Surinaamse Joan verloor als kind Nederlands paspoort, maar krijgt nu toch verblijfsvergunning: 'Ketting is nu echt gebroken'

'Motie aangenomen.' Twee woorden die het leven van honderden ongedocumenteerde Surinamers in Nederland afgelopen week ingrijpend hebben veranderd. Ze hebben nu namelijk recht op een verblijfsvergunning: "Een last is van mijn schouders gevallen."

Afgelopen dinsdag stemde de Tweede Kamer met een ruime meerderheid in met een motie die ervoor moet zorgen dat zogenoemde 'ongedocumenteerde' Surinamers in Nederland een verblijfsvergunning krijgen. Demissionair staatssecretaris Eric van der Burg van Asiel heeft al laten weten dat er een regeling voor deze mensen komt.

'Spanning was niet te doen'

Een van hen is Joan Makosi. Zij woont al 16 jaar in Nederland en heeft nooit de mogelijkheid gehad om een verblijfsvergunning aan te vragen. Juridisch gezien was dit na 1980 niet meer mogelijk. Dinsdag zat ze op de publieke tribune toen de Kamer besloot dat ze legaal in Nederland mag blijven. "Zo, ik voel mij in één keer helemaal blij", vertelt ze opgelucht.

"De spanning was echt niet te doen, ik had zenuwen vanaf m'n tenen naar m'n hoofd", blikt ze terug. "Maar nu voelt het alsof er een last van mijn schouders is gevallen. Je weet nu dat er ergens op papier staat dat je er bent. Daar ben ik heel erg blij mee."

Opgegroeid met Nederlandse cultuur

Joan werd in 1968 geboren in Paramaribo, toen Suriname nog een Nederlandse kolonie was. De eerste jaren van haar leven had ze dus de Nederlandse nationaliteit, maar door de onafhankelijkheid in 1975 raakte zie die kwijt. Dit schepte bij haar, en veel andere Surinamers die ooit inwoners van het koninkrijk waren, verwarring over hun bestaansrecht in Nederland.

"Ik heb er nooit bij stilgestaan om gelijk papieren aan te vragen toen ik hier kwam", legt Joan uit. "Je voelt je gewoon Nederlander, je spreekt de taal." Ze vertelt dat ze toen ze nog heel klein was ze ook Sinterklaas vierden in haar familie. "Dus ik ben gewoon ook deels met Nederlandse cultuur opgegroeid."

Niet terug naar Suriname

In haar eerste jaren in Nederland was Joan zich er dan ook niet van bewust dat ze papieren nodig had om hier langdurig te mogen blijven. Ze was zelfs van plan om op een dag weer terug te keren naar haar geboorteland. "Ik praat liever niet over waarom ik Suriname heb verlaten, het is een lang verhaal."

"Maar toen mij duidelijk werd dat ik niet terug zou gaan, ben ik actief naar hulp gaan zoeken", gaat ze verder. "Ik kreeg altijd wel steun van mijn familie die hier woont, maar ook zij wisten niet helemaal hoe we het moesten aanpakken. Ik kwam in 2021 in contact met ASKV/Steunpunt Vluchtelingen en advocaat Eva Bezem en zij hebben hard gewerkt om mij te helpen. Ik ben ze heel dankbaar."

Onduidelijke regels

De regels na de onafhankelijkheid in 1975 waren voor veel Surinamers niet duidelijk, zegt advocaat Bezem. "Bij de onafhankelijkheid werd bepaald of je Surinaamse of Nederlandse nationaliteit kreeg en dat er 5 jaar een overgangsregeling was", legt ze uit.

"De Nederlandse staat dacht het probleem goed te hebben opgelost, maar er was heel veel onduidelijk", vervolgt ze. "Uit de praktijk bleek dat een hele grote groep mensen gewoon helemaal niet wist dat het zo werkte."

Surinamers uitgesloten

Bezem kwam dankzij de Regenboog Groep, een organisatie die zich inzet voor ongedocumenteerden, achter het bestaan van deze groep Surinamers zonder Nederlands paspoort. Nadat de advocaat werd aangesproken door de organisatie ontdekte zij dat de opvang en de behandeling van hen niet helemaal goed zat.

