedacht die betrekking hebben op voertuigen. "Je kunt wel zero-emissie willen rijden, maar als je daarna de accu bij het grofvuil moet zetten, is dat geen goed idee."

"Er is een zorgvuldig proces geweest waar verschillende partijen zoals Transport en Logistiek Nederland, Evofenedex, BOVAG en de RAI Vereniging aan hebben deelgenomen", benadrukt hij tot slot. "Ook keken ze naar wat de invoering naar wat de zero-emissiezones van milieuzones betekent voor grote en kleine ondernemers."

Meerdere natuurbranden en een sproeiverbod in Brabant: het is erg droog. En dat terwijl het pas begin april is. Wapenen we ons wel goed genoeg tegen droogte? "Er is in de winter vrij veel regen gevallen, maar dat water is voor een groot deel afgevoerd."

De kogel is door de kerk: de publieke omroep wordt grondig hervormd. Van de dertien omroepen blijft een handvol 'omroephuizen' over en de NTR verdwijnt, waardoor nog onduidelijk is wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal gaat maken.

Minister Eppo Bruins, die verantwoordelijk voor is mediabeleid, heeft zijn plannen vandaag in een brief naar de Tweede Kamer gestuurd. Volgens hem moet de publieke omroep beter inspelen op veranderingen in de samenleving en de opkomst van de grote techbedrijven, die de digitale media domineren. Ook wil Bruins 157 miljoen euro bezuinigen.

'Iedereen een plek geven'

"Wat we nodig hebben is een publieke omroep die beter samenwerkt, waar men met elkaar ervoor zorgt dat er meer geluid vanuit de samenleving terechtkomt in de omroepen en de programma's", zegt Bruins over het doel van zijn plannen. "Wat ik hoop is dat we over een paar jaar nog die mooie programma's zien die we nu ook zien, maar dat we merken dat iedereen een plek krijgt in het bestel."

In het huidige omroepbestel gaat dat nu niet goed, vindt de minister. Om een nieuw geluid te laten horen moet je eerst een compleet nieuwe omroep oprichten, met het daarbij minimaal 50.000 leden en een volledig nieuwe organisatie. Tussen een idee en het eerste programma zit volgens hem te veel tijd.

Vier of vijf 'omroephuizen'

Om dit te veranderen, en om kosten te besparen, moeten de huidige dertien omroepen van Bruins - als alles meezit - in 2029 opgaan in vier of vijf 'omroephuizen'. Daarmee is het bijna onvermijdelijk dat bekende omroepnamen zullen verdwijnen. In de toekomst hoeven omroepen bovendien geen leden meer te hebben en kunnen er geen nieuwe omroepen meer toetreden tot het bestel.

Maar om ervoor te zorgen dat alle geluiden die te horen zijn in de maatschappij ook daadwerkelijk een plek krijgen op televisie, radio en internet, wil de minister de omroephuizen verplichten om 'mee te bewegen met veranderende geluiden in de samenleving'. Hoe dat er in de praktijk uit moet gaan zien en wie daar toezicht op houdt, moet nog worden uitgewerkt, erkent hij.

Wat merkt de kijker?

Wel is het 'onvermijdelijk' dat de kijker of luisteraar iets gaan merken van de plannen, erkent de minister. Dat komt door de jaarlijkse bezuiniging van bijna 160 miljoen euro, maar ook door het verdwijnen van een omroep als de NTR. Die maakt educatieve programma's en (educatieve) jeugdprogramma's. Denk aan Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal, maar ook programma's als Andere Tijden.

De hervormingen van de publieke omroepen leveren volgens Bruins daarnaast niet genoeg geld op om te voorkomen dat in de toekomst ook programma's van andere omroepen op radio en televisie geschrapt zullen moeten worden.

'Meer herhalingen'

"Dit zal leiden tot meer herhalingen en minder productie", verwacht mediahistoricus en omroepdeskundige Huub Wijfjes van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook is het volgens hem de vraag wie programma's als Het Klokhuis en het Sinterklaasjournaal - 'die breedgedragen zijn' - zal overnemen.

"De minister wil dat de educatieve taken naar andere omroepen gaan", legt hij uit. "Maar wie neemt dat soort programma's over? Of de geschiedenisprogramma's? Dat is onduidelijk."

Terug naar oude systeem

De mediahistoricus zegt dat Nederland met het nieuwe omroepbestel terugkeert naar het systeem dat voor 1968 bestond: omroepen die voor eeuwig in het bestel zitten omdat nieuwe omroepen niet kunnen en mogen toetreden.

En met het opheffen van de NTR, een zogenoemde 'taakomroep' die culturele en educatieve programma's moet uitzenden, keren we volgens Wijfjes terug naar de situatie van voor 1992. "Mijn grootste zorg is: hoe wordt de kwaliteit overeind gehouden met minder geld?"

'Eindelijk alles op de schop'

VVD-Kamerlid Claire Martens is juist tevreden dat het omroepbestel nu eindelijk op de schop gaat. Haar partij pleit al jaren voor een grondige stelselherziening omdat de publieke omroep niet meer bij de tijd zou zijn.

In het plan van minister Bruins zegt Martens grotendeels haar eigen plannen terug te zien. "Focus op waar wat ons betreft eigenlijk de publieke omroep voor is. Dus meer op journalistiek, en op het maken van culturele programma's."

Minder geld, minder kwaliteit?

Het Kamerlid zegt dat het 'een feit' is dat de publieke omroep het moet gaan doen met minder geld. "Maar dat betekent niet dat de mensen thuis daar last van gaan hebben", vertelt ze. "Wij willen al die managementlagen, al die bestuurslagen gaan afzwakken. Dus minder geld naar de publieke omroep betekent niet minder geld naar de journalistiek."

Maar volgens omroepdeskundige Wijfjes is dat nog maar de vraag: "De hervorming hinkt op twee gedachten: enerzijds bezuinigen, maar anderzijds investeren in de publieke omroep en journalistiek. Dat is moeilijk met elkaar te verenigingen."