Veel kritiek van artsen op onderzoek naar klachten omwonenden door windmolens: 'Registratie moet anders'

Kun je ziek worden van een brommende windturbine? In een rapport van zorginstituut Nivel staat dat dit wel meevalt. Maar een groep huisartsen is het daar niet mee eens. Zij zien veel patiënten met angst, depressie en stress in hun praktijk.

Huisarts Sylvia van Manen uit Den Bosch behandelt veel patiënten met klachten die zijn ontstaan door het geluid van windturbines.

2 uur slaap per nacht

"Sommigen slapen maar 2 uur per nacht en dat is echt te weinig om een gezond immuunsysteem te behouden. Ook ontstaan concentratieproblemen en als gevolg daarvan weer gedragsproblemen."

Van Manen, die aangesloten is bij Wind Wiki, een groep die bestaat uit medici die zich verdiepen in de veiligheid van windturbines, verspreidde onder 330 omwonenden een enquête. Daarmee wilden ze onderzoeken of deze mensen last hebben van trillingen, slagschaduw of licht. En of dat invloed heeft op het woongenot.

Overwegen te verhuizen

"Van de 330 enquêtes kregen we er 99 terug", vertelt Van Manen. "30 procent had ernstige hinder van een van die aspecten en een aantal mensen - 19 van de 99 - gaven aan dat ze overwogen om te gaan verhuizen."

Van Manen vindt het 'ontzettend jammer' dat het Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Gezondheidszorg (Nivel) nu een rapport heeft gepubliceerd, waarin wordt gesteld dat deze problemen er nauwelijks zijn.

Windmolenlobby met het rapport aan de haal

Volgens de huisarts zitten er beperkingen aan het Nivel-onderzoek. "De onderzoekers maakten gebruik van onze huisartsendossiers. Maar die zijn daar niet voor geschikt, omdat we met postcodegebieden werken."

Ze legt uit: "Een persoon die op 5 kilometer afstand van een windturbine woont, valt in hetzelfde postcodegebied als iemand die op 350 meter afstand woont. Daardoor treedt een enorme verdunning op van de gegevens. De onderzoekers hebben natuurlijk wel enige voorbehouden gemaakt in hun rapport, maar ik denk dat ze zich onvoldoende hebben gerealiseerd dat de windmolenlobby met de resultaten aan de haal zou gaan."

Klachten door geluidsoverlast registreren

Van Manen wil dat het voor artsen makkelijker wordt om gezondheidsproblemen door windturbines te registeren. "Dat kan nu niet, omdat er geen code voor is." Huisartsen moeten in Nederland werken met het International Classification of Primary Care (ICPC), dat in Nederland de standaard is voor het coderen en classificeren van klachten en symptomen.

Voor veel aandoeningen, zoals verkoudheid of astma, zijn er in de ICPC wel codes, maar niet voor klachten door windmolens. "Daardoor schrijven we patiënten met slaaptekort, stress of angst weg onder andere codes. Ik kan nergens noteren dat de slaapproblemen komen door het geraas en gebrom van de windturbine die vlakbij het huis van de patiënt staat. Dat is heel jammer. Ik heb wel een verzoek voor zo'n nieuwe code ingediend, maar die is helaas niet gehonoreerd."

'Monsterlijk ding dat er altijd is'

Ook Roland Somers van actiecomité Windpark De Rietvelden in Den Bosch heeft kritiek op het onderzoek van Nivel. "Wij herkennen ons als omwonenden niet in deze studie." De impact van windmolens is heel groot, benadrukt hij. "Er is al een groep mensen door verhuisd."

Andere buurtgenoten zijn gebleven maar hebben hun huis verbouwd en de slaapkamers verplaatst, vertelt Somers. "Die mensen hebben het dan misschien binnenshuis met noise cancelling voor elkaar, maar op het moment dat ze naar buiten stappen, is het ding er weer en komt de stress weer omhoog. Zo'n windturbine is eigenlijk als een monsterlijk ding dat er altijd is. Je kunt er niet aan ontsnappen."

Brom in je lijf

"Een omwonende omschreef het gevoel als 'een soort basisonrust in je lijf hebben, zoals we dat allemaal wel kennen als je iets spannends gaat meemaken'. En ik ken ook mensen die continu de brom van de windturbine in hun lijf voelen."

Somers pleit voor nieuw en beter onderzoek. "Er is echt een betere wetenschappelijke onderbouwing nodig voor de afstand tussen huizen en windturbines en er moet een goed uitgevoerd bevolkingsonderzoek naar de impact komen."

'Slecht wetenschappelijk onderzoek'

Ook voormalig huisarts en epidemioloog Dick Bijl heeft kritiek op het onderzoek van Nivel. Hij noemt het 'een slecht wetenschappelijk onderzoek'. Net als huisarts Van Manen wijst hij erop dat het systeem van huisartsen niet geschikt is om vraagstellingen over windturbinegeluid te onderzoeken.

"Voor huisartsen is er geen manier om gezondheidsklachten door windturbines bij te houden. Daarnaast zijn dit soort postodegebieden te groot om de impact te meten van burgers die op een kilometer afstand van een windturbine wonen. De afwijkingen verwateren daardoor."

Onderzoek zoals in het buitenland

Wat Nivel had moeten doen volgens Bijl? De mensen rondom een windturbine interviewen, zoals in Denemarken en Duitsland gebeurt.

"Dan ga je als onderzoeker naar een bepaald gebied en neem je tests af. En dan herhaal je die na een paar jaar en hoop je maar dat niet de meeste mensen zijn verhuisd. Alleen dan kun je vergelijken wat er gebeurt met de klachten in de loop van de tijd. Ik hoop dat een dergelijk onderzoek alsnog wordt gedaan."

'Amper onderzoek gedaan'

"In Nederland is nog amper onderzoek gedaan naar de gezondheidseffecten van windparken", zegt een woordvoerder van Nivel in een reactie. "Deze studie is qua steekproef één van de grootste in de internationale literatuur."

Dat er geen verband met ziektebeelden wordt aangetoond, betekent volgens hem niet dat impact op gezondheid helemaal kan worden uitgesloten.

Naar de huisarts

"Een sterk punt van de studie is dat we meerdere relevante gezondheidsaspecten hebben kunnen meenemen. Omdat 'hinder' in de registratiewijze van huisartsen geen 'registratiecode' (ICPC-code) heeft, hebben wij gezocht - in lijn met aanbevelingen uit internationale literatuur - naar theoretisch relevante codes voor symptomen", legt hij uit.

"Zoals onder andere hoofdpijn, oorsuizen en slaapproblemen. Daarbij was ons uitgangspunt dat mensen bij de huisarts langsgaan als de last van zo'n symptoom hevig is of lang duurt."

Beperkingen aan het onderzoek

Maar er zijn ook beperkingen aan het onderzoek, erkent de woordvoerder. "Zo was een datakoppeling op individueel adresniveau niet mogelijk door privacyregels. Individuele blootstelling per huishouden kon daardoor niet worden meegenomen, wel per gebied meer nabij of verder weg."

"Tegelijkertijd zien we beperkingen in de informatie waarop partijen in de samenleving zich baseren. Hoe representatief is die informatie en in hoeverre zijn andere risicofactoren meegenomen?" Vervolgonderzoek is nodig, benadrukt de woordvoerder. "En bij voorkeur in afstemming met omwonenden, huisartsen en blootstellingsexperts. Daar willen we graag in samenwerken."