'VN-militairen mogen bijna niks': Mali verruilt na 10 jaar de VN-vredesmissie voor het Wagner-leger

Liever huurlingen van Wagner dan een vredesmissie van de VN. Sinds deze week is dat de realiteit in Mali, waar de blauwhelmen door de regering de deur werden gewezen. "De situatie is de afgelopen 10 jaar alleen maar onveiliger geworden."

De VN was sinds 2013 in het West-Afrikaanse land aanwezig, dat door Jihadistische en andere gewelddadige groepen erg onveilig werd gemaakt. Ruim 15 duizend 'blauwhelmen' waren in Mali, waaronder ook honderden Nederlandse militairen. Toch lukte het niet de bevolking voldoende te beschermen.

'Situatie alleen maar verslechterd'

Op 16 juni gaf de Malinese regering de VN het bevel om te stoppen met de vredesmissie in het land. In plaats daarvan gaat de overheid meer in zee met het Russische huurlingenleger van Jevgeni Prigozjin. Die zijn sinds 2021 actief in het land en hebben nog steeds naar schatting 1500 huursoldaten op locatie.

Gerbert van der Aa kwam als journalist veel in Mali en keek mee bij de vredesmissie van de VN. "De vredesmissie is nu ongeveer 10 jaar actief in het land en er is heel weinig bereikt. De situatie is eigenlijk alleen maar verslechterd."

Bevolking ziet geen effect

Zo zijn er volgens Van der Aa in het noorden van Mali veel scholen gesloten door jihadisten en zijn er ontvoeringen en overvallen. De duizenden VN-soldaten zouden daar niet veel tegen doen. "De bevolking ziet het effect niet. Het probleem met de VN-vredesmissies in Mali en andere plekken op de wereld, is dat ze nooit doen waar ze voor bedoeld zijn."

Het feit dat de regering in zee is gegaan met Wagner speelt ook mee met het besluit, zegt Van der Aa. "De regering denkt dat ze met behulp van Wagner effectiever met jihadisten kunnen afrekenen, dus gaan ze nu daar op inzetten."

'Dodelijkste VN-missie'

Waarom het de VN niet lukt en Wagner misschien wel, heeft voornamelijk te maken met wat de soldaten mogen en kunnen doen, weet Van der Aa. "Het probleem is eigenlijk dat de VN-soldaten zelden toestemming krijgen om met bruut geweld op te treden. Ze zijn ook vaak niet goed uitgerust. Als de soldaten uit hun basis kwamen voor patrouille, liepen ze voortdurend in een hinderlaag. De vredesmissie in Mali was ook de dodelijkste VN-missie van de afgelopen 10 jaar."

Zelf ging de journalist wel eens mee met zo'n patrouille. "Dan zie je militairen achterin een pick-up truck liggen met geladen geweren en angst op hun gezichten. Ze waren blij als ze weer terug waren in de militaire basis."

VN te bureaucratisch

Voor sommige Nederlandse militairen in Mali gold dit ook, zegt Van der Aa. "Er waren 400 Nederlandse soldaten. 2 daarvan hebben een boek geschreven. Die waren gefrustreerd over het feit dat ze dachten echt de bevolking te gaan helpen, maar ter plekke zich de hele dag zaten te vervelen op het militaire kamp."

Van der Aa vertelt ook het verhaal van een Nederlandse Apache-piloot, die rebellen zag oprukken naar een dorp, maar geen toestemming kreeg om in te grijpen. "De VN is een log en bureaucratisch orgaan. De soldaten hebben een mandaat om geweld te gebruiken, maar ze hebben toestemming uit New York nodig om dat te doen. En die krijgen ze bijna nooit."

Onvrede onder bevolking

De laatste jaren werd er regelmatig geprotesteerd door de lokale bevolking tegen de VN-missie in Mali. "Ze zien de vliegtuigen, helikopters, dure auto's. Maar de veiligheidssituatie zagen ze verslechteren. De onvrede groeide en de huidige regering heeft daar handig op ingespeeld. Als politicus is dat een manier om populair te worden in Mali."

Ondertussen hadden politici en de bevolking gezien wat de invloed van het brute geweld van Wagner kan zijn. In Centraal Afrikaans Republiek vertrok de VN-vredesmissie zo'n 5 jaar geleden en ging de regering ook in zee met het Wagner-leger. "Er zijn veel burgerslachtoffers gevallen door het brute optreden van de Russen, maar uiteindelijk is voor de gemiddelde burger de veiligheidssituatie aanmerkelijk verbeterd."

Verder met Wagner

"De VN deed alles volgens de regels en dat bleek niet te werken", vervolgt Van der Aa. "Dus wil de regering nu harder en bruter optreden." Uit een rapport van de VN blijkt dat Wagner samen met Malinese militairen al een dorp was binnengevallen. "Toen hebben ze alle mannen uit dat dorp standrechtelijk geëxecuteerd, waarbij zo'n 500 Malinezen zouden zijn afgeslacht. Dat waren deels jihadisten, maar deels ook burgers die er niks mee te maken hadden."

Of het effectief is, is nog onduidelijk, benadrukt Van der Aa. "Wat zeker is: heel veel onschuldige burgers worden slachtoffer bij deze werkwijze." De afwezigheid van de VN gaat verder niet veel verschil maken, concludeert de journalist ten slotte. "De VN moet goed nadenken over de effectiviteit van vredesmissies. Misschien zijn ze effectiever als scheidsrechter tussen strijdende partijen. Onderhandelen kunnen ze goed, maar soldaten sturen heeft de afgelopen 10 jaar nergens gewerkt."