Waarom VVD-plan om gezinshereniging te beperken wel mag, maar onder strenge voorwaarden (die nu waarschijnlijk niet gehaald worden)

Maximaal 200 nareizigers per maand toestaan voor vluchtelingen die hier tijdelijk mogen verblijven: dat is de harde eis van de VVD bij het asieloverleg. Maar mag dat wel? We vroegen het aan universitair hoofddocent politicologie Saskia Bonjour.

Omdat er in Nederland een groot probleem is met de opvang van asielzoekers buigt het kabinet zich al lange tijd over een asieldeal. De coalitiepartijen lijken het maar niet met elkaar eens te kunnen worden, zeker niet nu de VVD wil dat het recht op gezinshereniging beperkt wordt. Maar dat mag niet zomaar, vertelt Bonjour.

Twee statussen

De beperking op gezinshereniging wordt nu gekoppeld aan een 'fundamentele herziening' van het Nederlandse asielbeleid, ziet de politicoloog. "Ze willen het tweestatusstelsel opnieuw invoeren. Dat is in 2000 afgeschaft door Job Cohen (toenmalig staatssecretaris, red.)." Sindsdien kent Nederland één status voor vluchtelingen en asielzoekers, met goed beschermde rechten.

Maar er is in Europa ruimte voor twee soorten statussen, legt Bonjour uit. "De eerste is op basis van het feit dat je vervolgd wordt vanwege iets wat je gedaan hebt, zoals een politieke actie, of vanwege wie je bent, de groep waar je toe behoort. De tweede is een 'subsidiaire bescherming', dat is voor mensen die niet als individu vervolgd worden, maar uit een levensgevaarlijke situatie komen, zoals een oorlog."

Politieke crisis

Die subsidiaire status is veel minder goed beschermd in het Europees recht, zegt ze. "Dus het is veel makkelijker om daar bepaalde rechten, zoals het recht op gezinshereniging, van te beperken. Dat is in het verleden ook gebeurd." Bijvoorbeeld in 2015, toen er grote aantallen vluchtelingen naar Europa kwamen.

"In Duitsland, Zweden en Oostenrijk werd met twee statussen gewerkt en daardoor konden ze verschillende vormen van een stop van gezinshereniging invoeren voor mensen met een subsidiaire status. De Europese rechter vond dat gerechtvaardigd, omdat de instroom zo groot was en er een politieke crisis ontstond", vertelt Bonjour. Mensen moesten toen 2 jaar wachten tot hun gezin mocht overkomen.

Gemiddelde instroom

Maar het is de vraag of dat ook zou mogen in de situatie die nu speelt. "Nederland heeft een hele gemiddelde instroom vergeleken met andere Europese landen. Er is ook geen sprake van een grote crisis, behalve dat we in Nederland de opvang niet goed geregeld krijgen", legt ze uit. "Dus ik weet niet of de rechter het nu ook zou goedkeuren."

Landen hebben volgens het Europees recht namelijk de verantwoordelijkheid om de opvang van vluchtelingen goed te regelen. "Als de opvang de oorzaak van de crisis is, en niet andere externe factoren, dan mag die crisis niet afgewenteld worden op vluchtelingen en hun rechten"

'Heftig wat je mensen aan doet'

En dan moeten we ons volgens de politicoloog ook nog afvragen of we de beperking van gezinshereniging moeten willen. "Wat je mensen aan doet, is heel erg heftig. Vaak zijn ze al een hele tijd onderweg nadat ze hun gezin moesten achterlaten, dus dat is al een periode van scheiding. Dan duurt het nog een hele tijd in Nederland voordat er een besluit is genomen over een aanvraag. En dan komt daar nog eens 2 jaar bovenop."

"Ik denk dat mensen die zelf kinderen hebben zich het moeilijk kunnen voorstellen dat je hen of je partner 2 jaar lang moet missen. Dat is echt een enorm lange tijd", zegt Bonjour. "Daarnaast zijn er verschillende rapporten die stellen dat het een slecht idee is: voor de mensen hier, maar ook voor de kinderen die daar achterblijven in een moeilijke situatie."

Politieke fictie

Bonjour zegt ook dat het gezin uiteindelijk toch wel komt, ook al duurt het een paar jaar extra. "Subsidiaire bescherming is tijdelijk, maar kijk naar de landen die worden ontvlucht. Die oorlogen zijn niet na 2 of 3 jaar voorbij. Dat kan decennia duren. Het idee dat mensen snel terug kunnen, is politieke fictie. In de praktijk gaat het niet zo."

De politicoloog wijst er ook op dat het tweestatusstelsel, waardoor de beperking mogelijk wordt, met een reden is afgeschaft. "Mensen gaan proberen te procederen voor de betere status. Want als ze hun gezin niet mogen laten overkomen, zullen ze zeggen dat de IND hun situatie niet goed heeft ingeschat. De rechtspraak is nu al belast, en dat wordt dan alleen maar erger."

Hoe kiezen mensen?

Het is volgens haar bovendien niet per se gezegd dat het beperken van gezinshereniging direct voor een lagere asielinstroom zal zorgen. "Voorstanders van dit plan zullen - net als in 2015 - denken dat asielzoekers door dit soort regelingen een ander land gaan kiezen, waar wél gezinshereniging is", ziet ze.

Maar dat wordt op dit moment nog steeds onderzocht door de Adviesraad Migratie, legt de politicoloog uit. "Ze lijken die uitkomst dus niet af te willen wachten, terwijl het nog maar de vraag is of er hierdoor minder mensen komen."