Waarom weinig vertrouwen in de overheid meestal niet veel invloed heeft op ons geluk

Hoeveel procent van de bevolking is ontevreden met de overheid? Volgens oud-Kamerlid Zihni Özdil ligt dat getal hoog en wil een deel van Nederland de overheid zelfs omver werpen. Het blijkt inderdaad uit onderzoek, maar er zijn nuances.

"De Rijksuniversiteit Groningen concludeerde in 2019 dat 30 procent van de Nederlanders zó weinig vertrouwen in het systeem heeft, dat ze vinden dat het omver geworpen moet worden", zei oud-Kamerlid Zihni Özdil bij WNL Op Zondag. "En 21 procent is zo klaar met de overheid, die vindt dat ze desnoods met geweld omver geworpen moet worden."

Iets aangedikt

Kloppen die cijfers? Ja, zegt hoogleraar Sociale Psychologie Tom Postmes aan de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Hij is een van de auteurs van het rapport waaruit Özdil citeert. De eerste stelling, over het omver werpen van de overheid, is goed geciteerd. Maar de tweede niet helemaal, zegt Postmes.

"Özdil zegt: 21 procent van de mensen wil dat desnoods met geweld doen. Dat klopt niet helemaal. Die mensen zijn het namelijk eens met de stelling: 'In mijn ogen verdient de overheid het om hard aangepakt te worden, desnoods met geweld.' Dat is ietsje anders. Hij dikt het iets aan."

Huisvesting

De ontevredenheid zit in meerdere zaken, en kwam ondermeer door zaken als huisvesting. "In 2017 merkten mensen al dat het gek is dat hun kinderen geen huis konden vinden op de plek waar ze graag zouden willen wonen."

"Mensen maken zich daarnaast niet vaak zorgen om zichzelf, maar om hun naasten", aldus hoogleraar Postmes.

40 procent geeft overheid een voldoende

We zijn dus ontevreden over de overheid, maar tegelijkertijd behoort Nederland al jaren tot de gelukkigste landen ter wereld. Staat dat niet haaks op elkaar? In het meest recente onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau, uit oktober 2021, gaf maar 40 procent van de Nederlands de overheid een voldoende.

"Dat is niet uniek laag als je dat vergelijkt met de afgelopen 10 jaar", zegt SCP-onderzoeker Josje den Ridder. "En als je het vergelijkt met andere landen scoren we eigenlijk best goed." Maar ondanks dat 60 procent van de bevolking de overheid een onvoldoende geeft, doen we het dus beter dan veel andere landen. "In landen waar de overheid goed functioneert en waar geen corruptie is, is de levenstevredenheid over het algemeen hoger."

Ons eigen leven té rooskleurig

De meeste Nederlanders geven hun cijfer een voldoende, ook in coronatijd. Maar, geeft Den Ridder toe, als je gevraagd wordt naar hoe gelukkig je bent, is het ook maar net hoe je zo'n enquête invult. We zijn namelijk geneigd ons leven een hoger cijfer te geven: een zogeheten 'optimism bias'.

"Dat is een soort overlevingsmechanisme. Je moet de moed er in houden en er voor gaan, want als je dat niet doet, waar kom je dan nog voor uit bed?", zegt Den Ridder van het Sociaal Cultureel Planbureau. "Mensen hebben de neiging hun situatie dus iets positiever in te schatten, terwijl ze de situatie van het land juist iets negatiever inschatten, omdat ze daarin heel erg afgaan op wat ze in de media zien."

Gaaf land? Niet volgens iedereen

Ondanks dat we het internationaal redelijk goed doen, is het belangrijk om de groep die de overheid niet vertrouwt goed in zicht te blijven houden.

"Mark Rutte zegt namelijk wel dat Nederland een gaaf land is, maar veel mensen ervaren dat niet zo. Zij vinden dit land door- en door verrot. Het is een soort vaag, algemeen gevoel dat het systeem niet deugt en dat alles anders moet."