Overal in het land zien we protesten tegen plaatsing van windmolens. Toch moeten ze er komen, staat in het Klimaatakkoord. Hoe kan een gemeente zorgen dat burgers ze wel accepteren? Eva Rovers heeft de oplossing: het burgerberaad
De komende maanden moeten besluiten vallen over waar de locaties en zonneparken moeten komen. En dat zorgt voor protest. Zo is er zaterdag een botenprotest tegen windmolens in Amsterdam en kreeg de wethouder in De Bilt vrijdag een pakket met 14.000 handtekeningen tegen de windmolens aangeboden.
Windmolens
"Het protest wat je nu nu overal ziet, ontstaat omdat mensen veel te laat in het proces van besluitvorming worden betrokken. Bewoners mogen pas iets zeggen op de inspraakavond, als er eigenlijk al niets meer te zeggen valt. Mensen voelen zich gepasseerd en niet serieus genomen", zegt Eva Rovers. Zij houdt zich met Bureau Burgerraad bezig met het fenomeen burgerberaden.
Een burgerberaad is een groep met gelote mensen, die een afspiegeling van de bevolking vertegenwoordigen. Zo'n burgerberaad betrekt mensen in een vroeg stadium in het besluitvormingsproces. En dat is precies wat er volgens Rovers moet gebeuren om draagvlak te creëren voor de energietransitie
Mensen er vroeg bij betrekken
"Vanaf het moment dat je geconfronteerd wordt - als gemeente of regio - met het feit dat er verduurzaamd moet worden, dan moet je mensen inschakelen. En hen vragen hoe we dat gaan doen", legt Rovers uit.
"De uitkomst kan van alles zijn, het hoeven niet per se windmolens te worden. Alles moet nog open liggen. Als je dat niet doet, hebben mensen het idee dat het door hun strot geduwd wordt. En dat werkt averechts."
Zonnepanelen
De mensen die vandaag in Amsterdam demonstreren tegen de windturbines vragen zich af waarom er per se windmolen moeten komen. Waarom geen zonnepanelen op het dak?
"Mensen begrijpen oprecht niet waarom er geen alternatief is. Misschien is daar wel over nagedacht door de politiek, maar dat is niet bij mensen binnengekomen. Dus voordat de keuze voor windmolens is vastgelegd, moet je ze betrekken bij het proces."
Zo werkt het burgerberaad
In het beraad zitten mensen van alle leeftijden, culturele en politieke achtergronden. Ze worden geloot uit de samenleving. In de eerste fase krijgen ze allerlei informatie van ervaringsdeskundigen en experts. Daarna gaan de leden in kleine groepjes uit elkaar en ieder groepje maakt aanbevelingen. In de derde fase komt iedereen samen en wordt er over de aanbevelingen gestemd. Het blijkt dat er vaak voor 70 procent - en soms wel 95 procent - overeenstemming is. Als laatste worden de aanbevelingen teruggegeven aan de opdrachtgever.
Burgerberaad op regionaal niveau
In Nederland zijn op regionale schaal al verschillende burgerberaden geweest. "In Friesland zijn mensen betrokken bij de energietransitie. Daar was aanvankelijk weerstand tegen windmolens, maar daar hebben ze in de hele regio gekeken hoe ze dit aan moeten pakken. Voor een deel zijn er toen tóch windmolens gekomen, maar met de steun van de bewoners."
"Je ziet dus dat in mensen in dat geval begrijpen waarom er voor een bepaalde oplossing is gekozen", zegt Rovers.
Australië en Ierland
En het gaat niet alleen over windmolens. In Zeist is 2 weken geleden een burgerberaad geweest over het miljoenentekort op de begroting. In plaats van dat de burgemeester dit met de gemeenteraad ging oplossen, zijn Zeistenaren gevraagd mee te denken over de kwestie.
In andere landen zijn zelfs burgerraden op landelijk niveau. Zo vroeg Australië haar bevolking mee te denken in een burgerberaad over de opslag van nucleair afval. In Ierland was het land verdeeld over het homohuwelijk en de abortuswetgeving. Ook daar is een burgerberaad georganiseerd om de patstelling te doorbreken.
Onderzoek
OESO heeft vorig jaar 300 van dit soort processen met een burgerberaad onderzocht. Uit een rapport blijkt dat een burgerberaad leidt tot: - Beter en inclusiever beleid - Meer steun voor beleid rond complexe onderwerpen - Toename vertrouwen van burgers in politiek - Vergroot integriteit en gaat corruptie tegen - Gaat polarisatie en desinformatie tegen
'Geef mensen verantwoordelijkheid'
"De mensen in het beraad hebben zich laten informeren en waren uiteindelijk voor versoepeling van de abortuswetgeving en voor het homohuwelijk. Wat bleek? Toen deze kwestie later in een referendum aan de hele bevolking is voorgelegd, stemde 70 procent voor. Omdat ze vertrouwen hadden in het burgerberaad", vertelt Rovers.
"De Ieren hadden het gevoel dat ze zélf in die raad hadden kunnen zitten, en alles was via een livestream te volgen. Het werd duidelijk hoe de beslissing was genomen. Als je mensen maar serieus betrekt bij een proces en verantwoordelijk geeft, komen daar goede oplossingen uit."
Uitrollen in Nederland
Waar je volgens Rovers nog wél op moet letten, is het vooraf aangeven wat je als overheid met de uitkomst van een beraad doet. "Als je input vraagt, moet je laten weten of je dat alleen als aanbeveling ziet, of het - bij genoeg draagvlak - ook overneemt als wet. Als dat niet gebeurt, doen mensen mee als poppenkast. En dat zorgt voor meer weerstand."
Rovers hoopt dat we in Nederland vaker gaan werken met de burgerberaden om de klimaatvraagstukken op te lossen. "Want er moet echt draagvlak voor energietransitie zijn."
Vragen? Stel ze!
Heb je nog vragen of wil je reageren? Stuur ons dan hier een berichtje in onze chat. Elke donderdag vertellen we in de Doe mee-nieuwsbrief wat we met alle reacties doen. Wil je die in je mail? Meld je dan hier aan.