Waarom Europese leiders er zoveel moeite mee hebben om de topfuncties te verdelen

Het verdelen van de topfuncties in Europa is een ware uitputtingsslag geworden. Oud-minister van Buitenlandse Zaken Ben Bot over een delicaat proces dat tegelijkertijd een koehandel is: "Ik heb dit nog nooit zo meegemaakt."

Drukke een-op-eengesprekken, urenlang topberaad van politici en diplomaten die nauwelijks slapen en journalisten die eindeloos wachten zonder dat er iets naar buiten komt. Zo ziet de indrukwekkende banencarrousel eruit die deze dagen op volle toeren draait in Brussel. Met als inzet welk land de komende 5 jaar in Europa aan de touwtjes trekt.

Ordinaire koehandel

Oud-topdiplomaat Ben Bot was er vaak bij, dit soort nachtelijke vergaderingen zoals nu in de EU. Hij snapt dan ook als geen ander hoe ingewikkeld dat schaakspel is. "Ik heb dit een aantal malen meegemaakt. Er moet een ingewikkelde balans gevonden worden tussen functies, lidstaten en de verschillende Europese politieke partijen. Dat is een heel delicaat proces."

Een delicaat proces, maar ook een proces dat vaak nog het meeste weg heeft van een ordinaire koehandel. "Als het ene land de voorzitter van de Europese Raad mag leveren, dan moet je een andere lidstaat misschien de voorzitter van de Europese Bank gunnen. De vraag waar iedere regeringsleider mee zit is: heb ik wel genoeg binnengehaald en kan ik met dit resultaat thuiskomen?"

'Nog nooit zo meegemaakt'

Toch duurt het deze keer wel erg lang voordat er witte rook is, volgens Bot. "Ik heb dit nog nooit zo meegemaakt. Het duurt langer, het is moeizamer. Dat men na een hele nacht er helemaal niet uitkomt en nog een dag door moet. Dat is voor dit soort benoemingen echt ongekend."

Wat het nu extreem lastig maakt is dat er op de achtergrond een machtsspel speelt tussen het Europees Parlement en de regeringsleiders. "Het parlement wil dat er één van hun eigen mensen, hun zogenaamde 'spitzenkandidat' gekozen wordt. Daar staan weer de regeringsleiders en staatshoofden tegenover die hun eigen kandidaat naar voren willen schuiven voordat het parlement bij elkaar komt. Dat kan nogal spanningen opleveren."

Konijn uit hoge hoed

Hierdoor kan het gebeuren dat er opeens toch een hele verrassende naam uit de hoge hoed komt. "Als er een patstelling is tussen de regeringsleiders en het parlement, kan men uiteindelijk bij een compromis-kandidaat uitkomen. Dat zag je bijvoorbeeld ook bij de benoeming van Juncker. Reken maar dat er voortdurend contact is met het Europees parlement hierover. Daar moet de kandidaat uiteindelijk op een meerderheid kunnen rekenen."

Toch hoopt de oud-minister dat uiteindelijk toch de keuze op Frans Timmermans valt."De voorzitter van de Europese Commissie is absoluut neutraal. Toch is dit belangrijk voor Nederland en geeft het veel prestige. Bovendien heeft Timmermans al aangetoond dat hij deze baan heel goed zou aankunnen."

'Blamage als ze er niet uitkomen'

Als Rutte en zijn Europese collega's er uiteindelijk helemaal niet uitkomen, is dat volgens Bot behoorlijk schadelijk voor het aanzien van de Brusselse politiek. "Dat zou wel echt een beetje een blamage zijn. Als je niet eens de benoeming van voorzitter van de commissie met elkaar kunt regelen, hoe ga je dan al die andere grote problemen aanpakken? Ze moeten er dus gewoon uitkomen."