Vraag je met achteraf betalen niet om problemen? En andere vragen over deze betaalmethode beantwoord

Spullen kopen en die pas later betalen is online al langere tijd een populaire optie. Betaalbedrijven willen die keuze nu ook gaan aanbieden in fysieke winkels. We vroegen wat jullie wilden weten of het achteraf betalen van aankopen.

Hoogleraar economische psychologie aan de Universiteit Leiden Wilco van Dijk en woordvoerder Yolanda Bieckmann van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) beantwoorden jullie vragen.

1. Wat is achteraf betalen en bij welke producten kun je dit al doen?

Achteraf betalen, ook wel buy now, pay later (BNPL) genaamd, is een betaaloptie waarbij consumenten pas betalen nadat ze hun aankoop hebben ontvangen. Dat kan binnen 14 tot 30 dagen na levering, en in sommige gevallen kan de betaling in drie termijnen worden gedaan. Dit gebeurt niet alleen online, maar is ook in steeds meer fysieke winkels een mogelijkheid, vertelt Bieckmann.

Vooral in de modebranche is achteraf betalen populair. "Ongeveer 67 procent van de transacties waarbij achteraf wordt betaald, betreft mode", zegt Bieckmann. "Daarna volgen andere branches zoals huis- en tuinartikelen, witgoed, elektronica en persoonlijke verzorging. Denk bijvoorbeeld aan make-up." En daar blijft het volgens haar niet bij: "Zelfs bij de aankoop van vliegtickets is het mogelijk om achteraf te betalen."

2. Hoeveel rente betaal je als je achteraf betaalt?

Volgens Bieckmann wordt achteraf betalen vaak gratis of tegen 'onbetekenende kosten' aangeboden. Zonder rente dus. "Maar als je de betalingstermijnen mist, kunnen er wel kosten in rekening worden gebracht", benadrukt de AFM-woordvoerder.

De regels voor achteraf betalen zijn anders dan die bij andere vormen van krediet, legt ze uit. Zolang achteraf betalen gratis of tegen onbetekenende kosten wordt aangeboden - en binnen 3 maanden moet worden afgelost - valt het buiten de gebruikelijke kredietwetgeving.

3. Vraag je met achteraf betalen niet om problemen?

Volgens hoogleraar Van Dijk kan achteraf betalen een handig instrument zijn, vooral voor online aankopen. "Als je iets bestelt op internet weet je namelijk niet altijd of je het krijgt. En als je kleding koopt en niet past, stuur je het terug zonder geld terug te vragen."

Maar er is een keerzijde, zegt hij. "Wat er nu gebeurt, is dat veel mensen achteraf betalen gebruiken als een soort lening, iets waar het oorspronkelijk niet voor bedoeld was." Achteraf betalen moedigt volgens hem aankopen aan zonder dat mensen goed nadenken of ze het zich kunnen veroorloven. "Dit maakt het voor sommige mensen makkelijker om geld uit te geven dat ze eigenlijk niet hebben."

4. Hoe wordt de controle op achteraf betalen uitgevoerd?

Aanbieders die achteraf betalen aanbieden zijn niet gereguleerd en staan niet onder toezicht. "Er is wel Europese regelgeving op komst, die uiterlijk in november 2026 wordt ingevoerd. Achteraf betalen komt dan onder AFM-toezicht te staan", zegt Bieckmann.

Tot die tijd is het voor BNPL-aanbieders niet verplicht om bij klanten te controleren wat de inkomsten en (vaste) lasten van diegene zijn. Ook hoeven zij niet aangesloten te zijn bij de Stichting Bureau Kredietregistratie (BKR).

Dit gebrek aan controle kan vooral problematisch zijn voor kwetsbare groepen. "Mensen met geldzorgen hebben vaak meer moeite om impulsen te beheersen. Zeker jongeren, bij wie het brein nog volop in ontwikkeling is, zijn bijzonder kwetsbaar. Ze denken vooral aan wat ze nu willen, zonder na te denken over toekomstige betalingen", legt van Dijk uit.

Uit de AFM Consumentenmonitor 2024 blijkt dat een deel van de gebruikers van BNPL, ongeveer 6 procent, achteraf betalen uit financiële nood gebruikt. "Hierdoor bestaat er een risico op schuldenstapeling, waarbij achteraf betalen wordt verstrekt aan consumenten die mogelijk al veel schulden hebben", weet woordvoerder Bieckmann. "Consumenten die financieel klemzitten, kunnen denken dat achteraf betalen op de korte termijn een oplossing is. Maar op de langere termijn kan dit juist zorgen voor meer financiële problemen."

Bovendien wordt achteraf betalen aantrekkelijk gemaakt met reclames, zoals in paskamers. Denk aan leuzen als: 'Staat deze broek je goed? Gebruik achteraf betalen'. "Winkeliers willen gewoon verkopen en krijgen hun geld toch wel via Klarna (populaire online betaaldienst, red.)", zegt Van Dijk daarover. "Ze hebben geen prikkel om klanten te vragen of ze het product wel kunnen betalen. Die verantwoordelijkheid ligt niet bij hen." Terwijl het consumenten dus wel in de financiële problemen kan brengen.

5. Zijn schulden door achteraf betalen te voorkomen?

"Als je achteraf betalen gebruikt als een lening, omdat je het geld nu niet hebt, kan het misgaan als je later nog steeds geen geld hebt", waarschuwt Van Dijk.

De kosten kunnen snel oplopen. Zo kun je iets voor 12 euro kopen, maar door extra kosten moet je uiteindelijk 50 euro betalen. Vooral mensen met een klein budget kunnen het moeilijk hebben om hun betalingen op tijd te doen. "Bij leningen zijn er richtlijnen die ervoor zorgen dat je kredietwaardig moet zijn, maar bij achteraf betalen zijn die regels vaak afwezig", weet de hoogleraar.

De kosten zijn vaak onduidelijk en moeilijk te vinden, vervolgt hij. "Je moet diep in de website duiken om de informatie te vinden." Dit leidt volgens hem tot verwarring over wat je precies moet terugbetalen als je niet op tijd betaalt. "De onduidelijkheid kan mensen in een neerwaartse spiraal van schulden en stress duwen, wat niet alleen hun financiële situatie verergert, maar ook hun mentale en fysieke gezondheid schaadt."