"In de Vreemdelingenwet staan regels voor oud-Nederlanders. Als jij ooit een Nederlands paspoort hebt gehad, maar je hebt een andere nationaliteit aangenomen en daardoor ben je je paspoort kwijtgeraakt, dan is er in principe kans op toelating", legt ze uit. "Maar daar werden Surinamers eigenlijk zonder goede reden van uitgesloten."

'Geschreeuwd van geluk'

Na een jarenlange lobby komt er aan die uitsluiting dus binnenkort een einde. Na jaren en soms decennia van onzekerheid heeft de groep van naar schatting 600 tot 800 Surinamers eindelijk duidelijkheid over hun toekomst in Nederland: ze mogen blijven en kunnen volgend jaar een verblijfsvergunning aanvragen.

De betrokkenen die aanwezig waren bij de stemming in de Kamer juichten en sprongen van geluk bij het horen van het goede nieuws. Zo ook Joan: "Ik heb geschreeuwd van geluk, dit hadden we eigenlijk niet verwacht en het is toch gebeurd. Echt een heel mooi moment."

Toewerken naar toekomst

"Je kan nu naar iets toewerken. Er is nu vrijheid om een plan te maken, om na te denken over wat ik wil gaan doen", legt ze het belang van de beslissing uit. "Je kan je verleden niet inhalen, maar wat er nog rest, daar ga ik echt mijn best voor doen om er iets moois van te maken."

Een van de eerste dingen die Joan op haar lijstje heeft staan, is het zoeken van werk. "Ik heb niets kunnen opbouwen al die jaren en ik word natuurlijk ook een dagje ouder", vertelt ze. "Maar ik wil nu gaan werken, mijn eigen huisje en iets voor de maatschappij betekenen. Ik wil mijn dankbaarheid tonen aan iedereen die heeft geholpen."

Weer op vakantie

Verder zou Joan ook graag weer een keer op vakantie willen. Dat kon al die jaren niet, omdat ze niet de juiste papieren had om op reis te gaan. Tot groot verdriet van haar kleinkinderen, die ook in Nederland wonen.

"Ze vragen altijd of ik mee op vakantie ga. Ik moest dan altijd uitleggen waarom dat niet kon." Nu kijkt Joan er naar uit om wél mee te gaan met haar familie. "Ze willen met mij naar Mallorca", glundert ze.

Naar graf van ouders

Joan heeft dus veel om naar uit te kijken in Nederland. Tegelijkertijd er is ook nog iets wat haar verbindt aan Suriname: de rest van haar familie. Haar broer, zus en twee van haar drie kinderen wonen namelijk nog in het land. Ze heeft hen niet meer gezien sinds haar vertrek in 2008.

"Mijn beide ouders zijn in die tijd ook overleden en ik kon toen niet bij het afscheid zijn", vertelt ze. "Wanneer ik naar Suriname kan, is het eerste wat ik ga doen het graf van mijn ouders bezoeken." Ze kan dan eindelijk op een gepaste manier afscheid nemen van haar ouders.

'Ketting nu echt gebroken'

De afgelopen 16 jaar heeft Joan dus veel moeten inleveren om als ongedocumenteerde - met de hoop ooit de juiste papieren te krijgen - in Nederland te verblijven. Dit zorgde voor veel angst, ze had het gevoel dat ze altijd achterom moest kijken. "Je wilt deel uitmaken van de maatschappij, maar je bent bang, je voelt je niet vrij."

"Maar nu denk ik: die ketting is echt gebroken." Daarmee verwijst ze naar de kettingen en ketens die de tot slaafgemaakten op 1 juli in 1863 verbroken: Keti Koti. De afschaffing van de slavernij en daarmee een nieuw, vrij leven wordt morgen gevierd. "En zo voelt het voor mij ook echt", vertelt Joan tot slot. "Ik kijk ernaar uit."