Terugkijken op het oorlogsjaar met boer Willem, die woont en werkt in Oekraïne: 'Afscheid nemen wil ik nog niet'

Samen een nieuw avontuur aangaan. Met dat idee verhuisden Willem Nammensma en zijn vrouw Inge met hun kinderen naar Lviv in Oekraïne. En toen werd het oorlog. Vanaf zijn tijdelijke adres in het Friese Workum kijkt hij terug op een turbulent 2022.

"Daar sta je dan als geboren Fries in Workum, met een dubbel gevoel. Het voelt hier wel als thuis, maar we zagen onszelf absoluut niet op korte termijn terugkeren", vertelt Willem. "En dat is door de Russische invasie noodgedwongen toch gebeurd." Niet dat hun leed ook maar in de buurt komt van wat de Oekraïners meemaken, voegt hij daar snel aan toe.

Niet klaar om te vertrekken

Terugkeren is misschien ook niet helemaal het goede woord. Inge en de kinderen wonen sinds begin dit jaar weer fulltime in Nederland, maar dat geldt niet voor Willem. Hij pendelt heen en weer tussen zijn werk in Oekraïne en zijn gezin.

Klaar om het boerenbedrijf in Lviv achter zich te laten is hij namelijk nog niet. Dat voelt niet goed. Want wie wordt dan verantwoordelijk voor de 2.200 hectare aardappelen op de akkers van de Continental Farmers Group? Het is niet niks. En personeel is op dit moment nauwelijks te vinden.

Oorlog begonnen

Nu Willem even niet in Lviv verblijft en het werk stilligt vanwege de feestdagen, is er tijd om stil te staan bij wat er het afgelopen jaar nu eigenlijk allemaal is gebeurd in zijn nieuwe thuisland. Hij denkt terug aan 24 februari 2022, toen Poetins troepen Oekraïne binnenvielen.

"Ik was alleen in ons appartement, Inge en de kinderen had ik voor de zekerheid 2 weken daarvoor gelukkig weggebracht. Het hing al een tijdje in de lucht dat het mis zou gaan. Rond half 6 ontving ik die ochtend een appje van een vriend aan het front: 'Willem, het is begonnen!' Ik wist eigenlijk niet zo goed wat ik moest doen, dus heb maar gewoon ontbijt gemaakt en de tv aangezet." Buiten loeide het luchtalarm en klonken schoten.

'We hadden het goed daar'

Willem wilde de stad uit, de grens over en hij was niet de enige, bleek toen hij eenmaal in de auto zat. "Iedereen wilde weg, bij de tankstations stonden kilometers file, de wegen stonden vast. Het was een barre tocht, een beangstigende ook, met gevechtsvliegtuigen die rakelings over de rondweg vlogen. Maar het is gelukt."

Na een tijdje in Nederland te hebben doorgebracht, ging Willem toch terug naar Lviv. Hij had daar immers nog altijd een baan. "En dan ben je als gezin ineens niet meer samen. Dat vonden we erg moeilijk, want we waren dit avontuur met z'n vieren aangegaan. We hadden het goed daar."

Gruwelijkheden in Boetsja

In het westen van Oekraïne, waar Lviv ligt, bleef het betrekkelijk rustig. Voor Willem en zijn collega's ging het werk dan ook door. Maar dat was niet overal het geval. De agrariër denkt terug aan afgelopen april, toen steeds meer berichten naar buiten kwamen over de gruwelijkheden die Poetins troepen hadden aangericht in Boetsja, bij Kiev.

"Een aantal 'concullega's' en leveranciers wonen daar. Zij konden op het nippertje vluchten voor de Russen. Eenmaal terug in hun woonplaats troffen ze geplunderde appartementen aan en kapotgeschoten gebouwen, verschrikkelijk. Gelukkig is de meeste schade daar inmiddels hersteld."

Marioepol gevallen

De val van Marioepol afgelopen mei is nog zo'n gebeurtenis die veel indruk maakte op Willem. 'Een morele klap' noemt hij het. "De haven van Marioepol is, net als Odessa, ontzettend belangrijk voor de export van de landbouwproducten waar Oekraïne zo bekend om staat."

Als boer weet Willem daar alles van. 'Zijn' aardappelen zijn bedoeld voor de binnenlandse markt, maar het graan, de zonnebloemen en de maïs die de Continental Farmers Group verbouwt op een oppervlakte van zo'n drie keer de Noordoostpolder, zijn wel bedoeld voor de export. Normaal gesproken gebeurt dat via de Zwarte Zee, maar dat gaat nu maar mondjesmaat.

Dagenlange files voor de grens

En dat is een probleem, weet Willem. "De meeste producten moeten nu worden vervoerd via het spoor en de weg, maar dat kan de Europese infrastructuur helemaal niet aan."

Zeker als het sneeuwt in Oost-Europa, zoals de laatste weken, levert het problemen op dat producten over de weg geëxporteerd moeten worden. "Voor de grens staan vrachtwagens doorgaans 10 dagen in de file om 20 ton graan naar Polen te brengen. Op de terugweg is het het hetzelfde liedje. Dat schiet natuurlijk niet op."

Schaakspel

Maar er was ook 'positief' nieuws voor de Oekraïners, vertelt Willem. "De explosies op de Krim in augustus en vervolgens de Krimbrug voelden als een overwinning. Mensen waren zo opgelucht dat het leger een stap verder kwam."

"Maar tegelijkertijd was er ook de realisatie dat het een schaakspel blijft. Als Oekraïne een stap naar voren doet, komt Rusland met een vergelding. En het duurde inderdaad niet lang voordat een rakettenregen op Oekraïne neerkwam." Maar ondanks dat de Russen terugsloegen veranderde er iets in de mindset van de Oekraïners, zag Willem, bij hemzelf ook. "Het is zo belangrijk dat we stappen in de goede richting zetten, al is het maar 20 meter."

Geen toekomst onder de Russen

De Oekraïners houden zich sterk, ziet Willem. "Ze kunnen ook niet anders. Voor hen is er geen andere weg dan de Russen buiten de grenzen houden. Ze herinneren zich hoe het was om onder het regime van de Russen te leven. Ze weten dat ze dan geen toekomst hebben. Er is kortom maar één weg en dat is de overwinning."

In de tussentijd blijft Willem deels wonen en werken in Oekraïne. "Ik wil nog geen afscheid nemen. En daar zijn mijn collega's ook blij mee. Dat ik, hun manager, er ben motiveert de jongens enorm. Daar doe ik het voor."