Tolk Anja vindt het haar morele plicht om Oekraïense vluchtelingen te helpen, maar lijdt wel onder de vreselijke verhalen

Vrijwillige tolken die Oekraïense vluchtelingen helpen, hebben het soms zwaar met verhalen die zij horen. Anya Martynenko kan erover meepraten. Verhalen die vluchtelingen haar vertellen raken haar, mede omdat haar familie zelf nog in Oekraïne woont.

Voor Anya voelt het als een morele plicht om Oekraïense vluchtelingen te helpen als tolk. Ze spreekt Oekraïens, Russisch, Engels en Nederlands. Ze werkt sinds het begin van de oorlog voor zowel Oekraïners in Nederland als Oekraïners die nog in Oekraïne zijn. Maar op een gegeven moment begonnen de verhaal haar gezin te raken.

Dochter vertoond ander gedrag

"Ik heb nu besloten om mijn tijd tussen mijn gezin en de mensen die ik helpen beter te verdelen. Ik kan niet iedereen helpen", vertelt Anya uit Papendrecht, accountant van beroep. Doordat ze veel bezig was met het helpen van vluchtelingen met de taal, begon een van haar kinderen ander gedrag te laten zien.

Anya's dochter rent bijvoorbeeld normaal de school of opvang in omdat ze het daar zo leuk vindt, maar klampte zich nu vast aan haar moeder. Ze huilde ook veel, wilde niet meer tekenen. "Mama was drukker met andere mensen dan met haar kinderen", zegt Anya.

Seksueel misbruik

Voor Anya een duidelijk signaal om haar tijd beter te verdelen. Ze kreeg de tip van iemand van de gemeente om er niet te veel bij na te denken en om inleven te voorkomen. Dat was een advies waar ze niets aan had. Want met de verhalen die ze hoort van mensen die ze helpt, is dat makkelijker gezegd dan gedaan. Het zijn verhalen die je niet zomaar kwijtraakt, of waar je overeen stapt.

"In oorlog zijn er altijd mensen die er proberen geld of iets anders aan te verdienen. Ik heb een meisje geholpen dat dacht in contact te zijn met een vrijwilliger, totdat ze te horen kreeg dat ze moest betalen voor de hulp. Ze had geen geld." Het meisje moest betalen met haar lichaam, door seksuele handelingen te doen. Dat soort verhalen laten Anya niet koud. En om voor dit meisje hulp te krijgen van de gemeente, moest Anja het hele verhaal kennen.

Compensatie

De verhalen maken haar angstig voor haar eigen vrienden en familie die nog in Oekraïne zijn. "Ik probeer niet emotioneel betrokken te raken bij de verhalen die mij worden verteld, maar later op de dag ga je het verwerken en denk je overal weer aan. Je droomt erover, dat soort dingen", vertelt Anya.

Maar stoppen met helpen, daar denkt ze niet aan. "Mijn moeder zit daar nog steeds, dus ik zie het als compensatie: haar kan ik niet helpen, dus help ik iemand anders. Misschien is het voor mijn eigen ego, ik weet het niet."

Duurzame hulp

GZ-psycholoog Hermanja Hage-Kok herkent het verhaal van Anya Martynenko goed. Zelf helpt ze bij ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum mensen met acute opvang bij crisis of mensen met langdurig trauma. Dat zijn nu dus ook vluchtelingen uit Oekraïne en mensen die met hen te maken hebben.

"Je ziet dat mensen in dit soort tijden graag landgenoten willen bijstaan, maar dat kan alleen als het wel duurzaam gebeurd. Als je niet goed voor jezelf zorgt en alleen maar hulp blijft bieden val je op een gegeven moment om." Hage-Kok benadrukt dat dat al helemaal belangrijk is, omdat deze oorlog nog wel eens een langere tijd zou kunnen gaan duren en er dus ook voor een langere periode hulp nodig is.

Schuldgevoel

Om niet om te vallen moeten mensen volgens Hage-Kok goed bij zichzelf nagaan of ze het aan kunnen. "En zélfs als ze dat denken te kunnen is het ontzettend belangrijk om grenzen te stellen."

Dat is voor veel mensen heel lastig denkt Hage-Kok uit. "Ze voelen zich vaak schuldig. Mensen willen alles doen wat er in hun cirkel van invloed ligt, maar zonder rust en positiviteit is dit niet lang vol te houden." Volgens Hage-Kok moet er gecompenseerd worden voor de moeilijke verhalen die zij van de vluchtelingen te horen krijgen.