Verpakkingsvrij wordt steeds normaler: 'Het is niet moeilijk, maar je moet er wel voor in actie komen'

Zelf je bakje of tasje meenemen naar de supermarkt, zodat je etenswaren zonder verpakkingen kunt kopen. Het wordt steeds normaler. Het kan nu zelfs bij de Albert Heijn. Toch is het voor veel mensen nog wennen. Er is gedragsverandering voor nodig.

Elisah Pals weet dat maar al te goed. 8 maanden deed ze erover om van een volle naar een lege prullenbak te gaan. Pals is psychologe en oprichter van Zero Waste Nederland. Voor haar begon het als een persoonlijke missie: "Ik strijd al heel lang tegen de wegwerpsamenleving en daarom leef ik ik zoveel mogelijk afvalvrij."

Gedragsverandering

"Gedragsverandering bestaat uit twee onderdelen: overtuiging en actie", legt gedragswetenschapper Nicolet Theunissen uit. "Wanneer je je gedrag wil veranderen moet je er zelf van overtuigd zijn dat het nodig is, maar je moet ook nog daadwerkelijk tot actie komen."

En het tot actie komen is juist het moeilijkste, vindt Theunissen. "Het staat of valt erbij of je het in de waan van de dag nog steeds doet. Wat kan helpen is dat je van tevoren een actieplan maakt en dat plan moet je zo concreet mogelijk maken."

Een nieuwe routine

Toch is een nieuwe routine aanleren lastig dan gedacht, zegt Theunissen. "Je hebt namelijk een automatisme opgebouwd en je besluit om dat ineens heel anders te gaan doen. Dat moet je dus heel bewust gaan doen. Net zolang tot er een nieuwe gewoonte is ingeslepen."

Elisah pakte steeds een nieuw onderwerp waar ze mee aan de slag ging. "Ik begon met het mezelf aanleren bakjes en zakjes mee te nemen naar de winkels of naar de markt. Toen ik dat eenmaal te pakken had begon ik met de volgende nieuwe gewoonte."

Positief zijn

Elisah zet met haar missie in op positieve psychologie. "Alles wat ik met Zero Waste Nederland doe is vanuit positieve gedragsverandering. Dus ik laat geen beelden zien van dieren die verstikt zitten in plastic, want daar worden mensen alleen maar moedeloos van. Ik laat zien wat het gewenste gedrag is en voeg daar een positieve noot bij. Het is ook gewoon leuk!"

"De producten uit de dispenser zijn bovendien ook betaalbaarder, vertelt ze. "Je betaalt niet meer voor de verpakking die om het product zit. Die verpakking heb je namelijk zelf al meegenomen en dat scheelt geld!"

Met een kritisch oog

Eind vorig jaar werd Elisah benaderd door Marit van Egmond, de CEO van Albert Heijn. "Zij vertelde dat ze een boek schreef over beter eten. Een van de hoofdstukken ging over de supermarkt van de toekomst en ze vroeg mij als co-writer."

Elisah was aanvankelijk verbaasd en ging niet meteen op het aanbod in. "Aangezien ik in verschillende kranten weleen kritiek uitte op het verpakkingsbeleid van de supermarkt." Toch besloot ze uiteindelijk mee te werken. "Ik werk liever met ze samen, in plaats van alleen maar te blijven roepen dat het beter moet."

De supermarkt verpakkingsvrij

Van het een kwam het ander, want na het boek werd Elisah ook gevraagd om mee te werken aan het nieuwe verpakkingsvrije concept van de AH. Het gaat om meer dan zeventig producten in de winkel waar je vanuit een dispenser een pot of herbruikbare zak mee kunt vullen. Het assortiment bestaat onder andere uit ontbijtgranen, broodbeleg, noten, pasta en rijst.

Elisah hield zich in dit project bezig met gedragsverandering. "Wat we moeten veranderen is dat het verpakkingsvrije boodschappen doen niet meer speciaal is, maar de norm wordt. Wellicht moeten mensen in het begin even wennen, maar als je eenmaal doorhebt hoe handig het is, dan wil je niet meer anders."

Nieuwe gewoontes

Elisah geeft een tip voor het afvalvrij leven: ga niet met glazen potten sjouwen, maar gebruik herbruikbare zakjes. "Die stop je in je tas en dan heb je ze altijd bij je. Thuis kan je de inhoud van de zakjes in mooie glazen potten doen."

Dat zijn nieuwe gewoontes die we onszelf moeten aanleren, stelt Elisah. "Ons gedrag moet veranderen en het kost even tijd om onszelf die nieuwe dingen aan te leren. Maar moeilijk is het niet. Mensen moeten willen om een nieuwe routine aan te leren, daar overtuigd van zijn dat het een goed idee is en het dan ook echt gaan doen."

Het kan!

Mensen kunnen heus wel tegen verandering, dat blijkt ook uit het verleden. Theunissen: "Een verandering die de mens ook al heeft ondergaan, is bijvoorbeeld dat je vroeger standaard plastic tasjes meekreeg bij het boodschappen doen en nu moet je daar al voor betalen. Dus als het goed is zijn mensen al gewend aan zelf een tas meenemen."

"Sterker nog, er is een tijd geweest dat er geen plastic bestond en toen hadden mensen zelf gewoon een boodschappentas bij zich. Dat is dus ook al een keer veranderd en dat kan ook weer terug veranderen. Je moet het alleen zelf willen en in actie komen."